De Zeventiende Eeuw. Jaargang 22

[p. 213]

Lijst van afbeeldingen

Juliette Roding

Beelden van Leiden. Inleiding

1	Gezicht op de Morspoort vanaf de landzijde, foto uit 2005.

Dirk Jaap Noordam

Leiden als ideate stad (1574-1795)

1	Een project voor de stadsuitleg van 1611 van de hand van Jan Pietersz Dou, bron: RAL PV 330.2.
2	P.J. Marcus, de leider van de ontevredenen in 1793/94, bron: RAL PV 54780.
3	Een verbod van de Leidse stadsbestuur tegen de bedelarij, 1654?, bron: RAL Bib 254/13.

In kleur

1	Stadsplattegrond van Leiden door J. Blaeu, 1652.

Christine Kooi

Religionis ergo: The Religious Images of Early Modern Leiden

1	Marekerk, Leiden, foto uit 2005.

Marike Hoogduin-Berkhout

‘Op de geluckige regeeringe van Leiden’. Geschilderde voorstellingen in het Leidse stadhuis 1575-1700

1	Anoniem, De nieuwe gevel van het stadhuis, illustratie uit Jan Jansz. Orlers, Beschrijvinge der stad Leyden, Leiden 1614.
2	Anoniem, Graaf Willem I en Graaf Floris IV, 1477- 1491, olie op paneel, 225 × 165 cm, uit een serie van 19 panelen met de graven en gravinnen van Holland, Haarlem, Stadhuis.
3	Willem Thybaut, Floris IV Graaf van Holland en Zeeland, 1587-1588, karton voor een glasvenster, tekening in zwart krijt pen en penseel in zwart en grijs, 119,2 × 63,7 cm, Leiden, Regionaal Archief Leiden.
4	Willem Thybaut, Floris IV Graaf van Holland en Zeeland, 1588, beschilderd glas in lood, 140 × 65 cm, Leiden, Stedelijk Museum de Lakenhal.
5	Anthonie Blocklandt, Het Oordeel van graaf Willem III, circa 1580, tekening gewassen, 18,9 × 28,9 cm, Amsterdam, Rijksprentenkabinet.
6	Willem van Swanenburg naar Joachim Wtewael, Het Oordeel van graaf Willem III, 1606, gravure uit een serie van 13 getiteld de Thronus Iustitiae, 30 × 38,5 cm, Amsterdam, Rijksprentenkabinet.
7	Pieter Couwenhorn, Vidimus voor het glasvenster in de Schepenkamer van het Leidse stadhuis, 1627-1628, pen en inkt gewassen, 18 × 36,5 cm, Leiden, Regionaal Archief Leiden.
8	Pieter Couwenhorn, Oordeel van Salomon, karton voor het glas in de Schepenkamer van het Leidse stadhuis, 1627-1628, pen en inkt gewassen, 69 × 57 cm, Leiden, Regionaal Archief Leiden.

[p. 214]

