Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Derde en vierde stuk

[Dirk Jansz. Brouwer]

BROUWER (Dirk Jansz.) was een zoon van Jan Groot Albertszoon, Burgemeester van Enkhuizen, die zich, ter voorkoming van vervolging, om het geloof zeer menschlievend en stoutmoedig gedragen had. Bij het toenemen der vervolging was Brouwer, benevens zijnen broeder Kornelis Jansz. Brouwer en een aantal anderen, genoodzaakt hunne geboortestad en Vaderland te verlaten en elders eene veilige verblijfplaats te zoeken, ten einde de bloeddorstige handen te ontwijken van den Enkhuizer

[p. 1420]

Schout Reynier Feyntsz., eenen man, die ijverig Roomschgezind en daarbij bitter vervolgziek was. Twee dezer uitgewekenen verstoutten zich echter om, in 1572, weder binnen de stad te komen, en werden door Dirk Jansz. Brouwer en eenige anderen gevolgd. Zij waren tegenwoordig toen sommige andere ingezetenen de Burgemeesters, die genoegzaam allen Spaanschgezind waren, op eene moedige wijze aanspraken; zeggende zekere Kornelis Pieterszoon Rietlus tegen hen: ‘zie dáár een,’ tevens op Dirk Brouwer wijzende, ‘die lang in ballingschap heeft moeten zwerven.’ Vervolgens vergaderden eenige Prinsgezinden en vrijheidsminnende burgers ten huize van gemelden Brouwer, ten einde te zamen te overleggen, op welk eene wijze men het best het Spaansche juk zoude afschudden. Het eerst, dat er in het werk gesteld werd, was Burgemeesteren met aandrang te verzoeken, of de wachten mogten versterkt worden; ten einde geen krijgsvolk van buiten binnen te laten sluipen, Dirk Jansz. Brouwer, Jakob Erikszoon en Pieter Luitjesz. Buiskes, die schriftelijke last van den Prins hadden, gedagteekend den 20sten April, om Enkhuizen te doen omslaan en de vijandelijke schepen, welke voor de stad lagen, werden meermalen, ter bereiking van dit oogmerk, naar Burgemeesteren gezonden, ten einde hun de begeerte der burgerij voor te dragen, en vooral te eischen, dat het geschut weder op de wallen geplaatst werd. ‘Daar was zijne plaats,’ meende men ‘zou de bezetting, met welke men de stad belasten wilde, buiten gehouden worden.’ Doch de Regering, te sterk op den onderstand van hunne Amsteldamsche vrienden en van Bossu steunende, gaf hier geen gehoor aan en ten antwoord: ‘dat het hier niet op aankwam, dat de Graaf van Bossu begeerde, dat men den Hertog van Alva getrouwheid zweren zou, of de stad verlaten.’ Brouwer en de anderen verklaarden zich ongezind tot een van beide; en zoodra was deze tijding niet onder het volk gekomen, of de kreet ging op, dat Buiskes nu zijnen last in het werk en de stad in vrijheid stellen moest; het duurde dan ook niet lang na den middag - het was nu elf uren - dat men de stadstrommelslager, hiertoe door Dirk Janszoon Brouwer of iemand anders omgekocht, hoorde omslaan: ‘dat al wie den Koning van Spanje en den Prins van Oranje lief had, gewapend, op het Zuider- en Noorder-Spui zou hebben te vergaderen.’ De Burgemeesters ontboden hierop hunne bezoldigde burgers voor het stadhuis, werwaarts Dirk Brouwer twee stukken geschut slepen deed, maar onderweg bejegenden hem drie van de laatstgekozen Hoplieden, welke hem baden, ‘dat men elkanderen toch zoude verdragen, zoo als dit vrienden en burgers betaamde.’ Doordien men aan deze geen gehoor gaf, schoolden de voornaamste vrouwen bijeen en bezetteden de straat, ten einde, ware zulks mogelijk, door hare tusschenkomst het plengen van burgerbloed voor te komen; zij vielen met roepen en schreijen de mannen om den hals, en baden: ‘dat ze toch niet verder, maar geduldig naar huis wilden trekken, en

[p. 1421]

elkanderen in het vriendelijke verstaan.’ Doch Dirk Brouwer zoodanig voorstel mistrouwende, riep met dreigende woorden, en het geweer in de vuist: ‘fluks van hier, loopt en blijft in uwe huizen, want wat wij op de straat vinden zullen wij op het lijf smijten.’ Hierop verstoven de vrouwen en men trok voort. Intusschen schoot Jan Frederiksz. Flutske zijn roer los op Albert Riemerszoon, een der driftigste Spaanschgezinden en aanhangers van Alva; het schot miste, doch verwekte zulk eenen grooten angst onder de Spaanschgezinde schutters, dat zij het op een loopen stelden. Toen sloot de Wethouderschap het stadhuis; doch Dirk Brouwer deed er het geschut op losbranden, en vervolgens de deuren met eene balk op den vloer loopen. Men nam de Burgemeesters gevangen, en liet terstond het Oranjevaandel van de muren, poorten en torens waaijen, zich te gelijk voor den Prins en tegen Alva verklarende. Dit gebeurde den 21sten Mei 1572.

Kort daarna werd Brouwer door Sonoy naar Medemblik gezonden, ten einde met de Regering te handelen, dat zij zich onder den Prins van Oranje zouden begeven en de Spanjaarden buiten sluiten. Het laatste, dat men van hem vermeld vindt, is dat hij toen de zeeslag tegen Bossu op de Zuiderzee geleverd werd, aan het hoofd van vele vrijwilligers uittrok, om de vrienden der vrijheid bij te staan en hun volk te ververschen.

In 1575 en 1577 werd hij tot Schepen van Enkhuizen verkoren.

Zie Bor, Nederl. Oorl., B. VI. bl. 373-377 (271-274); van Meteren, Nederl. Hist., D. II. bl. 50, 62; (Brandt), Hist. van Enkhuisen, bl. 100, 101, 113, 117-121, 152; Wagenaar, Vaderl. Hist., D. VI. bl. 359, 363; Kok, Vaderl. Woordenb., D. VIII. bl. 1099; de Chalmot, Biogr. Woordenb., D. V. bl. 18-21; Scheltema, Staatk. Nederl.; Algem. Woordenb. der Zamenl.; Siegenbeek, Geschied. der Burgerw. in Nederl., bl. 47, 48, 49, 63 noot.