Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Eerste en tweede stuk

[Wolter Jan Gerrit Bentinck]

BENTINCK (Wolter Jan Gerrit), geboren op de havezathe Schoonheten, onder Raalte, den 30 Julij 1745, was de derde zoon van Berent Hendrik Bentinck, Heer van Schonheten, en vrouwe Bonne Elizabeth Jurriana du Tertre, en een achterkleinzoon van Eusebius Borchard Bentinck van Schoonheten, een ouderen broeder van den Graaf van Portland. Hij werd vroegtijdig door kundige meesters onderwezen in zoodanige beginselen der wetenschappen, die een jongeling van aanzien passen, en hem vervolgens in het beroep dat hij ging aanvaarden te stade konden komen. Naauwelijks den ouderdom van 13 jaren bereikt hebbende, begaf hij zich in 's lands zeedienst, en deed in 1758 zijn eersten togt als kadet of adelborst, onder het bevel van Kapitein Coertse, met wien hij vervolgens onderscheidene togten deed, en zich zoo voorbeeldig gedroeg, dat hij om zijne vriendelijke minzaamheid, niet alleen van groot en klein bemind en geacht, maar ook na eenige tijd Luitenant te zijn geweest, om zijne bekwaamheid en kundigheid in de zeevaart, tot den rang van Kapitein werd bevorderd. In deze hoedanigheid werd hem het bevel over 's lands schip van oorlog de Batavier, dat vier en vijftig stukken voerde, toevertrouwd; waarmede hij, onder het bevel van den Schout-bij-Nacht Jan Arnold Zoutman, den slag bij Doggersbank op den 5 Augustus 1781 bijwoonde. Bij den aanvang van den slag werd Bentinck door eenen zwaren kogel aan den schouder gewond. Hij droeg het scheepsbevel met manmoedige bedaardheid over aan den tweeden Kapitein Jean Louis Bosch, die in het naar boven komen bijkans sneuvelde. Door den gewonden held bemoedigd, ‘om eer alles te wagen en te vergaan, dan af te deinzen!’ zette deze het gevecht op den Batavier, tegen de Bienfaisant, een schip van 64 stukken zoo dapper voort, dat het laatste schip, na omtrent anderhalf uur slaags geweest te zijn, afdeinsde tot op den afstand van een zesponder schot, blijvende op dien afstand gestadig vuren. Een vierenzeventiger kwam de Batavier dwars op zijde, en gaf hem drie malen de volle laag, waardoor de kruissteng, benevens de vlag van het

[p. 343]

achterschip, nederstorfte, en de verschansing bij het groote want in brand vloog; deze gebluscht zijnde, liet Kapitein Bosch terstond een geus opheissen. Gemelde vier en zeventiger den Batavier verlatende, tastte Parker, al dien tijd tegen Zoutman geslagen hebbende, nu met nog twee andere schepen het schip van Bentinck met eene onuitsprekelijke woede aan, doch dit liet het vuur van den vijand niet onbeantwoord, en Kapitein Bosch deed zijne nog bruikbare stukken met dubbel scherp laden. Het verschrikkelijk vuur van vier schepen, die een hagelbui van gloeijende kogels braakten, vernielde al het staand en loopend want, en de zeilen hingen aan flenteren, raa bij raa viel neder, de roerpen brak, en het deerlijk gehavend schip was een wrak gelijk, en op geenerlei wijze te besturen. Middelerwijl schenen vijf Engelsche schepen lust te krijgen om den onbewegelijk liggenden Batavier, die reeds zooveel geleden had, aan te tasten en te nemen, en hielden er voor de wind af na toe. De moedige Kapitein Bosch, 's vijands bewegingen bemerkende, liet terstond het sein van onvermogen om te kunnen volgen neder, en de vlag weder ophalen; dit deed de vijanden bij den wind opsteken. Hierop raakte de Batavier om, en weder bij de vloot, waar hij het bevel ontving, om naar de eerste haven de beste te zeilen, ten gevolge waarvan hij in Texel binnen liep.

Bentinck kreeg, zoodra de vloot op de reede van Texel was gekomen, de Chirurgijn van de Admiraliteit van Hussum aan boord, die de wond allergevaarlijkst oordeelde, hierop werd de gewonde held naar Amsterdam gevoerd, en ten huize van den Fiskaal Boreel gebragt, alwaar de bekwaamste Artsen en kundigste Heelmeesters alles te werk stelden wat de kunst vermag, om ware het mogelijk den zoo zeer geliefden Bentinck te behouden. Maar noch hunne kunst, noch alle onafgebrokene zorgen en oppassingen, die hij aan het huis van zijnen hartvriend genoot, noch alle de voorbiddingen, hadden krachts genoeg hem te redden en deze jeugdige held overleed tusschen den 23 en 24sten Augustus 1781, na den 18den dier zelfde maand tot Schout bij Nacht en Adjudant van Prins Willem V te zijn benoemd, en werd in de Nieuwe kerk te Amsterdam, met eene zeer aanzienlijke lijkstatie begraven; een gedenkpenning, die de Admiraliteit liet vervaardigen ter zijner eere, en een opgehangen gedenkteeken in het koor dier kerk, hebben zijnen naam der vergetelheid ontrukt.

Zie Vaderl. Hist. ten verv. op Wagenaar, D. I. bl. 89, D. III. bl. 230, 305 en volg.; Kok, Vaderl. Woordenb.; Chalmot, Biogr. Woordenb.; Stuart, Vaderl. Hist., D. IV. bl. 235-249; Collot d'Escury, Holland's Roem, D.A. bl. 259 en 260.