Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 3

[Paulus van Caerden]

CAERDEN (Paulus van) of van Caarden bevond zich als Kapitein op een der schepen, welke in 1599 onder Pieter Both naar Oost-Indië zeilden. Toen deze van elkander geraakt waren, kwam van Caerden, met de Nederland en de Vereenigde Landen, den 6^den Augustus 1600, op de reede van Bantam, en verzeilde van daar, den 25^sten dier maand, naar Priaman, om peper te laden, vervolgens naar Tikoe en Passaman, en kwam den 21^sten November op de reede van Atsjin. Hier had hij waarschijnlijk het geluk Frederik Houtman uit zijne gevangenis te verlossen, doch werd er overigens niet al te eerlijk behandeld en door den Vorst slechts om den tuin geleid, waarom hij besloot naar Bantam te zeilen, en kwam aldaar den 19^den Maart 1601 aan. Hij laadde er 1500 zakken peper; keerde vervolgens, met eenige schepen der vloot van Jacob van Nek, naar het Vaderland terug, en kwam aldaar in October of November behouden binnen.

In 1603 schijnt van Caerden weder met eene vloot naar Oost-Indië te zijn gestevend doch van dezen togt vinden wij niets opgeteekend; maar in 1606 zonden de Heeren Bewindhebbers hem met 83 schepen uit, met bevel om Mozambique, eene Portugeesche stad, op een eiland van dien naam, tegenover Madagaskar, aan te tasten. Hier den 29^sten Maart 1607 aangekomen, veroverde hij den volgenden dag 2 kraken en 1 kleiner schip met nog eenige barken. Vervolgens ondernam hij het beleg van Mozambique, doch moest ten laatste, zoo wegens het toenemen van ziekten onder zijn volk en verlies van manschap, als wegens de sterkte der vesting, van zijn voornemen afzien, en met verlies van het doornageld schip Zierikzee, dat aan den grond zat, opbreken. Hij verzeilde alzoo van daar, met zeven schepen, naar het eiland Majotte, waar hij zich wel ververschte, en keerde vervolgens naar Mozambique terug, doch na eenige vergeefsche landtogten, ziende dat er niets meer voor hem te doen was, vertrok hij van daar. Ook zijne andere verrigtingen, zoo voor Goa en te Calicoet, als te Punto Gale op Ceilon, waren van weinig belang. Na onderweg 1 kraak veroverd en verbrand te hebben, kwam hij den 10^den Maart 1609 op Amboina aan; van

[p. 10]

hier zond hij de schepen Ceilon en Terveer om lading te zoeken, naar Banda, terwijl hij met de overige, op raad van Cornelis Matelief, dien hij te Bantam ontmoet had, naar Ternate stevende, om daar eenige hulp te brengen. Hier vond hij vier, door Matelief achter gelaten, schepen zoodat hij nu eene vloot van elf schepen onder zijne vlag had. Na eenige vruchtelooze aanslagen op Tidore beproefd te hebben, zeilde hij met 6 schepen naar het vruchtbare, maar zeer bergachtige en klippige, eiland Makjan, waar hij de vesting Taffasoho stormenderhand innam, niettegenstaande deze, op eene rots gebouwd, niet dan met de uiterste moeite langs drie toegangen, alle door den vijand met geschut bezet, kon beklommen worden. Nogtans gelukte het 250 Nederlanders eene plaats, bezet door achthonderd Tidorezen twee Portugezen en 2 Mestiezen, in te nemen. Ook waren van de onzen slechts 2 gedood en 10 gekwetst, doch de vijand had wel 50 man verloren. Door deze overwinning bragt van Caerden alzoo Makjan onder Ternate.

Kort daarna kwamen de vijf schepen van voor Tidore mede voor Makjan ten anker, doch de schepen Walcheren en China gingen er, waarschijnlijk door te stranden, verloren, hoewel de goederen er nog uit geborgen werden. Na dat de overige schepen hier van het noodige verzorgd waren, zeilden zij naar Bantam en elders. Van Caerden bleef er echter, maar werd niet lang daarna, terwijl hij met 70 man naar Makjan zou overvaren, door eenige Castiliaansche galeijen gevangen genomen en naar Gamma Lama vervoerd, waar hij tot den 18^den Maart 1710 verbleef, als wanneer hij tegen eenige Spanjaarden werd uitgewisseld.

Na den 1^sten Junij 1610 tot Landvoogd der Molukkos te zijn aangesteld, werd hij in de volgende maand, als hij met het jagt de Hope van Ternate naar Makjan dacht te varen, met dertig man andermaal door de galei der Spanjaarden genomen en weder te Gamma Lama gevangen gezet, doch ook nu schijnt hij weder spoedig zijne vrijheid te hebben bekomen, althans wij vinden opgeteekend, dat hij tot in 1611, als Landvoogd, de Molukkos bestuurd heeft. Hij schijnt een man van weinig beleid en nogthans hoofdig en onhandelbaar geweest te zijn.

Zie Valentijn, Oud- en Nieuw-Oost-Indiën, Dl. I, a bl. 179, 193, 195, b bl. 227, 230, 236, 239, 371. 372, Dl. II b, bl 37, Dl. V e, bl. 22, 23, f, bl. 122; G. Moll, Zeetogten der Nederl. bl 44; van Kampen, de Nederl. buiten Europa, Dl. I, bl. 86, 87, 103, 161 en 162; Swalue, de Daden der Zeeuwen, bl. 237, 238.