Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Eerste en tweede stuk

[Gabriël Dupac de Bellegarde]

BELLEGARDE (Gabriël Dupac de) was geboren uit een adellijk geslacht in Languedoc, op het slot Bellegarde, bij Narbonne, den 18 October 1717. Zijne beoefeningen der wetenschappen, in het ouderlijke huis, onder een afzonderlijken leermeester, begonnen hebbende, vervolgde hij die naderhand in eene kostschool van geleerde Geestelijken, die geen minder zorg droegen om zijn hart tot de deugd, dan om zijn verstand voor de wetenschappen te vormen. Van daar ging hij naar Toulouse, om aan de Hoogeschool van die stad lessen in het Kerkelijk regt te nemen, en verkreeg aldaar den graad van Licentiaat in de Regten. Nu begaf hij zich naar Parijs, waar hij zijn vast verblijf nam, met oogmerk om zich geheel en al aan de beoefening van de Godgeleerdheid en de Kerkelijke wetenschappen over te geven. Hier gelukte het hem in naauwe kennis te geraken met de kundigste Godgeleerden dier stad, inzonderheid met den vermaarde Leeraar der Sorbonne, Laurent Francois Boursier, alsmede met den Abt d'Eltemare, welke laatste hem vooral dierbaar werd, en die hij steeds als een meester en vader beschouwde; terwijl hij dermate aan hem gehecht was, dat, toen deze in 1757 naar Holland ging, om aldaar het overschot zijner dagen door te brengen, Bellegarde zich mede derwaarts begaf, en zijnen vriend bijbleef tot diens afsterven, hetwelk in het jaar 1770 op Rijnwijk, een landhuis in de nabuurschap van Zeyst, voorviel.

Twee jaren later begaf zich Bellegarde met der woon naar de stad Utrecht, ten einde het bijzijn te genieten van eenige vrienden, die zich nevens hem met gelijken arbeid bezig hielden. Het was daar dat hij de laatste hand legde aan de Collection générale des Oeuvres d' Antoine Arnauld, Docteur de Sorbonne, die te Lausanne bij inteekening, van 1775-1783 gedrukt werden, en in 46 deelen in 4^o het licht zagen, daaronder begrepen de 6 deelen over la Perpétuité de la Foi, benevens 1 deel bevattende het leven van Arnauld, en het register op het werk, welke stukken afzonderlijk zijn uitgegeven, terwijl tevens de uitgever deze groote verzameling verrijkte met geschiedkundige voorredenen, welke de naauwkeurigste en belangrijkste nasporingen bevatten. Deze arbeid, die hem gedurende 20 jaren bezig hield, verhinderde hem echter geenszins om in het jaar 1768 te Utrecht eene andere aanzienlijke verzameling uit te geven, onder den titel van: Supplementum ad varias collectiones Operum Zegeri Bernard van Espen, in gr. folio, makende een vijfde deel uit der werken van dien grooten Kanonist. In dit stuk vindt men een omstandig levensverhaal van den antheur, met ophelderingen omtrent zijne schriften, Ook dit is in gr. 8^o afzonderlijk gedrukt.

[p. 297]

In 1765 gaf ook Bellegarde eene korte geschiedenis van de Roomsch-Katholijke Kerk te Utrecht in het licht, onder den titel van: Histoire abrégé de l'Église Métropolitaine d'Utrecht, strekkende sedert hare opkomst tot aan de Kerkvergadering van Utrecht in 1763, en beslaande een deel in kl. 8^o., van welk werk de derde uitgave in 1852 door de zorg van den Abt van der Hoeven verscheen, waarbij deze, uit de nagelatene papieren van Bellegarde, het vervolg van 1764-1784, gevoegd heeft.

De belangrijke voorreden voor zijn Recueil des Témoignages, à l'Église d' Utrecht, waarin de oorsprong en voortgang der scheuringen, tusschen de Katholijken dier Kerk ontstaan, aangewezen en opgehelderd worden, is insgelijks uit zijne pen gevloeid.

Nog heeft men van hem:

Eene nieuwe uitgave van het Journal de Mr. Dorzane, 1756.

Mèmoire historique sur l'affaire de la Bulle Unigenitus dans les Pays-Bas Autrichiens, depuis 1713 jusqu'en 1730; bevattende een aaneengeschakeld verhaal van de gebeurtenissen in de Nederlanden, ter gelegenheid van die Bulle veroorzaakt sedert 1713-1730, 4 deelen in 12^o, zijnde dit in 1778 door hem gemeen gemaakt.

Observations sur le Mandement de S.E. Monseigneur l'Archevêque de Malines, 1783.

Réponse aux lettres d'un Chanoine pénitencier à un Chanoine thèologal, 1786.

Verder vertaalde hij in het Fransch:

Actes du concile de Pistoie, 1788. 2 vol. 12^o.

Nog heeft hij in handschrift nagelaten:

Mémoires historiques sur l'affaire du formulaire d'Alexandre VII dans les Pays-Bas Autrichiens.

Men bespeurt in alle zijne schristen, dat hij, ofschoon de leerstelling der Roomsche Kerk onveranderlijk toegedaan blijvende en geenzins aarzelende, om het hoofd dier Kerk in den persoon van den Paus te erkennen, nogtans verre af was alles te onderschrijven, wat de overige Roomschgezinden ten aanzien van 's Paussen onfeilbaarheid en volstrekte oppermagt over alle de kerken, voorwenden. Het was hierom dat hij, hoezeer zijne geboorte, zijne braafheid en de diensten, welken hij aan de Kerk bewees, hem boven zoo vele anderen regt tot het bekleeden van kerkelijke waardigheden gaven, de deur daartoe steeds voor zich gesloten vond, aangezien men daartoe niet konde geraken, zonder zich aan de Roomsche Bullen tegen Jansenius en Quesnel te onderwerpen. Intusschen werd hij in 1771 benoemd tot Kanunnik bij de hoofd- en primaatkerk te Lyon, waar zich een zijner broeders bevond, en van welke kerk de Kanunnikken bewijs van hunnen ouden adeldom moesten geven, het teeken van het kruis droegen en den titel van Graven voerden. Dan, daar de arbeid waarmede hij zich bezig hield, niet gedoogde, dat hij zijn vast verblijf aldaar vestigde, verzocht hij weldra zijn ontslag, en verwierf van het kapittel den titel van Oud-Graaf. Hij overleed te Utrecht, den 13 December 1789.

[p. 298]

Toen Directeuren van het Provinciaal Utrechts Genootschap van Kunsten en Wetenschappen, den 4 Mei 1789, Bellegarde tot Lid van hun Genootschap verkoren hadden, wilde hij dit lidmaatschap niet aannemen, tenzij in hoedanigheid van contribuerend Lid.

Zie Saxe, Onomast. Literat., Pars VIII. pag. 217 et 218; Chalmot, Biogr. Woordenb.; van Kampen, Geschied. der Neerl. Letter. en Wetensch., D. II. bl. 230, en de Voorrede der derde uitgave van de Hist. Abrégé de l'Eglise Mëtrop. d'Utrecht.