Yang. Jaargang 39

[p. 511]

Kamiel Vanhole
Pierre

Er was eens een man die nooit schreef.

Hij heette Pierre, hij woonde met zijn vrouw op een appartement aan de Akenkaai en hij vertikte het wat dan ook op papier te zetten. ‘Waarom zou ik?’ zei hij. ‘Iederéén schrijft. Er is bijna niks menselijks denkbaar dat niet een of ander spoor nalaat. Een cahier, een kassabonnetje, een treinticket, een aantekening, een bierviltje, noem maar op. En dan wordt al dat papier vaak nog eens bewaard ook! Nee, aan die gekte doe ik niet mee, voor mij had al dat gekrabbel niet uitgevonden hoeven te worden. Wat telt onthoud ik, daar heb ik mijn blote hoofd voor gekregen. En als er iemand mocht zijn die wat van mij wil onthouden, mij goed, maar dan zal hij dat op eigen houtje moeten doen, van mij blijft geen snipper over.’

Dat was een van de zeldzame keren dat hij zich rechtstreeks over zijn onwil uitliet. Hij snapte ook niet waarom iemand zich over hem verwonderde. Toen een verslaggever hem vroeg of hij vond dat zijn weigering een afwijking was, antwoordde hij met een zure tegenvraag: ‘Waarom wilt u dat weten? Ik had graag gehad dat u erover nadenkt waarom u dat zo graag wil weten. Heeft u daar moeite mee?’

Hij deed de goede man uitgeleide en verzocht hem in de komkommertijd nog 's terug te komen.

Later zei hij tegen zijn vrouw: ‘Ik weet niet wat die vent zocht. Jazz wordt toch ook niet geschreven. Ik speel.’

Kuste zij hem daarna? Grijnsde ze eens? We zullen het nooit te weten

[p. 512]

komen, er is althans geen getuigenis van bewaard. Helemaal niets liet hij na, geen handtekening op een cheque, geen adres op een envelop, zelfs geen boodschappenlijstje. Hij liep en hij sprak, dat moest volstaan. Schrijven was voor machines, vond hij. Hij werkte in een drukkerij vlak bij het kanaal, waar hij instond voor een oude rotatiepers die door zijn baas alleen niet werd buitengezwierd, omdat er geen geld was voor een nieuwe. Het was smerig werk dat onder veel kabaal moest worden verricht, maar hij hield ervan, het gedaver was een oud kijven geworden dat hij al lang niet meer hoorde, maar dat hij ook voor geen goud zou willen missen. En al stak die strakgespannen stroom van bedrukt papier hem vaak genoeg tegen, al even vaak stond hij met een glazige blik naar de draaiende cylinders te kijken waarop al die papiersoorten en lettertypes aan hem voorbijraasden.

Maar hij ging ook graag naast het kanaal zitten en daar zat géén beweging in.

Op een keer verdacht iemand hem ervan dat hij analfabeet was. Er werd niet besmuikt gelachen, maar het was toch of men behoedzamer met hem omging, zijn collega's leken het hem kwalijk te nemen dat hij zijn handicap voor hen verborgen had gehouden.

Toen de hele toedracht aan het licht kwam, moest hij lachen.

Hij nam een stuk papier en tekende daar met zwarte inkt een hobbelende stoet vlaggetjes op.

‘Wat is dat voor iets?’ vroeg de jongen die de computer bediende.

‘Dat zijn neumen,’ zei Pierre en enigszins vals zette hij een koraal in, een gezang dat in gezegender omstandigheden langzaam had moeten aanzwellen om tegen een blauw gewelf uit te waaieren tot iets breeds en zalvends, maar dat in de kleine drukkerij vooral een benauwde indruk maakte, zodat hij er abrupt mee ophield.

‘Met zulke tekens wordt een Gregoriaanse melodie genoteerd.’

Dat was de enige keer dat iemand hem iets op papier had zien zetten, die ene roddel was zijn trots te na geweest. Daarna had hij het blad aan snippers gescheurd en in een prullenmand uiteen laten dwarrelen.

Nee, ongeletterd was Pierre niet, net als iedere jongen van zijn leeftijd had hij op de lagere school een mep met een liniaal gekregen omdat zijn wijsvinger niet strakjes langs de pennenhouder lag, maar met de knokkel omhoogwees. Later was er van dat schrijven minder in huis gekomen en toen was het doodgewoon opgehouden. Als er iets was, dan zei hij dat en rekenen deed hij uit het hoofd.

[p. 513]

Foto's mochten dan weer wel van hem gemaakt worden, daar had hij niks op tegen. Zijn beeld stond los van hem, men mocht er mee doen wat men wou. Maar zijn adem en al die kleine geluidsgolfjes die uit hem kwamen gegutst, nee, die pakten niet op papier.