9	Pieter Couwenhorn, Oordeel van graaf Willem III, karton voor het glas in de Schepenkamer van het Leidse stadhuis, 1627- 1628, pen en inkt gewassen, 68 × 55 cm, Leiden, Regionaal Archief Leiden.
10	Pieter Couwenhorn, Oordeel van graaf Willem III, 1627-1628, pen en inkt gewassen, 36 × 24 cm, Leiden, Regionaal Archief Leiden.
11	Otto van Veen, De uitdeling van haring en wittebrood na de opheffing van het beleg van Leiden, 3 oktober 1574, circa 1575-1600, olie op paneel, 40 × 59,5 cm, Amsterdam, Rijksmuseum.
12	Willem de Haen, De intocht van de watergeuzen door de Vliet to Leiden op 3 oktober 1574, gravure in Orlers, Beschrijvinge der stad Leyden, Leiden 1614.
13	Schoorsteenstuk van Jan Lievens, De grootmoedigheid van Scipio Africanus, 1640, olie op doek, 188 × 237 cm, Leiden, voormalige Vroedschapskamer stadhuis (verbrand op 12 februari 1929).
14	Abraham Delfos naar Jan Lievens, De grootmoedigheid van Scipio Africanus, 1806, aquarel, 31 × 40 cm, Leiden, Regionaal Archief Leiden.
15	Schoorsteenstuk van Ferdinand Bol, Allegorie op het stedelijk bestuur van Leiden, 1663, olie op doek, 290 × 188 cm, Leiden, voormalige Burgemeesterskamer stadhuis (verbrand op 12 februari 1929), foto uit 1907.
16	Erasmus Quellinus, De Amsterdamse Stedenmaagd in de gedaante van de godin Pallas Athene, 1656, plafondschildering, olie op doek, 500 × 130 cm, Amsterdam, Koninklijk Paleis Amsterdam (voormalige Vroedschapskamer stadhuis).
17	Artus Quellinus, De Amsterdamse Stedenmaagd, 1648-1669, marmer, Amsterdam, Burgerzaal Koninklijk Paleis (voormalige Burgerzaal stadhuis).
18	Schoorsteenstuk van Theodoor van der Schuer, Academia, 1682, olie op doek, 150 × 162 cm, Leiden, voormalige Curatorenkamer stadhuis (verbrand op 12 februari 1929), foto uit 1917.
19	Anoniem, Academia, illustratie uit Cesare Ripa, Iconologia of uytbeeldinghe des verstands, Amsterdam 1644.
20	Schoorsteenstuk van Carel de Moor, Het oordeel van Brutus, 1687, olie op doek, 130 × 223 cm, Leiden, voormalige Schepenkamer stadhuis (verbrand op 12 februari 1929).
21	Artus Quellinus, Marmerreliëf in de Amsterdamse Vierschaar met het Oordeel van Brutus, het Oordeel van Salomon, en het Oordeel van Zaleucus, marmer, 1648-1669, Amsterdam, Koninklijk Paleis Amsterdam (voormalige Vierschaar stadhuis).
22	Claes Jansz. Visscher, Het Oordeel van Brutus, detail uit een gravure met Vertooninghen vertoont op de vieringhe vant Bestand den 5 Mey 1609, gravure, 1609, Amsterdam, Rijksprentenkabinet.
23	Augustinus Terwesten, Ontwerptekening voor het plafond in de Schepenkamer van het Leidse stadhuis met een voorstelling van Justitia, 1687, pen en inkt grijs gewassen, 28 × 39,5 cm, Leiden, Regionaal Archief Leiden.
24	Augustinus Terwesten, Justitia temidden van allegorische figuren, plafondschildering op doek, 436 × 695 cm, Leiden, voormalige Schepenkamer stadhuis (verbrand op 12 februari 1929) foto 1903 (geretoucheerd).

In kleur

2	Cornelis Engebrechtsz., Drieluik met de Kruisiging van Christus, eerste kwart zestiende eeuw, olie op paneel, middenpaneel 198,5 × 146 cm, Leiden, Stedelijk Museum de Lakenhal.
3	Cornelis Engebrechtsz., Drieluik met de Bewening van Christus, eerste kwart zestiende eeuw, olie op paneel, middenpaneel 124,2 × 121,5 cm, Leiden, Stedelijk Museum de Lakenhal.
4	Lucas van Leyden, Drieluik met het Laatste Oordeel, 1526-1527, olie op paneel, middenpaneel 269,5 × 184,8 cm, Leiden, Stedelijk Museum de Lakenhal.
5	Pieter van Veen, De spijziging der verloste Leidenaren op 3 oktober 1574 (de uitdeling van haring en

[p. 215]

	wittebrood), 1615, olie op paneel in oorspronkelijke lijst, 197 × 307,5 cm, Leiden, Stadhuis.
6	Abraham Delfos naar Ferdinand Bol, Allegorie op het stedelijk bestuur van Leiden, 1806, aquarel, 43 × 32 cm, Leiden, Regionaal Archief Leiden.

