Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 3

[François Caron]

CARON (François), geboren te Brussel omtrent het jaar 1600, kwam omstreeks het jaar 1619 in dienst van de Nederlandsche Oost-Indische Compagnie, diende eerst als koksmaat op een Oost-Indisch schip, dat naar Japan stevende, maar door de kwade behandeling van den Kapitein radeloos geworden, hield hij zich verborgen toen deze Japan verliet. De zich daar bevindende beambten der compagnie onderwezen hem in het lezen, schrijven en rekenen. Hierin en ook in de Japansche taal maakte hij zulke groote vorderingen dat hij weldra door zijne bekwaamheid om de pen te voeren, een onmisbaar kantoorbediende van het toenmalige Nederlands opperhoofd te Firando, Couckebacker, was, en eindelijk in 1639 zijn opvolger werd, na zich in dat land reeds twintig jaren te hebben opgehouden. Vlugheid van begrip, schranderheid van oordeel, rijkdom aan verkregene kundigheden, en onvermoeide navorsching van alles hetgeen het belang der Maatschappij betrof, kenschetsten dezen Bevelhebber, maar hij gevoelde zich zelven te veel, en eene trotschheid, die vooral de Japannezen in eenen koopman niet kunnen dulden, maakte hem bij hen gehaat. Daarbij kwam het bouwen van een steenen pakhuis, hetwelk hij te Firando had opgerigt, iets, waardoor de regering in haren argwaan zeer ligt het denkbeeld van dergelijke faktorijen kon opvatten, als welke den oorsprong aan Batavia gegeven hadden. Bovendien had met het jaartal na Christus geboorte daarop geplaatst, hetwelk deze gezworene vijanden van Christus en het Christendom geweldig ergerde. Caron zelf geraakte daardoor in het uiterste levensgevaar. De Keizer gelastte namelijk terstond het gebouw en alle andere, waardoor aan de geboorte des Zaligmakers zou kunnen gedacht worden, af te breken, den Zondag niet meer te vieren, opdat de gedachtenis van dien naam te niet zou gaan, en zich van alle uitwendige godsdienstoefening, overluid bidden, psalm zingen enz., te onthouden. Voorts moesten de Opperhoofden jaarlijks verwisselen, opdat de Christenleer niet mogt worden uitgebreid.

[p. 192]

Caron antwoordde hierop met veel eerbied: ‘Al wat zijne Majesteit gelieft te gebieden, zullen wij stiptelijk nakomen.’ Dit had men niet verwacht; en, bij de minste bedenking of ongehoorzaamheid, hadden terstond twintig Japannezen gereed gestaan om Caron in stukken te houwen, en allen de zijnen in heehtenis te nemen. Thans ontkwam hij dit gevaar, en begaf zich zelfs, volgens de jaarlijksche gewoonte der Nederlanderen, in gezantschap tot den Keizer naar Jedo.

In 1641 werd hij Extraordinaris Raad van Neêrlands Indië, en in het volgende jaar gewoon Raad, welke waardigheid hij tot in 1647 bekleedde. Hij vertrok, in 1643, als Bevelhebber van onze krijgsmagt naar Ceylon, waar hij, in het begin des volgenden jaars, de vesting Negombo stormenderhand in nam, welke plaats hij van nieuwe vestingwerken voorzag, terwijl hij er 500 man in bezetting legde. De Portugesche Veldheer Mascarenhas poogde haar wel te hernemen, doch te vergeefs; hij werd met zwaar verlies naar Columbo teruggedreven. In het jaar daarna werd Caron aangesteld tot Landvoogd van Taijouan of Formosa, in welke waardigheid hij in 1646 door Pieter Antoniszoon over 't Water vervangen werd, wordende hij na zijne terugkomst te Batavia in 1647 tot Directeur Generaal van den koophandel aangesteld. Hij behaalde in die betrekking den roem van de kundigste koopman geweest te zijn, die ooit dien tweeden post van Neêrlands Indië bekleed had. Doch in 1650 werd hij door heeren zeventienen van zijn ambt ontzet en naar Nederland ontboden, als zoude hij zich, tegen eed en pligt, en ten nadeele van de compagnie schuldig hebben gemaakt aan partikulieren handel. Hij keerde alzoo in Januarij 1651 naar het Vaderland terug, waar hij niet zeer vleijend ontvangen werd. Eerst den 25^sten September 1652 werd aan Caron het gevraagde ontslag verleend en zijne bezolding tot zijn arrivement hier te lande voldaan. Het was zeer te bejammeren, dat een man als Caron, die de Maatschappij zoovele jaren met groote bekwaamheid had gediend en steeds veel werkzaamheid aan den dag gelegd, met ontzetting van zijn ambt, naar Europa werd opgeroepen. De spijt daarover, gevoegd bij de vleijerijen en beloften van Colbert, was vermoedelijk oorzaak, dat hij zich liet overhalen om in Fransche dienst over te gaan. Althans hij werd in 1665, door de Fransche Oost-Indische Maatschappij, als Opperbestuurder van den handel, naar Madagaskar gezonden, van waar hij in 1667 naar Suratte vertrok, om daar de belangen des handels te behartigen, hetgeen hij er echter in dier voege deed, dat hij, naar zijnen eigenzinnigen aard, al het geheim van den handel voor zich hield, en de Franschen er onkundig in liet. Hij was zeer eerzuchtig, en het is te vermoeden, dat bij aldien de Koning van Frankrijk hem met het opperbewind naar Indie gezonden had, de zaken, die hij nu veelal op zijn beloop liet, opdat zij, die boven hem gesteld waren, met den gelukkigen

