Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Derde en vierde stuk

[Walraven van Brederode]

BREDERODE (Walraven van), Drost van Hagestein, een natuurlijke zoon van Reinoud II van Brederode en alzoo een halve broeder van den voorgaande, was, toen zijn vader berigt ontvangen had, dat een Schotsch schip, geladen met wol, gestrand was bij Zandvoort in de heerlijkheid Brederode, op diens bevel derwaarts vertrokken, om zijn regt aldaar te handhaven, doch Lubbrecht van Raephorst, Schout te Haarlem, Nikolaas van IJperen en Gerrit van Noordwijk, vergezeld van eenige Haarlemsche schutters, haalde de gestrande wol, in weerwil van Walraven en onder toevoeging van vele spijtige en onhebbelijke woorden, van daar en bragten die te Haarlem. Walraven, deze overmagt niet kunnende wederstaan, nam voor zich van dit ongelijk te wreeken, waartoe de gelegenheid zich niet lang daarna aanbood; want in 1457 kennis bekomen hebbende, dat de Regering van Haarlem den Burgemeester Nicolaas van IJperen, den Schepen Gerrit van Noordwijk en den Secretaris Willem Paeds naar Amersfoort tot den Bisschop gezonden hadden, om van hem te verzoeken accijns te mogen vorderen van de geestelijkheid, overviel Walraven hen, toen zij aan de Bilt bij het Steenenkruis gekomen waren, en benam den beiden eerstgenoemden, zonder voorweten van zijnen vader, het leven. Reinoud nam hem dit zoo euvel, dat Walraven, eenen geruimen tijd niet in zijne tegenwoordigheid mogt komen.

Kort nadat zijn vader in 1470 door David van Bourgondië, den vijf en vijftigsten Bisschop van Utrecht, in hechtenis

[p. 1245]

was genomen, werd ook Walraven ten Hove ontboden en gevangen gehouden. Voor des Bisschops raad gebragt, werden hem de volgende vraagstukken voorgehouden, ten eerste: of hij den bovenvermelden doodslag niet had begaan, met wil en toestemming van zijnen vader; ten tweede: of hij geen kennis had van het Verbond, gemaakt door zijnen vader en zijnen oom met Adolf van Gelder tegen Hertog Karel den Stoute en den Bisschop? ten derde: of zijn vader en zijn oom geen hulp hadden bewezen aan de Gelderschen in het verbranden van IJsselstein; en ten vierde: of hij niet wist, dat zijn vader en zijn oom voornemens waren de Regering der stad Utrecht te verzetten? Op de eerste beschuldiging antwoordde hij, dat zijn vader daarvan niets geweten had, ja zelfs dat hij om die manslag eenen geruimen tijd den toorn en gramschap van zijn vader had moeten ondergaan, en dat die doodslag reeds verzoend was. Op de verdere vraagstukken verklaarde hij ten eenemale onkundig te zijn, van de gevallen zoo even vermeld. Op deze en meer andere stukken van minder gewigt werd hij onderhouden, en zoo door bedreigingen als door beloften aangezet om naar den zin van des Kerkvoogds goddeloze Raadslieden te antwoorden. Walraven, volstandig zijne onbewustheid betuigende, werd op de pijnbank gebragt, en zoo onmenschelijk gehandeld dat men twijfelen mag, of er wel voorbeelden in de geschiedenis van dergelijke onchristelijke en wreede regtspleging te vinden zijn. Men goot hem het lijf vol water en sprong er dan op om hem tot de bekentenis van nooit bedreven misdaden te brengen. Dit folteren werd, zonder hem eenig getuigen, bewijs, of schijn van waarheid, voor te leggen, eenige dagen achtereen, tot drie of vier keeren daags en in het geheel wel veertig of vijftig malen, met zooveel geweld herhaald, dat hij, zijne levenskrachten bijna verloren hebbende en de afgrijzelijke pijnen niet langer kunnende verdragen, al zeide wat men goedvond. Deze afgeperste belijdenis bragten de wreede Raden in geschrift en wilden hem noodzaken, die met zijne hand te onderteekenen, doch, wat moeite zij ook aanwendden, hij bleef zulks volstandig weigeren. Eindelijk gelukte het hem uit zijne gevangenis te ontkomen. Dikwerf versch stroo verzocht en verkregen hebbende, stak hij met de hardste halmen het slot der boeijen, waarmede hij gekneveld was open en langs den muur, waaruit hij eenige steenen gebroken had, klom hij, in eenen donkeren nacht, bij zeer onstuimig weder tot aan een dakvenster; maakte daaraan een snoer, dat hij van zijne gescheurde kleederen gevlochten had, sterk met gedraaid stroo vast, en liet zich zoo naar beneden af. Naauwelijks stond hij op den grond of er kwam een van 's Bisschops dienaars naar buiten, doch Walraven zich stil houdende, werd wegens de duisternis niet ontdekt. Nadat de dienaar weder binnengegaan was, zwom Walraven over de gracht, en nog een water moetende doorwaden, vond hij daarin vele zwanen, welke, gestoord in hunne rust, door hun geklapwiek veroorzaakte, dat eenig volk met licht voorzien zich naar buiten be-

[p. 1246]

gaf, om te vernemen naar de oorzaak van het buitengewoon gewoel dezer dieren. Daar Walraven echter het hoofd slechts even boven het water hield en zich niet verroerde, werd hij niet gezien en het volk, denkende dat die dieren onder elkander vochten, keerden spoedig weder naar het slot. Walraven, door het licht, waarmede men was buiten gekomen, den naasten weg naar den dijk ontdekt hebbende, begaf zich daar op. Doch hier zich niet veilig achtende, sprong hij in het water, en trachtte de Lek over te zwemmen, in het midden dier rivier gekomen, kon hij echter, wegens den sterken stroom zijn voornemen niet volvoeren en was genoodzaakt naar den zelfden oever, van waar hij afgezwommen was, terug te keeren. Nu ging hij, zoo nat als hij was, nog een uur ver in dien winderigen gracht langs den slibberigen dijk, tot dat hij door hulp van eenen veerman, te Hagestein gebragt werd. Daar zich van drooge kleederen voorzien hebbende, begaf hij zich naar Vianen, een heerlijkheid van den huize van Brederode, waar hij zich in veiligheid bevond.

Hij was gehuwd met Geertruida van Alphen en overleed zonder kinderen na te laten.

Zie van Gouthoeven, d'Oude Chron. van Holl., bl. 122; Screvelius, Beschr. van Haarlem, bl. 52 en 53; van Leeuwen, Bat. Ill., bl. 88; Wagenaar, Vaderl. Hist., D. IV. bl. 181-133, 134, 125; Burman, Utr. Jaarb., D. II. bl. 347, D. III. bl. 11, 16, 17, 21, 22; Kok, Vaderl. Woordenb., Eerste tafel der Natuurl. afstamm. der Brederoden; Bilderdijk, Geschied. van Haarl., bl. 52 en 53; Arend, Algem. Geschied. des Vaderl., D. II. St. III. bl. 96, 103, 105; van Lennep en Hofdijk, Nederl. Kasteelen, bl. 70 en 71.