Zeeuwsche Nachtegael en bijgevoegd Tafereel van sinne-mal

[p. 355]

Sinnighe Neep-Kluytjes. Waer in Spreukscher vvijse wert aen ghewesen door verscheyden Persoonen, den loop des levens.

IOnge Gijsje, heeft een wegge
Grooter, als zijn cleyne lijff;
Noch, wenst hy der vier, off vijff:
Soument van een kind wel segge?
wie kant heffen, off weerlegge
Dat, so vroech begeer-misbruyc
'tOog, macht grooter als dé buyc.

Kleyne Lijsje, prijst heur leuren,
Prommeling van poppe-goed,
Daerse lust, en vreughd me'e voed,
Sletjes, potjes vol van scheuren;
En, al Wat heur mach ghebeuren.
Siet, hoe vredich datmen leeft.
Alsmen't Wel ghenoeghen heeft.

Teeuwen schurckt, en vrijfft zijn handen,
Waerom doet den slocker dus?
't Is hem liever, als een kus;
Och! hoe soet zijn juckers-banden,
Nieuwe pijn uyt vreemde landen,
Krauwer puysten, Kittel-wee
Brengt ons Teeuwen, over Zee.

Elske mors, die vuyle kleuter
Heeft heur sin niet seer ghesett
Op, het aldermoyste nett:
Wat lust mijn roept soete beuter
Al 't ghetoy, en pronck gheleuter;
Hier Wat vuyl, en daer wat kuys
(Seyt het spreeckwoort) hout wel huys.

Ritssert, is verander-sinnigh,
't Schortt hem altijt hier, off daer,
Dan is hy eens vuyl en claer,
En somwijlen goed, en vinnigh,
Dan eens bluts, en dan eens winnigh:
Schijnt de Key niet halliff sot?
Hey, zijn hooft en houd geen slot.

Soet, begint ajuyn te foole,
En ontschelt de dubbel-huydt
Mits, so schreeuwtse overluydt!
Aye mijn! roept Soete Ioole,
Wat is in het dinck verhoole!
Vrouwe tranen vlotten licht
Van een bang, en suyr ghesicht.

[p. 356]

Wat helpet.

 

Kors, verstelt Iorijntjes bouwen,

 

Last hy niet, hy crijght een grauw,

 

Want, de meyd wort quabs, en flau,

 

Hoort (seit Kors,) ten schort aen mouwen

5

Noch aen enge, strenge vouwen,

 

Maer, Iorijn wort dick van lijff;

 

Off, en isse maeght, noch wijff?

Lompje, gaet heur voetjes wasse
In het siltigh swabbel-nat,
Dat heel hooge op-waert spat;
(Wel dacht zy,) ghy coele plasse,
Waerom gaeje mijn verrasse?
Waerom maeckje mijn dus koudt!
Stinck Ick? hoe, ick ben besout?

Reyer, heeft een buys gecregen,
Daermen ongesien men siet
Oft, sich alles groot geliet:
Daer is vry wat aengelegen,
Veel aenmerckt, en veel geswegen;
Sachtjes gaen, en verre sien,
Is een daet van wijse lien.

Knibbigh Weyntje, 't groensel meysje,
Schijnt so groen niet als heur groen,
Soumen dat Welthans bevroen?
Wat gebreecktet weeligh vleysje,
Seytet niemant? hoort een reysje
Weetje, Watter dan aen schort?
't Is, om dat heur groen verdorrt.

Truy, loopt met een Byetje speele.
Sy meent datter niet als soet
Van de Eyetjes aff-gaen moet;
Maer, de strael coomt Truytje streelen,
Datse roept met luyder keele
Och! Wat rijster uyt ghemall
Meer, als lydigh ongheval.

Wilssert, loopt al hincke-pincken.
Off, ist maer aelwaerdicheyt?
Wat, ten is schier geen bescheyt;
Isset van te veel te drincken?
Off en zijnt maer kromme sincken?
Wie toch wetet watter dwingt!
Waer de schoen thans iemant vringt.

Pleuntje, wilde vloyen vanghe
Met een deusigh nuchter-hooft,
Dat van droomen was verdooft;
't Fel ghespoock dé pleuntje prange,
Maer, sy keeck, en socht te la[nge]:
Wie, in noot sich niet en ha[e]st,
Lijdt verdriet, en staet verbaest.

