Yang. Jaargang 11

[p. 109]

Moritoens literaire verkenningen

Je hoort momenteel niet veel goeds meer over literatuur. In zoverre dat literatuur nog tot gespreksstof dient of nog opvalt in de molen van de massamedia, is dit enkel nog om noodsignalen te laten horen: de rol van literatuur lijkt mij uitgespeeld, de schrijver zit in een miskende en financieel hoogst onprettige situatie, een roman heeft niet veel meer te zeggen en literatuur heeft geen vat meer op de al te komplex geworden problemen in onze samenleving.

Schrijfmandarijnen slaan de armen in de lucht en verkondigen dat er geen schrijvers meer bestaan. De uitgevers zijn niet meer geïnteresseerd voor literatuur omdat er te veel kommercieel risico aan vastzit en werpen zich op meer betrouwbare encyclopedieën, koek-, wijn- en plaatboeken. Schrijversverenigingen vallen uiteen, er wordt slechts over subsidies gediskussieerd, en de literaire prijzen worden ofwel in vraag gesteld, ofwel geweigerd. Kortom, literatuur zit vast in één groot vraagteken. Literatuur zit in de knoei. Krisis, malaise, zoals je het noemen wil.

En de lezer? Die zit er wat verloren bij. Hij heeft zowat het kontakt verloren met de auteur. Veel nieuwe boeken slaat hij na een paar bladzijden dicht. Hij begrijpt het niet zo goed meer of verveelt zich in een boek. Met nostalgie grijpt hij dan wel eens naar oude verschoten boeken, waarin men zich nog kan verliezen: aangrijpende verhalen, ademstokkende spanning, helden, avontuur, sentiment. Het lijkt allemaal voorbij. Geef mij nog eens een boek, vraagt de lezer vandaag.

Veel lezers weten eigenlijk ook niet wie er al zo nog boeken schrijft. Jonge auteurs bereiken dikwijls niet eens het grote publiek. Wanneer komt er nu nog eens een boek waarover iedereen spreekt. In de tijd toen ‘Eline Vere’ in feuilleton verscheen, sprak heel Den Haag over Eline als over een familielid. Nu lijken literaire boeken zo ver en onbereikbaar (duur). Wat is er eigenlijk aan de hand?

Al die vragen hoeft u nu niet per se alleen op te lossen. U kunt dit samen met andere lezers doen, in de ‘Literaire Verkenningen’ van Moritoen. Acht jaar geleden werden die door Luc Decorte in Brugge opgericht, vier jaar terug naar Kortrijk overgeplant en inmiddels in beide steden met een afzonderlijke reeks voor jongeren uitgebreid. Deze verkenningen zijn bedoeld om lezers bijeen te brengen, niet om passief naar een gevierde schrijver te luisteren die het allemaal weet, maar om samen (en vooraf) enkele boeken te bestuderen. Er wordt in feite veel gevraagd van de deelnemers. Vooreerst moet het besproken boek grondig gelezen worden, aan de hand van een kloek werkschema, dat vóór de

[p. 110]

verkenning beschikbaar is. Dit werkschema bestaat uit een uitgebreide bio- en bibliografie van de schrijver, een reeks vragen die door de docenten zijn opgesteld, met een vooraf opgestelde tekstanalyse. Met dit stevig apparaat komt iedereen door om het even welke ‘moeilijke’ moderne roman. Het bezorgt u ook zoveel informatie over de auteur in kwestie, dat de syllabus een handig naslagwerk blijft voor iedereen die zich nog ooit eens met literatuur bezighoudt.

Na dit voorwerk wordt er op een werkvergadering in afzonderlijke groepen gediskussieerd over het gelezen boek. Voor de jongeren gebeurt dit in klasverband. Onder leiding van een docent(e) wordt er gevraagd dat iedereen vrijuit zijn leeservaring aan de anderen meedeelt, luistert naar andere interpretaties, vergelijkt, denkt en aanvult. Dergelijke konfrontatie van opinies is uiterst interessant. U leert niet alleen uw eigen indruk uitspreken, maar u hoort ook eens hoe anderen lezen. Uw eigen opvattingen over het boek worden aangevuld met die van anderen. Uw eigen leesakt wordt bevestigd en rechtgezet. U léért ermee lezen. U krijgt inzicht in het boek, het wordt toegankelijk. Onleesbare boeken blijken opeens niet meer zo afstotend. Boeken gaan open.

Als sluitstuk van de verkenning is er de konfrontatie met de auteur zelf. U krijgt de gelegenheid om nu eens te vragen hoe het allemaal zit. Eventueel venijnige of vernietigende vragen kunt u aan de auteur zelf voorleggen. U kan een schrijver uitvragen, aan de tand voelen, uitlokken, ondervragen. Het boek kunt u vergelijken met de maker ervan. In de vorm van een interview wordt de auteur gevraagd te vertellen over opvattingen, ervaringen, zijn leven en werk. Bedoeling is echter dat vooral het publiek de vragen stelt. Ook voor de auteur is dit wel eens fijn: nu hoort hij eens zelf wat voor lezers hij heeft, wat hun verwachtingen zijn en hun reakties. De literaire verkenningen van Moritoen bereiken hiermee in feite wat in allerlei geleerde en minder geleerde geschriften wordt geëist: dat er opnieuw een echte kommunikatie tussen auteur en publiek zou tot stand komen, dat de schrijver opnieuw bij zijn publiek gebracht zou worden, dat de kloof tussen beiden zou worden overbrugd.

J.P. Couttenier