Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Eerste en tweede stuk

[Lambertus van Bolhuis]

BOLHUIS (Lambertus van), zoon van Michiel van Bolhuis, taalman der gezworene gemeente te Groningen, en van Allagonda Beckeringh, was te dier stede geboren den 20sten November 1741. Nadat hij op de Latijnsche scholen zijner geboorteplaats met lof zijne loopbaan geëindigd had, werd hij, reeds in 1756, dus slechts veertien jaren oud zijnde, onder het getal der Akademieburgers van de Groninger Hoogeschool opgenomen; en ging voort, zich, in dezen nieuwen werkkring, gedurende meer dan negen jaren, vlijtig te oefenen in onderscheidene vakken van wetenschap en taalkennis, onder de leiding van de beroemde mannen van zijnen tijd, als van Johan Daniël van Lennep, Nicolaas Wilhelmus Schroeder, Leonardus Engelhard, Dionysius van de Wijnpersse, Leonardus Offerhaus, Tiberius Lambergen, Gualtherus van Doeveren, en Frederik Adolph van der Marck, en in de Godgeleerdheid, onder die van Ewaldus Hollebeek, Paulus Chevallier, Daniel Gerdes, Michaël Bertling en Franciscus Ludovicus Cremer. In

[p. 799]

1765 werd hij bij de Classis van Groningen en het Gooregt tot de Predikdienst onderzocht, en bekwaam gekeurd; aanvaardde, den 20sten April 1766, het Leeraarsambt te Marsum, nabij Leeuwarden, werd in 1767 verplaatst naar Noorddijk; in 1772 naar Oostwolde, in 1783 naar Leeuwarden, en in 1786 naar Groningen, waar hij in September 1823 emeritus werd en den 26sten Augustus 1826 overleed.

Te Oostwolde, alwaar in den zomer van 1769 eene indijking van, uit den Dollard, aangespoelde landen plaats had, en alwaar, in 1777, eene fraaije nieuwe kerk, uit de voordeelen dezer bedijking voor de Kerkenkas, gebouwd werd, hield hij daarin de eerste Leerrede, waarin hij ook de oudheid dezer landen in het burgerlijke en kerkelijke voordroeg. Deze Leerrede, bij de liefhebbers der Vaderlandsche Oudheden in hooge achting, heeft hij, benevens eene Synodale Redevoering van dat zelfde jaar, in druk uitgegeven, onder den titel:

Tweetal van plegtige Redevoeringen, welker eene, over Jezaj. LXVI:1 en 2, uitgesproken op den 12den van Wijnmaand 1777, ter inwijding van een nieuw Kerkgebouw te Oostwold, vele bijzonderheden behelst uit de Oudheden dezes Lands, die in de Bijvoegselen nader aangewezen worden; en welker andere, over Hagg. I:14, te Appingadam, den 2den van Bloeimaand 1777, gedaan ten besluite van de Hooge Kerkvergadering van Stad en Lande, den Godsdienst vertoont in deszelfs aangelegenheid, verval en herstelling, voornamelijk in betrekking tot onze dagen; door L. van Bolhuis; Predikant te Oostwold in den Oldambte, Groningen 1778.

Ook legde hij zich aldaar bijzonder toe op de beoefening van onze Nederduitsche taalkunde, en gaf uit zijne:

Beknopte Aanleiding tot de kennis der Spelling, Spraakdeelen, en zinteekenen van de Nederduitsche taal, ten dienste van mingevorderden, naar den nieuweren smaak, ter uitgave opgesteld door Klaas Stijl, na des Schrijvers tusschenvallenden dood uitgegeven, aangeprezen in eene Voorrede, en voor de helft vermeerderd met bijgevoegde Aanmerkingen, die den weg openen tot dieper, en uitgestrekter onderzoek, door L. van Bolhuis, enz. Groningen 1778; van welk voortreffelijk boekje reeds, in 1787, de derde uitgave verbeterd en vermeerderd, in het licht kwam.

In 1780 werd hij gekozen tot Lid van de Leidsche Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde, en in 1793 door de Maatschappij: Tot Nut van 't Algemeen, met een gouden Medaille bekroond om de beantwoording van eene uitgeschrevene Prijsvraag over eene Nederduitsche Spraakkunst, welke door de Maatschappij vervolgens is uitgegeven, onder den titel:

Beknopte Nederduitsche Spraakkunst, opgesteld door L. van Bolhuis, enz. 1793, en sedert nog tweemaal herdrukt.

[p. 800]

Den 28sten April 1809 werd hij aangesteld tot Corresponderend Lid van de tweede klasse van het Koninklijk Hollandsche, later Nederlandsche, Instituut van Wetenschappen, Letterkunde en Schoone Kunsten. In zijne vaderstad, alwaar hij met kracht en lust de openlijke Predikdienst, nevens zijne Ambtgenooten, waarnam, vierde hij in 1816, zijne vervulde vijftigjarige dienst openlijk met eene Leerrede, welke hij vervolgens uitgat, onder den titel:

Leerrede over Hand. XXVI:22 en 23, enz. Gron. 1815.

Behalve het ambtwerk, dat hij altijd vlijtig en met naauwgezetheid waarnam, had hij ook bijzonder veel lust, om onderscheidene der voornaamste onderwijzers in de stad zijner inwoning te oefenen in de kennis onzer moedertaal, en was, vooral bij de ontluiking van een verbeterd Schoolonderwijs, ettelijke jaren, ook in vereeniging met den verdienstelijken Wester, ijverig werkzaam, om het zijne daaraan toe te brengen, gelijk hij mede een der oprigters is geweest van de Leer- en Kweekschool van de Provincie Groningen en onderscheidene jaren Medeopziener, zoo over deze, als over de Liefdeschool.

Van de vier kinderen uit zijn huwelijk met wijle Rijka Granssen, overleefde hem alleen de jongste dochter, gehuwd met den Hoogleeraar Jan Rudolf van Eerde. Zijn eenige zoon, zijne oudste dochter, gehuwd met E. Warmolts, Predikant op 't Zandt, en zijne tweede, getrouwd met A. Dorhout, Predikant te Harlingen, gingen hem allen voor in de eeuwigheid.

Zie Brucherus, Gedenkb. van Stad en Lande, bl. 19, 34, 224; Algem. Konst-en Letterbode voor 1826, D. II. bl. 146, 1827, D. II. bl. 293-298; M. Siegenbeek, in de Handel der Jaarl. Vergad. van de Maats. der Nederl. Letterk. te Leiden, gehouden den 2den van Hooimaand 1827, bl. 4-11; Aanh. op het Algem. Woordenb. van Kunsten en Wetens, van G. Nieuwenhuis, en vooral Feith en Lulofs, Redev. en Dichtr. ter geleg. van het Vijf en twintig jarig feest van het Depart. Gron. der Maats. T.N.v. 't Algem., aant. bl. 176-179, die wij hier hoofdzakelijk gevolgd zijn.