Yang. Jaargang 38

[p. 619]

Kees Ouwens
Dames en Heren,

Ik stuur de auto het domein van Villa Nuova op, rij om de grasakker heen langs de hertenkamp, draai naar rechts om de stokoude taxus bij zijn glaciale zwerfkei en hou stil op de bestrating achter het logies.

Vier uur in de middag, midden juni, een donderdag.

Ook Gita Geijssendorfer, die zogenaamd een kruid komt oogsten, is niet aan het toeval overgelaten. De voorruit laat haar zien op het pad achter de rododendron. Een oogwenk lang lijkt Gita zich geen raad te weten. Ze buigt naar de grond onder haar voeten maar volhardt dan wel in diezelfde reflex, en die veroorzaakt de auto, ik ben daarvan ooggetuige en dat onthult de reflex ook, in mijn ogen is de reflex een wenk. Ik had mijn komst aangekondigd en arriveer toch op tijd.

Gita zwaait naar me nu ik de motor met de rechterhand afzet en met de linkerhand naar Gita zwaai.

Gita, gebogen over de grond onder haar voeten op het pad achter de rododendron, laat in het midden of deze houding inderdaad een wenk is voor de goede verstaander. De auto komt dan wel om de hoek van het logies, maar Gita was al niet onbevangen, ze hoorde de auto rijden en wist hoe laat het was. Haar reflex wil dat ze haar aandacht bestudeert voor de grond onder haar voeten als ik de bestrating achter het logies op zwenk. Ze hoopt en vreest dat haar pose vertedert en dus doorzien is, maar zich niet tegen haar keert. Met gespeelde vertraging kijkt ze op om uitdrukking te geven aan de ervaring die haar lichaam juist voor zichzelf is. Ook ik glimlach. Maar ik glimlachte toen ik de motor afzette.

Stilte. Ik stap uit, sla het portier dicht en dit maakt Gita opmerkzaam op de onvanzelfsprekendheid van het antwoord op de vraag naar het waarom. Dit waarom is betrokken op de tijd sec en op de ruimte die de tijd inneemt.

[p. 620]

‘Horst!’

‘Gita!’

‘Dat de dialogen natuurlijk mogen klinken, Horst!’

Tussen twee haakjes: mijn naam is niet: niemand. Ik heet Horst Welsche. Omdat ik daar zin in had, heette ik op papier Horst Welsche. (Tussen haakjes: Ik heette eigenlijk/namelijk Horst Welsche.) Gita snelt me nu tegemoet, ik storm niet op haar af, Gita struikelt niet over haar woorden maar roept (dubbele punt): roept niet struikelend over haar woorden (dubbele punt): ‘Was het gekunsteld, Horst, om niet op te kijken toen de auto de hoek om kwam? Je had kunnen weten dat ik me aanstelde, ook toen je vermoedde dat ik wist wat ik deed, zou je net zo gedaan hebben als ik, Horst! Dat ik mijn onschuld te gelde zou maken op grond van mijn lichaam, geloof je het zelf? Het is een bewijs van de onvrijheid van de wil. Dat de wil vrij zou zijn weerlegt toch de seksuele aantrekkingskracht! Juist in deze lommerrijke omgeving van onwetende planten en dieren, Horst, is mijn onschuld in harmonie met mijn bouw of lichaam. Mijn vlees is deugdzaam maar kan niet voor zichzelf spreken als subject nu het een object is. Je ziet dat het niet verborgen blijft, het draagt geen kousen, zijn jurk hangt aan iele schouderbandjes. O wat een narcistisch leerstuk is dat toch, die zogenaamd vrije wil, Horst!’

Kon ik me vrij pleiten? Maar natuurlijk! Ik heb altijd van de buitenwereld gehouden, niet ik kom pas kijken. Op handen en voeten, al symboliserend, ben niet ik uit mijn huid gekropen, maar om mijn ogen de kost te geven, Gita is een van de dingen die ik te zien zou krijgen.