Of hij zich dan als lid van een natuurvolk wou bekennen, vroeg de verslaggever hem bij een volgende gelegenheid.

‘Hoe bedoelt u?’ vroeg Pierre.

‘Ik bedoel,’ ging de verslaggever voorzichtig verder, ‘dat er nog altijd volkeren zijn, stammen die zich niet van het schrift bedienen. De Indianen bijvoorbeeld...’

‘Jongeman. Nu moet u mij eens goed bekijken. Zie ik er als een Indiaan uit?’

De verslaggever moest glimlachen. Nee, als een Indiaan zag Pierre er niet uit.

‘Ben ik dan meer een Kaukasisch type?’

‘U wantrouwt woorden, is 't dat? U vindt dat ze de dingen inperken.’

‘Ik vind helemaal niks.’

‘Maar wat hindert u dan in het schrift?’

‘Het hindert me niet,’ zei Pierre zacht, ‘het wil alleen niet meer bewegen. Ik heb altijd de indruk dat geschreven woorden dood zijn. Ze liggen daar maar, op een blad. Vroeger strooide men er zand over om ze nog iets van een begrafenis te geven. Och, voor mij is de wereld al schrift genoeg, ik ben nog niet eens door het voorwoord heen. En zelf iets nalaten, nee... Geen boom, geen kind, geen geschrift. Niemand zal nog last van mij hebben en ik beloof hierbij plechtig dat ik ook nooit zal komen spoken.’

Zo palaverde Pierre nog even door. Opnieuw had hij aan de verslaggever gevraagd geen opname-apparatuur te gebruiken. ‘Als u iets zinnigs uit mij weet te krijgen, dan zult u dat zeker onthouden. Zal ik u eens wat zeggen, jongeman. De mensen zijn lui, ze gebruiken hun hoofd niet meer.’

De echte moeilijkheden begonnen pas toen hij op een dag weigerde zijn handtekening te zetten onder een document. Welk document het precies was vermeldt de overlevering niet, maar we mogen er wel van uitgaan dat het een stuk van importantie was, een bankkaart misschien die hem door zijn instelling was uitgereikt.

‘Nee,’ zei Pierre.

‘Komaan,’ zei z'n vrouw, je moet nu ook weer niet overdrijven. Je naam op de achterkant is genoeg.’

‘Liever niet,’ zei Pierre.

[p. 514]

‘Maar waarom dan? Uit principe?’

‘Ik heb geen principes, ik heb alleen zenuwen.’

Je kunt je eigen naam toch nog opschrijven, wat is dat nu? En zo'n kaart kan altijd van pas komen.’

‘Ik moet geen kaart,’ zei Pierre. ‘Ik steek mijn geld nog liever in een kous.’

Hij probeerde bedaard te blijven en al zijn redelijkheid in stelling te brengen, maar dat maakte zijn vrouw alleen nijdiger. De ruzie liep op en Pierre verliet het huis. Hij bleef lang weg, hij moest afkoelen. Maar terwijl hij door de straten liep, bleef hij er over malen. Mij sluiten ze niet op, dacht hij. Een mens, een echte mens kan niet in een stoet van letters lopen. Niemand valt samen met zijn woorden. En dan zou ik mij door een hanenpoot laten vertegenwoordigen!

Hij was kwaad en hij werd kwader. Hij wou op slag al zijn geld van de bank halen, maar daarvoor was het al te laat die dag. Bovendien zal uit het vervolg blijken dat zo'n ommetje een kwalijke wending kan nemen. Terwijl hij onder de ladder van een verhuiswagen doorliep en even zijn blik opsloeg, dacht hij: zelfs een simpel ja-woord kan al duizend dingen betekenen. Ja zeggen is iets maken. Op dat moment raakte er een schroefje los van de liftinstallatie die langs de ladder omhoofschoof. Het kwam tinkelend op het trottoir terecht, maar Pierre hoorde het niet, het geluid was te licht om door een mensenoor te worden opgevangen en bovendien was hij alweer een paar stappen verder. Vlak daarna werd er achter zijn rug gefloten. Hij schrok even, maar keek niet om en zette er de pas in. Waarom hij zich ineens liet opjagen, is nooit duidelijk geworden, het was althans zijn gewoonte niet snel te lopen. Maar wat zijn gewoonte niet was, kon dat nog altijd worden en hij bleef doorrennen, de ene straat in, de andere uit, als een automatiekje dat onverstoord doorging tot het stilviel. De volgende dag vond men hem in de buurt van de kade.

Tot zover het rampzalige leven van Pierre, die viel als een letter.