Westland. Jaargang 2

[p. 189]

Vlaanderen en Zuid-Afrika

Drs. Rob. Antonissen: Handleiding in het Afrikaans. - Dom A. Smits: Betrekkingen tuss(ch)en Vlaanderen en Zuid-Afrika. (Wiek-Op, Brugge. Resp. nr. 1 en 3 der Zuid-Afrika-reeks.)

Het is een vaststaand feit, dat de belangstelling voor het stamverwante Zuid-Afrika, tijdens de laatste jaren steeds in stijgende lijn is gegaan. Wellicht houdt deze vaststelling eenigszins verband met de oorlogsgebeurtenissen, die de verbindingen met de Kaap volledig kwamen verbreken. Het is immers een gewoon menschelijk verschijnsel, dat men slechts ten volle waardeert, wat men sedert enkelen tijd heeft moeten missen. In dezelfde lijn ligt m.i. de verklaring van het verbijsterend succes, juist in deze dagen, van zeevaartromans. De pogingen, vroeger aangewend om onze menschen met hun stambroeders in het verre Zuiden wat meer vertrouwd te maken, waren voorzeker heel lofwaardig, maar ongeordend, totaal gebonden aan de actualiteit, zooals b.v. de Engelsche expeditie in Zuid-Afrika, zoodat ze heel weinig positieve resultaten hebben nagelaten.

De Brugsche uitgeverij ‘Wiek Op’ verricht dan ook uitstekend werk, met juist nu haar Zuid-Afrikaansche reeks te publiceeren en daarin die werken op te nemen welke den lezer geleidelijk een trouw beeld zullen geven van de toestanden en verhoudingen aldaar. Dit is de eerste maal bij mijn weten, dat deze zaak eens systematisch wordt aangevat.

Het eerste werkje is dan ook een ‘Handleiding in het Afrikaans’ van de hand van Drs. Rob. Antonissen. In een korte, maar degelijke inleiding, schetst schrijver een bondige historiek van den taalstrijd in Zuid-Afrika, welke in 1924 zijn bekroning vond in de officieele erkenning van het Afrikaans als gelijkwaardige taal naast het Engelsch. Dat alles sedertdien niet van een leien dakje liep en de concurrentie van het Engelsch zeer groot bleef, weten wij door het boekje van J.H. Broekman over de ‘Taalverhoudingen in Zuid-Afrika’, dat als tweede nummertje van de reeks verscheen en in een vorige kroniek (zie Westland I, 6, blz. 565, 566) werd besproken.

Als voornaamste oorzaken van den ontwikkelingsgang van het Afrikaans tot een zelfstandige taal, stipt schrijver aan dat de uitteraard remmende en conservatieve factoren, als daar zijn de school en een algemeen geldende schrijftaal, in het verwijderde Zuid-Afrika teenemaal ontbraken. Fransche en Duitsche immigranten lieten natuurlijk ook den invloed van hun moedertaal gelden, vooral op het gebied van de articulatie. Maar de grootste oorzaak van taalverbastering waren beslist de inboorlingen-meiden, doorgaans met de verzorging der blanke kinderen belast en die natuurlijk een zeer ‘scheef’ Nederlandsch leerden, dat later bleef nawerken.

Schrijver stelt zich verder in zijn handleiding uitsluitend op praktisch standpunt en geeft enkel deze particulariteiten van het

[p. 190]

Afrikaans aan, welke bepaald afwijken van het algemeen Nederlandsch. Een verklarend woordenlijstje aan het einde van het werk, zal de lezers van Afrikaansche werken dikwijls uitkomst verschaffen.

Als nummer 3 in dezelfde reeks krijgen wij dan het uitvoerig werk van Dom A. Smits gewijd aan de ‘Betrekkingen tuss(ch)en Vlaanderen en Zuid-Afrika’. Echt benedictijnerwerk in den waren zin van 't woord: grootsch opgevat, degelijk en zoo volledig als het in de huidige omstandigheden ook maar zijn kan. En Dom A. Smits stond hier voor een waren pioniersarbeid, aangezien tot op heden toe nog niets over dit onderwerp werd geleverd.

Met een bewonderenswaardig geduld heeft Dom Smits alles uitgepluisd dat er ten onzent over Zuid-Afrika verscheen en alleen een ingewijde kan achter deze vlotlezende bladzijden de stapels vergeelde kranten en half-vergane tijdschriften vermoeden die hij met dit doel heeft doorworsteld. Vanaf het eerste hoofdstuk ervaart men zijn speurenden geest, waar hij oude immigranten-lijsten doorsnuffelt om er de Zuid-Nederlandsche inwijkelingen uit op te pikken, soms ten koste van een zeer scherpzinnige tekstcritiek. Onvergetelijk zijn de bladzijden die hij wijdt aan de verschillende comités die ijverden voor de Boeren, tijdens hun strijd tegen Engeland en het homerisch gekibbel over deze kwestie in het Belgisch Parlement. De belangstelling voor onze stamverwanten was zelfs zoo groot, dat een eigen ambulance naar Zuid-Afrika vertrok. Hier ook vlotte het echter niet zooals het hoefde, zoodat een echte idealist als Mr. Maurits Josson fluks den verplegerskiel verwisselde voor het geweer.