Katja Kleinert en Cécile Tainturier

Schilders uit de verf. Leidse ateliervoorstellingen uit de zeventiende eeuw

1	Rembrandt van Rijn, De schilder in zijn atelier, 1628-1629, paneel, 25 × 32 cm, Boston, Museum of Fine Arts.
2	Gerard Dou, Oude schilder voor zijn ezel, circa 1632, paneel, 32,5 × 25 cm, Montreal, collectie Hornstein.
3	Adriaen van Gaesbeek, De schilder in zijn atelier, 1635-1640, paneel, 92,5 × 74 cm, Douai, Musée de la Chartreuse.
4	Jacob van Spreeuwen, De schilder in zijn atelier, circa 1650, paneel, 30,5 × 36,5 cm, particuliere collectie.
5	Jacob van Spreeuwen (vroeger aan Dou toegeschreven), Bezoek in het atelier, circa 1638, paneel, 53 × 64,5 cm, particuliere collectie.
6	Gerard Dou, De schilder voor zijn ezel, circa 1630, paneel, 66 × 50,5 cm, verblijfplaats onbekend.
7	Frans van Mieris, De schilder een dame portretterend, circa 1655-1657, paneel, 59,5 × 47 cm. Verloren gegaan tijdens de Tweede Wereldoorlog, voorheen Dresden, Gemäldegalerie Alte Meister, Staatliche Kunstsammlungen.
8	Quiringh van Brekelenkam, De schilderswerkplaats, 1659, paneel, 49 × 36,5 cm, Sint-Petersburg, Hermitage.
9	Pieter Cornelisz. van Egmondt, De schilderswerkplaats, paneel, 1650-1660, 74 × 61 cm, verblijfplaats onbekend.
10	Jacob van Spreeuwen, Geleerde in zijn studeervertrek, 1630-1645?, paneel, 36,55 × 45,7 cm, Raleigh, North Carolina Museum of Art.
11	Jacob van Spreeuwen, De oude schilder in zijn atelier, 1630-1645?, doek, 57,5 × 43,5 cm, verblijfplaats onbekend.
12	Navolger Gerard Dou, Luitspelende schilder, 1630-1640, paneel, 67 × 53 cm, verblijfplaats onbekend.
13	Jacob van Spreeuwen, De schilder in zijn atelier, circa 1635, paneel, 126 × 105 cm, Djursholm, collectie E. Braunerhjelm.

In kleur

7	Frans van Mieris, De kunstkenner in het atelier, circa 1655-1657, paneel, 63,9 × 46,8 cm, Dresden, Gemäldegalerie Alte Meister, Staatliche Kunstsammlungen.
8	Gerard Dou, De schilder in zijn atelier, 1630-1632, paneel, 59 × 43,5 cm, particuliere collectie.
9	Navolger Gerard Dou, Oude schilder in zijn atelier, 1635-1640, paneel, 92,5 × 74 cm, Milwaukee, Wisconsin, Milwaukee Art Museum.
10	Navolger Gerard Dou, De schilder in zijn atelier, 1630-1640?, paneel, 50,6 × 37,2 cm, verblijfplaats onbekend.
11	Abraham de Pape, Vioolspelende schilder, circa 1645, paneel, 49,2 × 38,5 cm, particuliere collectie.
12	Johannes Cornelisz. van Swieten, Luitspelende schilder, circa 1650, paneel, 62,5 × 53,1 cm, Leiden, Stedelijk Museum de Lakenhal.
13	Frans van Mieris, Het atelier van de kunstenaar, circa 1655-1657, paneel (van boven afgerond), 59,5 × 47 cm. Verloren gegaan tijdens de Tweede Wereldoorlog, voorheen Dresden, Gemäldegalerie Alte Meister, Staatliche Kunstsammlungen.

