ZL. Jaargang 1

[p. 58]

Hugo Verriest door Jan Toorop, houtskooltekening uit 1913 (Collectie AMVC-Letterenhuis)

[p. 59]

AMVC document
Marc Somers
Jan Toorop tekent Hugo Verriest

Het AMVC-Letterenhuis verwierf in 2000 een pakket archiefmateriaal uit de nalatenschap van het Nederlandse katholieke schrijvende echtpaar Piet Steenhoff (Utrecht 16.1.1866 - Baarn 26.1.1945) en Albertine Smulders (Rotterdam 2.11.1871 - Baarn 10.4.1933).^1. In 1931 schreef Jules Persyn weliswaar een monografie over leven en werk van Albertine Steenhoff-Smulders maar dat heeft niet kunnen verhinderen dat ze gaandeweg in de vergetelheid raakte.^2.

De Steenhoffs hadden blijkens de verworven papieren in Vlaanderen heel wat contacten met katholieke schrijvers zoals Ernest Claes, diens echtgenote Stefanie Claes-Vetter, Karel Van den Oever, August Van Cauwelaert en Jan Hammenecker. Piet Steenhoff was van bij de oprichting in 1884 hoofdredacteur van het Utrechtse dagblad Het Centrum, dat een groot aandeel had in de emancipatie van de Nederlandse katholieken. Het was de glorietijd van leidinggevende geestelijken als Herman Schaepman en Alfons Ariëns.

Piet en Albertine Steenhoff stelden hun journalistieke en literaire pen decennialang ten dienste van hun geloofsovertuiging. Vanuit hun vertrouwdheid met de Vlaamse literatuur en de katholieke wereld kenden zij ongetwijfeld priester, schrijver, redenaar en flamingant Hugo Verriest (1840-1922), die vanaf de jaren 1870 in Vlaanderen tot een legendarisch figuur uitgegroeid was.^3. Nederland kende Verriest als een bezielend voordrachtkunstenaar en promotor van het werk van Guido Gezelle. De Steenhoffs zullen dan ook niet verwonderd hebben opgekeken toen zij eind juli 1913 een briefkaart uit Vlaanderen ontvingen met een foto van Verriest en een bericht van de Nederlandse symbolistische schilder en tekenaar Jan H. Toorop (1858-1928). Hij verbleef op dat ogenblik bij Hugo Verriest om het portret van de oude pastoor te maken. De houtskooltekening (58 X 42 cm) maakt deel uit van de collectie van het AMVC-Letterenhuis.

1. Schenking van L. Bianchi uit Middelie, via C.W.A. Kuijken uit Haarlem.

2. Jules Persyn, Albertine Steenhoff-Smulders en Marie Koenen. Davidsfonds, Leuven 1931, p. 7-102.

3. De literatuur over Verriest is vrij uitgebreid. In de publicatiereeks van het AMVC-Letterenhuis verscheen over hem: Johan Vanhecke, De Flandriens van Hugo Verriest. Van Gezelle tot Streuvels. AMVC, Antwerpen 1997, 81 p.

Ingoijghem, 25 Juli 1913

Geachte Heer Steenhoff. Ik logeer op dit oogenblik bij Hugo Verriest alhier, voor zijn portret dat de Violier op 17 Aug. hem zal aanbieden. Het portret is thans gereed. Stijn Streuvels en vele andere kunstvrienden onder de Vlamingen vonden het uitstekend geslaagd. Het portret zal in september op de groote najaarstentoonstelling te Antwerpen geexposeerd worden. Stijn Streuvels zal er prentbriefkaarten van laten maken voor de feestvie-

[p. 60]

renden. Het feest waar S. Streuvels de leiding van neemt wordt op een allergrandiooste wijze opgezet. Men spreekt van 25000 menschen [,] fanfaren 38. paardenvolk, ruiters. Kunstenaars-verenigingen, letterkundigen enz. enz. enz. Een groote zaal wordt opgericht voor 2000 genoodigden aan tafel. Het belooft dus iets grootsch.

Met beleefde gr[oeten]. Hoogachtend

J.H. Toorop

Hugo Verriest (Collectie AMVC-Letterenhuis)

[p. 61]

Op de foto schreef Toorop deze commentaar:

Hier is hij eenige jaren geleden.
Thans magerder, doch nog even
lief -, heerlijk mensch in alle opzichten.
vol pit en enthousiasm voor zijn vlaamsche
letterkundigen, en groot als mensch
J.H.T.

Kaartje van Jan Toorop aan Piet Steenhoff, 25 juli 1913 (Collectie AMVC-Letterenhuis)

[p. 62]

In de originele foto zitten enkele tientallen punaisegaatjes. Steenhoff heeft de beeltenis van Verriest ongetwijfeld jarenlang in zijn werkkamer opgeprikt.

Het grote Verriest-feest werd op voorstel van de journalist en flamingant Alfons Sevens (1877-1961) georganiseerd door de Vereniging van Vlaamse letterkundigen. Naast Sevens en F.V. Toussaint zorgde Verriests beroemde dorpsgenoot Stijn Streuvels (als ‘kasmeester’) voor de goede gang van zaken. Het feest lokte op 17 augustus 1913 meer dan 15.000 mensen naar Ingooigem. Haast alle Vlaamse letterkundigen waren aanwezig, onder hen de Van Nu en Straksers, die met Verriest altijd op goede voet stonden.

Toorop bewaarde duidelijk de beste herinneringen aan zijn verblijf in het vooroorlogse Ingooigem. Op 15 april 1919 schreef hij aan Verriest: ‘Ik verlang toch zoo u weer eens te mogen terugzien, met de hoop dat de goede God u weer spoedig gezond & opgewekt moge maken en dat de warme zonnestralen u weer heerlijke verkwikking moge[n] schenken. Want u moet na zooveel lijden dezer laatste jaren weer geheel opgeruimd zijn en geheel heerlijk kunnen genieten van uwe gezondheid. Ja?’.

Naar aanleiding van Verriests tachtigste verjaardag op 25 november ging op 9 december 1920 nog een lange brief vol lof en gelukwensen, en ook met heimwee naar het verleden: ‘Gij hebt in mij steeds vroeger zulke innige woorden, gedachten & gebaren achtergelaten, omgeven door zulk een heerlijk atmosfeer van uwe lieve & hertelijke gastvrijheid, daarom en om nog meer kan ik u niet vergeten’. De hartelijke contacten tussen Verriest en Toorop leidden in 1913 tot een van de indringendste portretten van Verriest.