‘Alsof ik een zomertoilet draag van jute, canvas, boomschors en graszoden... en jij van gesponnen suiker bent en gekleed gaat in spinnewebben... en ik niets van je over zou laten... Kom op, geef me een zoen, Horst! Ik doe het tere poppetje, jij de bink.’

We bezegelden elkaar met een kus.

‘Welkom, Horst.’

‘Een genoegen je weer te zien, Gita!’ Ik zie ook de tuinmuur en zeg: ‘Die muur staat er niet best voor, trouwens.’

‘O, vind jij dat ook, Horst? Nou, ik kan je dit zeggen: we laten de muur niet vallen maar helpen hem ook niet weer op de been, Horst. Kom, loop even mee naar de poort. Zo, we zijn er. Ach, wat is die moestuin verwilderd. En ik zou er nog wel een kruid gaan oogsten! Wat heb ik er ook te zoeken! Zie je wel, Horst, een en al brandnetel. En kijk die broeibedden! Een ruïne! In jaren niet naar omgekeken! Ben je al bij Rik geweest?’

‘Ja, in het voorbijgaan. Ik passeerde zijn raam in de auto. Hij zat aan de telefoon. Ik kwam langs en keek door het raam. We staken een hand naar elkaar op.’ ‘Rik weet vooral wat werken is.’

[p. 621]

‘Het lijkt anders aangenaam toeven daar onder de bomen.’

‘O, er wordt grof geld verdiend, Horst!’

‘Ah, je kijkt de werkelijkheid recht in de ogen, lieve vriendin. En wat ze laat zien is zo slecht nog niet. De auto baande zich een weg door de schaduw en Rik baande zich een weg naar het raam. Rik baande zich een weg door de schaduw maar de auto was het raam al voorbij. Zijn tenu was onberispelijk. Rik kent het belang van de eerste indruk als geen ander, hij weet dat ik aan representatie hecht maar er ook om moet lachen om mijn ontroering meester te blijven, terwijl ik hem stralend de hand drukte zou dat geen loos gebaar zijn maar een werk van verzoening met de wet van geven en nemen, Gita.’

‘Over nemen gesproken, Horst. Zou je me... nemen/neuken, als ik me geven wou en je begaan liet? Och nee, dat is toch niets voor jou, Horst!’

‘Dat moet je niet zeggen, Gita!’

‘Ook als er eigenlijk neuken staat in plaats van nemen, Horst? Hoe roesverwekkend het uitspreken van dat woord waar jij en ik bij staan, waar de werkelijkheid bij staat, mijn vriend, maar je vanavond dat woord uit de weg gaat? Beschouw mijn vraag als een aanbod. Je hebt de vrije hand. Zou je onmiddellijk aan Rik denken? Je staat voor een moreel dilemma, je wilt Rik niet vernederen. Of je vindt dat het niet jouw zaak is maar die van mij, of Rik als een factor beschouwd moet worden, en dat je Rik niet naait als je mij neukt, Horst. Dan nog ben je niet vrij, je beschouwt mijn vraag als een aanbod. Maar of het aanbod ook aan een vraag beantwoordt? Als het verlies van je onschuld je geen onkuisheid waard is, wat dan? Maar is je onschuld wel zuiver op de graad? Zou het geen triomf zijn wanneer je me afwees? Schuilt er geen sadisme in je fatsoen? Of je gelooft niet dat ik je kan begeren? Gaat het te ver, dat te vermoeden, beminde vriend? Hier in Gomorra is de lucht onbewolkt, Horst! We zijn nog een dag verwijderd van vrijdag de dertiende juni. En dan zie ik je juist als ik de moestuin wil binnengaan. Je hebt je niet in de datum vergist, Horst, dat staat vast.’

‘Moet ik dan de bodem onder mijn oppervlakte vermelden die ik het onherstelbare noem, Gita?’

We lopen naar het huis achter de rododendron langs onder het praten.