Sybert, ginck een mesje slypen
Op de soolen van zijn schoen,
Hy, en hadd' geen steen van doen,
Ey. hoe kon' hy dat begrijpen?
Maer, de noot doet somtijts nijpen:
Die hem niet behelpen kan,
Is geen recht deur-slepen man.

[p. 357]

Geen vrienden in noot.

 

Leen, heur tanden zijn vol pijne,

 

Zy roept moordt! help, hoofde moordt!

 

Elck een sprack 'tis meer ghehoort,

 

Ey, bedaerdje wat int gryne!

5

Leentjen, yder claeght int zijne;

 

Alst gheluck niet meer en dient

 

Dan, en weetmen geenen vrient.

Ioncker Puyck, en zijn manieren
Thoonen altijd nieuw, en oud,
Hier wat zijd', en schijn van goud,
Daer wat schëve kieremieren:
Met gedrill' op tierelieren.
Schijnen pronckers dan niet wel
Beelden van Comedy-spel?

Vrssel, is reyn opghesneukelt
Om wat schoontjes voor te doen,
Lanck ghekapt, en cleyn van schoen;
Maer, heur aensicht is ghekreukelt,
En gesproet, geputt, ghepeukelt:
Daerom heytse dit bedocht,
Schoen geveyldt is halff vercocht.

Volkert, wou den boudt vertille
Op het Haeghse buyten-Hoff,
Waerom leytse hier int stoff?
(sprack hy,) ick sal dese spille
Heffen, leggen na mijn wille:
Yder riep, ey! wacht jouw knien;
't Sal, met seggen niet geschien.

Meester Poep, de steenen snyder
Stoft, en poft met veel gheraes
Van een steentjen uyt de blaes;
Is de Moff een paerden-rijder,
Waerom soeckt hy dan niet wyder,
Na de steen, die in het hart
Niet beweeght, van yemants smart?

Iuffrou Dyewer, is behanghen,
Iá, ghelijckt (met oorloff schier)
Op een duyd' een drolligh dier;
Doch, sy houd heur Iuffers gangen,
En beschildert lipp', en wangen.
Geeffmen alle dinck een naem,
Soo, he'et Dyewer poppe-craem.

Blaasjen, heydt zijn blaas verloren
Daer hy al het geldt in stack,
(Wel docht blaas,) wat ongemack
coomt mijn hier althans te vooren!
Soumen, om een blaas sich stooren?
Wat een blaas; waerom gequeld;
Wie meest blaast heeft tminste geld.

Fijtje, sou wat goelijckx coopen
Op de Midelburghse mart,
Zy dong naer een lepel-bardt;
Fy-moer vraeghde na veel hoopen,
Ende brack veel Wint met loopen:
't Sijn geen coopers al die bien,
Noch veel slimmer die maer sien.

[p. 358]

't Is onseecker.

 

Heyme, gaet een Lootje waegen

 

In een rijcke Lotery,

 

Ey! de subben is soo bly,

 

Hy roept, sel ick wat bejaegen?

5

Souw ick nu een prijs mé draegen?

 

Neen; die nae 't onseker siet

 

Krijcht, gemeenlic maer een niet.

Claesje moet heur Hoffje uyen,
Daer het onkruyt altemilt
Groeyt, daer syt niet hebben wilt;
Wie, can dese moer benyen
Dat sy't quaede soeckt te myen?
Die zijn eyghen Hoff deur gaet
Vind, maer al te veele quaet.

Ioor, sach lootsman toebac drincken,
Brant! (riep Ioor,) tis brant! tis brant!
't Vyer, dat heyt de man vermant!
Foy! de smoock begint te stincken!
Wat zijn dit (seyt hy) voor sincken?
Datmen, nu voor wijn, off bier
thans, gaet drincken rooc, en vyer.

Leuntje, heyt een vuylen droncker
Die, (al wat sy nauw verspaert)
Gaet verquisten by de Waert:
Noch prijst Leuntje desen roncker,
't Is (roept sy) niet altijts doncker;
Want, men weet dat yder huys
Heyt, off groot, of cleynder, Cruys.

Gooltje, was belust om trouwen,
En zy kreegh een bultenaer,
Kever-muyligh, bloot van haer,
Wel beset van puyst en vouwen;
Geyle Gool die moest hem houwen:
En sy roept, 't is baest ghetrouwt
Dat wel lydigh lange rouwt!