[p. 216]

Leonore Stapel

‘Tuyn van heel Holland, Moeder der Wijsheyt en bequam tot de drapery’. Reputatie en zelfbeeld van Leiden in beeld en tekst (circa 1590-1660)

1	Anoniem, illustratie uit Jean de Parival, De vermaecklyckheden van Hollandt, Amsterdam 1661.
2	Claes Jansz. Visscher, Randprent van de wandkaart Comitatus Hollandiae denuo Forma Leonis, 622.
3	Anoniem, Leiden vanuit het Zuiden, illustratie uit Ludovico Guicciardini, Beschryvinghe van alle de Nederlanden, Arnhem 1613, 1616, 1617 (2x), Amsterdam 1641 en Jean François le Petit, Nederlandtsche Republyck, Arnhem 1615.
4	Anoniem, Leiden vanuit het Zuiden, illustratie uit Iacobus Marco (red.), Deliciae Batavicae, Amsterdam 1613 (1618, Leiden 1620).
5	Pieter Bast, Lugdun. Batavor/Leyden in Hollandt, 1601, gravure, 31,4 × 78,5 cm.
6	Pieter Bast, Lugdun. Batavor /Leyden in Hollandt (detail), 1601, gravure, 31,4 × 78,5 cm.
7	Isaac Claesz. van Swanenburg, De Stedenmaagd tussen de Oude en de Nieuwe Nering (detail), (tussen 1594 en 1612), olie op paneel, 136 × 240,5 cm, Leiden, Stedelijk Museum de Lakenhal.
8	Isaac Claesz. van Swanenburg, Het wassen van de vachten en het sorteren van de wol, 1607 of 1612, olie op paneel, 131 × 182 cm, Leiden, Stedelijk Museum de Lakenhal.
9	Abraham Lambertsz. van den Tempel, Mars verjaagt de Nering, olie op doek, 207 × 265,5 cm, gesigneerd en gedateerd rechtsonder: ‘A van d Tempel fecit/A 1651’, Leiden, Stedelijk Museum de Lakenhal.

In kleur

14	Isaac Claesz. van Swanenburg, De Stedenmaagd tussen de Oude en de Nieuwe Nering, (tussen 1594 en 1612), olie op paneel, 136 × 240,5 cm, Leiden, Stedelijk Museum de Lakenhal.
15	Isaac Claesz. van Swanenburg, Het verlenen van de keuren aan de Nering, 1596-1601, olie op paneel, 137,5 × 173 cm, Leiden, Stedelijk Museum de Lakenhal.
16	Abraham Lambertsz. van den Tempel, De Stedenmaagd ontvangt de Nering, olie op doek, 207 × 266,5 cm, gesigneerd en gedateerd rechtsonder: ‘A van d Tempel fecit/A 1651’, Leiden, Stedelijk Museum de Lakenhal.

Paul J. Smith

Wandelen in de. Délices de Leide (1712)

1	Titelblad van Les Délices de Leide, Leiden 1712.
2	Titelpagina van Gerard Goris, Les Délices de la campagne à l'entour de la ville de Leide, Leiden 1712.
3	Willem de Haen, De Innecomste vande Admirael Boysot, door de Vliedt, met syn victualie Schepen, gravure in: J. Orlers, Beschrijvinge der stad Leyden, Leiden 1614, tegenover p. 411.
4	Willem de Haen, Les Bateaux qui apportent des Vivres à la Ville, bijgewerkte gravure in Les Délices de Leide, Leiden 1712.
5	Jan Pietersz. Dou, De stad Leyden, bijgewerkte gravure in Les Délices de Leide, Leiden 1712, tussen p. 12 en 13.
6	Les Délices de Leide, Leiden 1712, p. 66-67.
7	Anonieme frontispice van Gerard Goris, Les Délices de la campagne à l'entour de la ville de Leide, Leiden 1712.