[p. 193]

afloop niet te veel eer zouden inleggen, een geheel anderen keer, ten voordeele van Frankrijk en ten nadeele van ons Vaderland, zouden hebben genomen.

In den beginne schijnt hij bijzonder de goedkeuring van het Fransche hof te hebben weggedragen, want hij werd door Lodewijk XIV met de ridderorde van St. Michiel begiftigd, doch later moet de Fransche regering misnoegen tegen hem hebben opgevat, grootendeels veroorzaakt door de klagten van eenen Perzischen koopman te Suratte, Macara genaamd, die niet ophield zijne handelingen in het ongunstigste daglicht te stellen, waarbij nog kwam, dat hij er niet in kon slagen, handelskantooren te Madagaskar of te Trinconomale op te rigten. Hij werd in 1671 van Suratte naar Frankrijk terug geroepen, aanvaardde de reis naar Europa, doch, uit een schip, hetwelk hij omstreeks de Straat van Gibraltar ontmoette, vernomen hebbende, dat het in Frankrijk, niet goed met hem zoude afloopen, nam hij het besluit om te Lissabon binnen te zeilen. Het schip stiet echter, niet verre van die stad, op eene rots te bersten, zoodat hij in 1672 jammerlijk verdronk, nalatende één zoon Daniel Caron, geboren in Japan in 1627, die te Leiden in de Godgeleerdheid heeft gestudeerd en in 1650 als Proponent te Batavia kwam. Aan François Caron is men het navolgende werk verschuldigd.

Beschryvinghe van het machtigh koningrijk Japan, gesteld door Françoys Caron, Directeur des compagnies negotie aldaer, ende met eenighe aanteekeningen vermeerdert door Henrick Hagenaer. Amst. 1650 4^o. met pl.

Zie Hollandtze Mereurius. Dl. XIX. bl. 113, 178, Dl. XXXIV. bl 61 en 62; Ontroerd Nederl, bl. 22; Valentyn, Oud- en Nieuw-Oost-Indiën, Dl. I. a bl. 130 en 131; Dl. IV. a bl. 296, 368, 369, 371. c bl. 73 Dl. V. b bl. 121, c. 33-36, 81, 83; O.Z. van Haren, van Japan met betr. tot de Holl. natie en de Chr. Godsd. bl. 23 en volg.; van Abkoude, Naamreg. van Nederd. Boeken, Dl. I. St. III; Biogr. Nation.; Algem. Woordenb. der Zamenl.; van Kampen, de Nederl. buiten Europa, Dl. I. bl. 351-353, 366, Dl II. bl. 5, 14, 15, 301; Doeff, Herinner. uit Japan, bl 47; Teenstra, Nederl. Overz. Bezitt., bl. 402, 637; Lauts, Japan in zijne Staatk. en Burgerl. Betrekk., bl. 193, 194, 197, 201-206; de Navorscher, derde jaarg. bl. 141-144. Bijbl. CXVI. G. Lauts, Geschied. der Nederl. in Indië, D. II. bl. 32 en 33.