Lauw, doet niet als gorten tellen,
Hy, en wil noch vleys, noch vis:
't Is nu goet die suenigh is
(Seyt hy,) ick en mach geen vellen,
Dieren-tijd doet slempers quellen:
Wie, zijn teering matigh hout,
Die wert rijck, gesont, en oudt.

Slonsje, loopt altijt laveyen
Lancx de heele wijve buyrt,
Sy en spind, off naeyt, off schuyrt,
Och! hoe pleeghse 't vuyl clappeyen;
't Ongheschende, leugen-breyen:
Sulcken Slons, diet huys vergeet,
Doet heur man, en kinders leet.

Dicke Dyeme smockelt dapper,
Hy, besorght zijn hollen buyck
Met een opgevolde kruyck;
Fy, van sulcken al-op-snapper!
Slimmer, als een schijven clapper:
Isset bier voor swijn, off gans,
Brouwtment dan voor sulcke mans?

[p. 359]

Elck even nae.

 

Schraele-nell', en heeft geen watten,

 

't Wel te vreden maeckt heur rijck;

 

Vind'men veel van haers ghelijck?

 

Wie toch, heefter meerder schatten

5

(Seyt sy) als het oogh can vatten?

 

Want, de Werelt is ghemeen:

 

Heeftmen Wat, 't is maer te leen.

Traege Fop, die kust by daegen,
En by nachten even seer,
Doch, hy kust geen kinders meer;
(Hy sprack) icken wil niet draegen,
Want, het is een welbehaghen
Datmen selver wert ghekust,
Alsmen (laes!) van kussen rust.

Vette Kommer, is bedeghen,
Want, zy draeght het sorge-pack
Met gheduld, en onghemack
Over alle struyckel-weghen;
Daerom dient dit niet versweghen,
Staege sorg, en wel-beraen
Doet het schip niet ondergaen.

Lubbert, wilde paaling steecken
In een diepe slobber-sloot,
Daerhy aersling inwaerts schoot;
Och! siet Lubbert sonder spreecken,
Ey! zijn lijff dat schijnt te breecken:
Lubbert, socht zijn eygen last,
Daerom leyt hy hier verrast.

Botte Grollaert, gaet verachten
Alle cunst, off rijcke schatt;
't Is, om dat hy niet bevatt
Waer de wetenschap, en crachten
Leyt, off woont, off wil vernachten;
Daerom laeckt dees botten vent,
't Geen, hy niet en weet, off kent.

Lijn, gaet onvoorsienigh hucken
Met heur lamme, stramme leen
Op een harde kouwe steen:
Ey! heur Zetel was aen stucken,
Daerom moetse sitte bucken:
Seght een reys? Zit Lijn och arm!
Nu, althans niet byster warm?

Als de creupel, leydt den blinden
Deur een slicker-gladde baen,
Dan, leert mancheyt blintheyt gaen,
Om te gaer den wech te vinden.
Denckt, hoewel zijn eens gesinden!
Dat de deught by gunste past,
Als, d'een handt de ander wast.

Niesjen, heeft heur bril gebroken,
't broos ghesicht is sy nu quijt,
Besje Zit vol droevigh spijt;
Roept, ick win, noch can niet koken;
Help! mijn vensters zijn geloken.
Is, dan yemant niet gebrilt,
Die niet doen mach wat hy wilt?

[p. 360]

Off te jonck, off te oudt.

 

Ouwe Iubbe, loopt uyt minnen,

 

't Schijnt, hy krijgt een vlugge meydt

 

Die juyst naer hem heeft gebeydt:

 

Denct! waer zijn dees bey heur sinnen;

5

Wat mach Iubbe-grijs beginnen

 

Dat hy voor zijn echte doot

 

Kiest een heyle, veyle schoot.

Ammerensje, breyt de netten
Daer het Visschers volck met list
Al hun hoop, een winst me'e vist:
Wie, soud' yemant gaen beletten
Datmen lijff te werck gaet setten?
Ist niet beter yet ghedaen,
Als gheduyrigh leegh te staen?

