WFH-Verzamelkrant. Jaargang 1

[p. 17]

Onbekend werk ontdekt

Op 20 mei 1992 bracht veilinghuis Burgersdijk & Niermans in Leiden een bijzondere collectie boeken en handschriften van WFH onder de hamer, afkomstig uit de nalatenschap van Charles B. Timmer.

Timmer was vanaf juli 1944 jarenlang bevriend met WFH. Kort na de oorlog woonde de jonge schrijver zelfs enige tijd bij Timmer in huis in de Amsterdamse Botticellistraat. Ook via Timmer werkte WFH in het tweede halfjaar van 1948 als controleur bij een houtfirma in Newfoundland, Canada. In De tranen der acacia's, ‘Een veelbelovende jongeman’ en ‘Afscheid van Canada’ is Charles B. Timmer in enkele personages te herkennen.

De collectie die bij Burgersdijk & Niermans ter veiling kwam, stamt uit de jaren veertig. Afgezien van redelijk zeldzame werken zoals Horror Coeli, Hypnodrome, Conserve, De tranen der acacia's en Moedwil en misverstand, werden WFH's debuutbundel Kussen door een rag van woorden, een typoscript van Horror Coeli en een handgeschreven versie van het titelgedicht uit deze bundel te koop aangeboden.

Deze versie van het gedicht ‘Horror Coeli’ bevat, behalve vele wijzigingen ten opzichte van de definitieve versie uit 1946, de volgende acht extra regels:

Want in de zon en 't hemelsblauw verschromplen
Enkel de lieflijkheden van het kwaad
Zooals een zee een schip kan onderdomplen,
Maar 't dan, alleen gehavend, drijven laat.

Konden wij visschen dan maar zijn of krabben,
Bij licht uit eigen oogen door een tuin
Van wonderwreede, roode bloemen wandlen,
En ons voeden van der aarde puin.

Bijzondere aandacht verdient hier ook het typoscript van Horror Coeli. Hoewel het knutselwerkje nogal voddig oogt, is nog goed te zien dat de auteur er indertijd flink zijn best op heeft gedaan. De zwarte kaft is van een zware kartonsoort. Aan de buitenkant is een rechthoek (met titel en auteursnaam) geplakt van dezelfde papiersoort als waarop de gedichten zijn getypt. Aan de binnenkant van

[p. 18]

de kaft is het schutblad geplakt: eveneens met een dikke, smerige laag lijm. De eerste en laatste drie (blanco) pagina's van het typoscript zijn van een dunner soort karton. Het eigenlijke binnenwerk van zesentwintig pagina's telt tweeëndertig (door Timmer?) met potlood genummerde gedichten en is getypt op een voor die tijd, de hongerwinter, zeer kostbare en dikke papiersoort met watermerk.

Ook de inhoud van dit typoscript van Horror Coeli is bijzonder: vijf gedichten zijn niet eerder gepubliceerd, waaronder het (autobiografische?) gedicht ‘Portret van den dichter’ (zie pagina 16) en een poëtisch onderschrift (zie hieronder) bij een foto van WFH uit 1943 gemaakt door een onbekende fotograaf (E. van Moerkerken?).

WFH heeft zijn gedichten foutloos getypt, al is hier en daar een correctie zichtbaar. Op de laatste pagina van het boekje staat met inkt geschreven: ‘Overgetypt voor Charles Timmer / Febr 1945 / WF Hermans.’

Hij zit het liefst in een stoel gedoken
Als een bloem op een winternacht ontloken
En tot ondooibare starheid bevroren
Hij hoeft het zonlicht niet te ontloopen:
Het hart gesloten, de vensters open

[p. 19]

Vergelijking van dit typoscript van Horror Coeli met de uiteindelijke versie die een jaar later werd uitgebracht door Meulenhoff leert dat WFH de gedichten sterk heeft gewijzigd.

Woensdag 20 mei 1992, 19.00 uur. In het zachtgroene veilingzaaltje van Burgersdijk & Niermans hebben zich ongeveer honderd mensen verzameld. Buiten is het 25^o, binnen wordt het, als gevolg van de lampen van een tv-ploeg, al snel 40^o. Behalve Hermansiana wordt ook nog wat andere waar geveild. Als het de mannen van de NOS alleen te doen is om de koper van de veelbesproken 481 brieven van Johan Polak aan Gerard Reve op videoband vast te leggen, zijn ze voor niets gekomen. Polaks brieven, waarop volgens de veilingmeester een schriftelijk bod is uitgebracht, worden ingezet op ƒ 6000, maar geen van de aanwezigen, onder wie Revianahandelaar Piet van Winden van antiquariaat Aioloz, toont enige belangstelling. Wanneer de veilingmeester dit merkt, hamert hij snel af: ‘Verkocht, voor nummer 174.’ Een handelaar naast me mompelt: ‘Die zijn dus niet verkocht.’ Er blijven meer Reviana onverkocht, waaronder de brieven van Remco Campert en Renate Rubinstein.

Van WFH wordt vanavond alles verkocht, - en tegen aanzienlijke bedragen. De antiquaren hebben het nakijken: van de negen nummers uit de nalatenschap van Charles B. Timmer gaan er acht naar particuliere bieders. Alleen Piet van Winden lukt het één keer zich boven de verzamelaars uit te wringen. Hij weet een eerste druk in de wacht te slepen van De tranen der acacia's, voorzien van een opdracht van WFH en van aantekeningen van Timmer. Het kost hem ƒ 1.250 (ingezet op ƒ 400)! Eén verzamelaar legt beslag op maar liefst vijf nummers, waaronder de twee kostbaarste: het hiervoor beschreven typoscript van Horror Coeli (ƒ 4.000) en Kussen door een rag van woorden (ƒ 5.000). Ook wordt hij de nieuwe eigenaar van het handgeschreven titelgedicht ‘Horror Coeli’ (ƒ 900).

De overige boeken met opdrachten van WFH brengen tussen de ƒ 450 en ƒ 600 op. Een gesigneerde foto van WFH uit mei 1946 gaat bij Burgersdijk & Niermans weg voor ƒ 200.

Rest mij nog mee te delen dat het werk van Simon Vestdijk nauwelijks nog iets waard is. Diverse kavels van vijf tot zeven eerste drukken halen niet eens het bedrag waarop de veilingmeester inzet. En dan gaat het soms om niet meer dan ƒ 100.

Het bleef, kortom, nog lang rustig in de Leidse binnenstad.

Frits Beerendonk