Een belangrijk deel van het werk werd gewijd aan de cultureele betrekkingen tusschen Vlaanderen en Zuid-Afrika na den Boerenoorlog. Door het naast elkaar leggen van teksten toont schrijver den grooten invloed aan van het werk van Gezelle op Afrikaansche dichters als Totius en Celliers en ook de vormende werking van het oeuvre van Stijn Streuvels op den romancier Van den Heever.

Zijn laatste hoofdstuk behandelt de figuur van Verschaeve, die vooral in een zijner laatste werken: ‘Voortrekkerspad’ bewondering opwekte voor de groote Zuid-Afrikaansche figuren.

De gelukkige keus der drie eerste werken en hun smaakvolle uitvoering, doen ons verlangend uitzien naar de dertien volgende die in dit reeksverband zijn aangekondigd.

Drs. M. van Meensel

Piet Vermeir: ‘Waarden voor een Nieuwen Tijd’. (Voor het V.N.V. door de Uitgeverij ‘Volk en Staat’ Antwerpen.)

In twee afzonderlijke studies, die aanvankelijk als redevoering werden opgemaakt, behandelt de schrijver twee thema's: 1. Nood aan Motieven. - 2. Gezag en Leiderschap.

[p. 191]

Ter inleiding werd er op gewezen, dat deze onderwerpen niet als diepgaande studie werden opgevat, maar enkel als ‘een ordening der gedachten’ bedoeld zijn.

Vooreerst enkele algemeene beschouwingen over den ‘strijd, als wezensmerk van het leven’. Met het hoofdstuk ‘Van Idee tot Motief’ brengt schrijver een geordende gedachtengang om de begrippen ‘Idee’ en ‘Motief’ te verklaren. Aldus: De motieven zijn de onmiddellijk stuwende krachten, de afstraling en tevens de konstitueerende deelen van de eenmaal geformuleerde Idee; zij drukken de Idee uit in den tijd en de ruimte - zij zijn er het vleesch en het bloed van in de samenleving.

Aanvullend bespreekt hij daarna de motiefloosheid in de socialistische partijwereld. Om te vervolgen met ‘de motieven van Rodenbach en zijne beweging’.

Volgt dan een uiteenzetting van de strijdmotieven van het V.N.V., die ten slotte een programma-stelling is van de partij.

In het tweede thema ‘Leider en Leiderschap ontwikkelt schrijver, de begrippen ‘kwaliteit contra kwantiteit’ - ‘Gezag en Macht’. Een volgend hoofdstuk behandelt ‘de vormen van een valsch of foutief gezag’ zooals: het internationalisme - het intellectualisme - het staatsmachiavellisme - de verworden adel en koningschap - het konfessionalisme.

Ter beoordeeling dient hierbij het volgende aangestipt, blz. 128: ‘De ontwikkeling van ons volk zal uitwijzen of het door het koningschap, ja dan neen wordt gediend.’ En vervolgens: ‘Een monarchie, die haar verplichtingen ten overstaan van ons - van haar volk begrijpt, kunnen en zullen wij eerbiedigen, beminnen ook, omdat zij een voorbeeld zijn zou van volksche dienstbaarheid.’

Naar mijn oordeel, weet ik waarachtig niet waar voor ons volk, die volksche monarchie nog zou vandaan komen. Onnoodig dus nog met oude denkbeelden - voor een nieuwen tijd - naar voren te komen.

Enkele volgende hoofdstukjes behandelen achtereenvolgens - Leiderschap, Germaansche Wezenstrek - Teleurgang van Gezag en Leiderschap in de Zuidelijke Nederlanden - Wezen van den Leider - Vorming van het Leiderskader. En tot slot: Eigenschappen van het Leiderskader.

Het geheel zit in het keurslijf der partij; daarom laat ik het aan de beoordeeling van den lezer over. Buiten het partijverband zijn in dit boek, waarden vastgelegd, die dan niet alleen waarden zijn voor een nieuwen tijd, maar eeuwige waarden, waarden van het bloed.

A. Pauwels

Leon Dandoy: ‘La Question de l'Enseignement et la Lutte scolaire. (‘La roue solaire’, Brussel.)

Deze brochure geeft een historisch overzicht van het schoolwe-

[p. 192]

zen en den schoolstrijd in België vanaf 1815. Steller schetst den noodlottigen invloed van het liberaal stelsel en het parlementarisme, op het onderwijs. Verder wijst hij op de macht, die de kerk deed gelden om haar doel te bereiken, nl., het vrij katholiek onderwijs. Als besluit worden enkele beschouwingen ten beste gegeven, om het onderwijs van laag tot hoog op nieuwe banen te leiden. Enkele statistische gegevens vullen het werkje aan. Het geheel kan wel in de onderwijzerskringen aanvullend dokumentatiemateriaal brengen.

A. Pauwels