Gauwert, heydt een beurs gesneden
Van een wel bedreven dieff,
't Was d'een leet, en d'ander lieff;
't Guytje worde stracx bestreden,
En gekleunt, en fel vertreden:
Cleyne Gauwert wilmen slaen,
Groote Gauwert laetmen gaen.

Labbe, Wou de broeck aantrecken,
En goe Ias die lietet toe;
Arme sack! hy dacht wel hoe,
Waer me'e sal ick schaemte decken?
Ias geeft oorsaeck van begecken,
Nu hy 't wijff de bockxen geeft
Dien hy selver noodigh heeft.

Fijntje, zat wat groff en spinde
Vyt' ghewente tijd-verdrijff;
Anders, souse met ghekijff
Hanne (die heur Wel beminde)
Om doen loopen als een winde:
Daer, Fijn dick quaet gaeren spint,
Haspelt Hanne lijck een kindt.

Goede Faes, die wil met eeren
Deur de werelt gaen, en staen,
Hy, en treckt hem niet veel aen;
Hy gaet al 't bejach omberen,
Ydelheyt, en groot begeren,
Faes, is juyst de werelt boos?
Neen; de mensche maecktse loos.

Kniertje sach heur hayr vergrijsen,
Hoe (docht zy,) 't is spaerens tijdt;
Wordt ick mild, ick raeck veel quijt:
Wie kan outheyt hier in prijsen?
't Is een spreuck, en leer van Wijsen,
Spaerter yemant voor Zijn mondt
't Is voor kat, off rat, off hondt.

Iappe, zit en kreunt, en huyvert
In het hoeckje van den haert,
Met de kegels aenden baert;
Roertet yemant (seytde Kluyvert)
Dat mijn baert ontdoyt, en suyvert?
Ist niet goet by winter dagh,
Datmen 't vyer bespicken mach?

[p. 361]

Doet u wat deeghs.

 

Krijntjes neus, gaet aessem druypen

 

vande snippe snelle kouw,

 

Daerom roept een yder jouw!

 

Lieve Kriijn, jy selt versnypen!

5

Gaet by 't lolle-potje cruypen:

 

Die, Zijn selven niet en spaert,

 

Selden yemant vreems bewaert.

Melssen, gaet vervaerlijck sténen,
En hy is niet wel te voet;
Isser hinder dat hem doet?
Heytmen weedom inde schenen,
Off veroude stramme beenen,
't Aller spreeck-woort melter aff:
"Hy, gaet met d'een een voet int graff.

Imme, Wenst niet meer te leven,
Om dat zy des Werelts spoock
Siet verdrijven als een roock;
Schijnt een mensche hoogh verheven,
Hy Wert haestich neer ghedreven:
't Leven is maer eenen dagh;
Niemant leeft die morgen sach.

Aertt, gaet na der aerd' gheboghen,
Aertt zijn op en neder-lijff
Schud gelijck een tijt-verdrijff;
Vyt wat aerd', wert Aertt bewogen
Dat Aertt aerde moet ghedogen?
Gaet dan Aertt aldus ghekromt
Om dat hy uyt aerde comt?

Flenne, loopt staegh om een keuyer,
Hy, is altijt op de straet
Besigh met een beusel-praet:
't Is, een loomen jeughd op-reuyer,
Leegheyt maect hem lancx hoe leuyer;
Maer, so hy dat meerder doet,
Dan moet Flenne banckqueroet.

Geertjen, is deurgaens befommelt
Off heur altijt Wat ghebrack,
Zy, lijckt schier een bulle-back,
Soo besmuystert, en begrommelt;
Nochtans schuyrtse, waeckt, noch schommelt;
Waerom sietse meepsich vijs,
Coomtet van Wellust, en spijs?

Vrecke-rijck lagh om te sterven,
Rijck, besuchte meer het goedt
Als zijn byster quaedt gemoedt:
Rijck seyd', moet ick nu onterven?
Moet een Rijck, de rijckdom derven?
Rijcke vreckaerts! kreunt, noch kijft!
Scheyt de mensch, het goetje blijft.

Kloen, die wil een kloen ontwarre,
Kloen heur kaersje gaet al uyt!
Kloen, die heyd te lang ghesnuyt:
Kloen verflauwt van 't woele-marre!
Kloen, en draet syght laes! om varre.
Wie, is doch den tijdt bekendt
Wanneer 't levens draetjen endt!