‘Je stond gebogen over de grond onder je voeten en keek pas op toen ik het portier sloot en je de auto al had horen komen. Observeerde iemand je?’

‘Och, het terrein is leeg op ons tweeën en Rik na, Horst. Er was niemand om me te zien, geloof me. Kijk hoe we het bos aan de natuur overlaten. De zon valt op mijn haar en het licht op als goud. De rododendron is uitgebloeid. De tuin is een park dat we aan het verval prijsgeven. Kijk hier, die dode stam, de bast laat los en valt af, o die ontelbare gaatjes van boven tot onder (hoog tot laag), zie je ze, Horst? Zie je die tienduizenden kleine gaatjes in de stam? Die

[p. 622]

miriaden gaatjes in dat vale, bastloze naakte dode hout als stam? Ja, alsof een tandarts zich hier is komen bijspijkeren. Zo wil ik de natuur niet kennen, ik vind het naargeestig en huiveringwekkend. Doet het jou niets?’

‘Mij laat het ook niet met rust, Gita.’

‘Men zegt dat het een verrijking is, dat dode hout, maar ik zeg niet dat het géén verrijking is, Horst, er komen insecten op af, er komen vogels op de insecten af en waarom ook niet, maar mij bezorgt het kippevel. Hier, kijk maar, Horst! En dat bij dit zomerse voorjaar. Kijk dan toch, Horst. Wie dat wil kan het terrein binnendringen, het publiek zal om de vijver lopen, iemand zal dicht bij het huis willen komen, toezicht ontbreekt, waarschijnlijk zal deze persoon een man zijn en jij loopt in je tuin, van alles ontsnapt aan je aandacht. Weet jij dan soms wat ik wil, Horst?’

‘Observeren of geobserveerd worden, als ik het goed zie, Gita? Het woud is bezield, de dode boom een trekpleister, je onschuld... een pleisterplaats...?’ ‘Bestudeerde ik daarom de grond onder mijn voeten toen je kwam kijken, Horst?’

‘Het park kan overvol zijn en niemand te zien geven, Gita.’

‘Alsof ik dat niet wist, Engel! Maar is dat gekunsteld? De natuur moet toch vat op me krijgen. Ik zou niet vreemd van zo'n man opkijken, er legt zich een hand op mijn mond, een arm om mijn hals. Is daar het wachten op? Uit een struik kan een mens barsten. Een stam krijgt handen en voeten, uit de grond rijst een bodem op die gedaante aanneemt, een vogel daalt naar de tuin af tussen de kruinen om mijn hand te... bemachtigen... Luister je, Horst?’

‘De kavel luistert. En ik heb gekeken, Gita: Er is geen kippevel meer op je arm.’ ‘Er ligt een blos op mijn wangen, Horst, de tijd lijkt terug te wijken, er is zelfs geen plaats, nog maar een handeling... Je weet ook dat ik niet oordeel als ik me naar de grond onder mijn voeten buig, en jij stond op het punt van verschijnen... achter me de rododendron, voor me het parkbos, over me de bladerkronen... Rik is niet jaloers op je kunnen worden, Horst, en heeft hem dat soms windeieren gelegd? We hebben de grond in erfpacht, de tuin is verboden gebied, daar ligt ook de vijver, de grond eromheen is voor het publiek toegankelijk. Ik kan hierbuiten niet naakt lopen. Maar het terrein biedt een man de gelegenheid er zich te vestigen buiten je om, wij zouden hem over het hoofd zien, hij zou ons in de ogen kijken, om mijn enkel kan zich zijn hand leggen, de kreet die ik slaak vindt weerklank alleen in zijn palm, mijn rug komt onder zijn borst te liggen, hij is naakt als een vacht en schoon als mest, zijn geur is die van de schepping, Horst...’

Deze tekst werd uitgesproken bij wijze van dankwoord bij de toekenning van de Constantijn Huygensprijs 2002 aan Ouwens.