Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Eerste en tweede stuk

[Adam Boreel]

BOREEL (Adam), Heer van Duynbeke, broeder van den voorgaande, geboren te Middelburg, den 2den November 1603, gaf zich reeds vroegtijdig aan de beoefening der Godgeleerdheid, Grieksche en Hebreeuwsche talen over, in welke wetenschappen hij goede vorderingen maakte. Ofschoon tot de Hervormde Godsdienst behoorende, kwamen echter vele zijner begrippen niet overeen met hetgene men de regtzinnige leer van die belijdenis noemt, inzonderheid niet zijne denkbeelden over den staat der zigtbare kerk In 1646 of wel eerder begaf hij zich met der woon naar Amsterdam, en was benevens Galenus Abrahams, Michiel Komans en Daniel de Breen, een der oprigters van het Collegie op het Rok-in over het Rotterdamsche Veer, waar, in navolging van dat te Rhijnsburg, vrijheid van leeren gegeven werd aan een verstandig Christen. De laster, gewoon de deugdzaamste en beste inrigtingen met haren vergiftigen zwadder te bekladden, bleef niet in gebreke, om te verspreiden, dat er Sociniaansche dwalingen in dit Collegie verspreid werden; dit maakte eenige Predikanten van de Hervormde Gemeente te Amsterdam waakzaam, die zich bij de Regering vervoegden, en de leden van dat gezelschap als zoodanige gevoelens toegedaan aanklaagden; doch dit had geen ander gevolg, dan dat Burgemeesteren, na behoorlijk onderzoek, waarbij hun de ongegrondheid van deze beschuldiging bleek, echter voorzigtigheidshalve het Collegie op het Rok-in deden sluiten, doch de leden ongestoord naar hun welgevallen, elders lieten vergaderen. Het voornaamste doel van Boreel was

[p. 919]

echter eene nieuwe Christenkerk op te rigten, afgezonderd van alle die dezen naam dragen. Hoe het er ook mede gelegen zij, zeker is het, dat zijne geschriften aanleiding gegeven hebben om hem van Socinianerij te beschuldigen, dusdanig ten minste begroetten hem zijne tegenstanders de Utrechtsche en Groninger Hoogleeraren Johannes Hoornbeek en Samuel Des Marets. Jakob Frederik Reimmann, een Luthersch Godgeleerde, liet zich zoo onbezonnen door zijne liefdelooze drift vervoeren, dat hij hem een Atheïst noemde. Boreel stierf in 1666, in den ouderdom van 63 jaren.

De schriften die van hem door den druk zijn gemeen gemaakt bestaan uit de volgende:

Ad Legem et ad Testimonium, sive erotematica propositio et deductio quorundam Conscientiae casuum, praecipue de publico Novi Testamenti cultu, aliisque Christianismo vel necessariis vel utilibus; exhibitis Christianorum Ecclesiis et coetibus illis, qui solam Veteris et Novi Testamenti scripturam pro unico Fidei et Morum Canone profitentur. 1645. 8^o.

Ontledinge van de Peste der Sonde. Leyde 1655. 12^o.

Ad. Sam. Maresium, Autorem Mantissae Libelli, cui titulis: Dissertatio de usu et honore S. Ministerii in Ecclesiis reformatis, Protrepticon. Amst. 1664. 4^o.

Vraagstukken voorgesteld door den Theologant A.B. aan alle soodanige Predicanten, die, alsof Gezanten Gods waren sig een hooger als menschelyk Beroep en Authoriteit aanmatigen. Amst. 1664. 4^o.

De Veritate Historiae Evangelicae concatenatio Aurea Christiana, sive cognitio Dei ac Domini nostri Jesu Christi. 1677. 4^o, ook in het Nederduitsch onder den titel:

De Christen guldenschakel, of de kennisse Gods ende onses Heeren Jesu Christi. Amst. 1677.

Scripta Adami Borelli posthuma, quibus praefixus est ejusdem Tractatus ad Legem et Testimonium olim editus, cum annexis in fine nonnullis aliis ad haec spectantibus. Cosmopoli. (Amst.) 1683. 8^o.

't Evangely volgens Mattheus, en de Brief van Paulus aan de Romeinen in 't Grieksch met een nieuwe Nederduitsche vertaling van woord tot woord onder 't Grieksch gevoegt enz., met eene voorreden en eenige bijvoegsels door W. Homma, Amst. 1693. 3^o.

Behalve deze heeft Boreel nog onderscheidene andere stukken geschreven, die Galenus Abrahams onder zich heeft gehad, en waarschijnlijk in zijne Opera posthuma zijn ingelijfd.

Ook zou hij aan Jacob Juda Leon zeer veel onderstand en hulp verleend hebben, tot zamenstelling van dat beroemd model van Salomo's tempel, hetwelk die Joodsche meester te Middelburg gemaakt, en daarna eerst naar Amsterdam en vervolgens naar Engeland overgebragt heeft.

[p. 920]

Boreel beoefende mede de Nederduitsche dichtkunst, doch met geen zeer gelukkig gevolg.

Zie van Hoogstraten en Brouërius van Nidek, Groot Algem. Hist. Woordenb.; Luïscïus, Algem. Hist. Woordenb., D. II. St. II. bl. 55; de la Rue, Geletterd Zeeland, bl. 27-29; Wagenaar, Beschr. van Amst., St. II. bl. 194, 195, 204; Kok, Vaderl. Woordenb., D. VII. bl. 791 en 792; de Chalmot, Biogr. Woordenb.; Biogr. Woordenb. der Nederd. Dichters ten vervolge op Witsen Geysbeek.