Westland. Jaargang 2

[p. 159]

Lode Badts (SS-PK)
De trek van Starost Tscheftschow

Wassili Tscheftschow, de burgemeester van het vredige Oekrajinische dorpke, streek peinzend over zijn pekzwarten baard en staarde door het groene keukenvenster naar den inheemschen gendarm, die haastig op zijn paard sprong en in een stofwolk wegdraafde. Naast den vuursteenen pot melk op de tafel lag het zooeven gebrachte rondschrijven van den gebiedsleider en Starost Wassili schudde nietbegrijpend zijn beenderigen kop.

‘De oogst moet aanstonds binnengehaald en gedorscht worden en op den “Prasnik”, het oogstdankfeest, moet gij u met het gansche dorp en met have en goed bij den grooten Trek aansluiten die naar het Westen rolt...’

Verder las de Starost niet want voor zijn geest zag hij plots zijn struische vrouw met den blootvoetigen bengel die haar bij de rokken vasthield en de kleine Sjoera die in haar bruingebrande armen te spartelen lag, en achter de stallingen met zijn twee stampende paarden, zijn koeien en blatende schapen, de oneindige rijen korenschoven en rijpende maïsvelden. Dat alles moest hij verlaten? Donker keek hij naar de verschgeschilderde groene vensterluiken en de witgekalkte keukenmuren en hij wreef met zijn ruige wroetershand over zijn gerimpeld voorhoofd gelijk iemand die wanhopig naar een antwoord zoekt. Boer Tscheftschof scheurde een stuk van de Oekrajinische krant en draaide verstrooid een Machorkasigaret terwijl hij tevergeefs naar het waarom van de brutale scheiding zocht. De gendarm had hem verteld dat de bolsjewisten weldra terug in het land zouden zijn en dat hij zijn boerenbedrijf naar hartelust zou kunnen uitbaten in een vreedzaam land waar nooit nog oorlog komen zou. Maar Wassili hing met alle vezels van zijn boerenziel aan dien zwarten grond vast, dien hij, Starost Tscheftschow, in hard labeur beploegd en bezaaid had. Toen de gebiedsleider onlangs zijn landerijen bezocht, had hij hem vriendelijk op den schouder geklopt want zoo'n verzorgd veld was uren in het ronde niet te vinden. Maar als de bolsjewisten hier binnenvielen? ‘Nee, dan trek ik weg,’ zei Wassili luidop want hij dacht plots aan den scheldenden en jagenden opziener van het kollektief bedrijf waar hij van's morgens tot 's avonds op den hotsenden en botsenden traktor zat om een droge korst brood te verdienen. Maar toen waren de Germanski's gekomen en een generaal had hem, den armen Kulak, in hoogsteigen persoon een dokument gegeven waarop

[p. 160]

in sierlijke krulletters geschreven stond dat Wassili Tscheftschow Starost, burgemeester van het dorp, en verantwoordelijk voor de landbouwmachines en de opbrengst van de velden was. En hij kreeg een stuk land en koeien en schapen zoodat hij 's avonds zotblij in de armen van zijn vrouw genepen had en altijd maar lachte: ‘Ik ben boer, ik ben een vrije boer.’

Traag stapte Wassili naar de in het groen weggedoken boerderij van Klimowa, zijn gebuur, terwijl hij troost zocht in de voorstelling van een nieuwe hofstede, een steenen hofstede gelijk ze afgebeeld stond op een aanplakbrief bij den gebiedsleider.

Kladders nachtmist hingen nog tusschen de druipende appelaars toen Wassili barvoets naar den paardenstal pletste en een armvol hooi in de kribbe wierp. ‘Vandaag moet ge uw baas een handje toesteken,’ monkelde hij en streelde de glanzende paardenlijven. Toen hij op het hof te dubben stond kwam Jale, zijn vrouw, met een bundel droge zonnebloemstengels aangesleept en Wassili voelde plots een stekende pijn in zijn hart als hij aan de scheiding dacht en aan al zijn nutteloos wroeten en zijn opgeslagen voorraden die hij nu moest achterlaten. De Starost schudde zijn wilden haarbos alsof hij die triestige gedachten wegjagen wilde en stapte naar de keuken om zich naar Oekrajinische gewoonte te wasschen. Met den koperen kroes schepte hij water uit de kuip, nam een slok in den mond en spoot hem dan over zijn handen. Een tweede slok spoot hij in zijn handsholten en kletste het water in zijn gezicht. Jale schepte ondertusschen de vettige ssoep waarin brokken tomaten rondzwommen, in de gebloemde teljooren en ze slurpten zwijgend terwijl de vrouw af en toe de brutale vliegen wegjoeg. Gebuur Klimowa stak met een ‘Zdrast ite’ (Goeden dag) zijn kop door de deurspleet en weldra overlegden beide boeren hoe ze den oogst snel onderdak zouden brengen.

Toen de morgenzon door den nevel kroop hotsebotsten de bespannen wagens met de rookende mannen en de taterende vrouwen, die onophoudend zonnebloemkernen knabbelden, naar de nevelnatte velden en terwijl ze de korenschoven met breede zwaaien op de wagens wierpen groeide in het hart van deze eenvoudige boerenmenschen een gevoel van dankbaarheid en vertrouwen in de Germanski's die van hen, arme Kulakken, vrije boeren gemaakt hadden en zelfs nu, dat de legers terugtrokken, hen niet in den steek lieten.

Langs den mulligen weg schokte een auto en Wassili kon een tevreden ‘Karocho, karocho’ (Goed, goed) niet onderdrukken want hij had den wagen van den gebiedsleider herkend. Fier beende de Starost over het stoppelveld en met breede gebaren verklaarde hij de werkverdeeling en toonde het kale veld rond den vermolmden windmolen waar het graan reeds weggebracht was. Maar dan stokte plots zijn woordenvloed, hij schudde triestig zijn bezweeten kop en

[p. 161]

vroeg bedeesd: ‘Patchemo?’ (Waarom?) Waarom blijven de Germanski’s niet hier?’ De baardige boeren en de struische vrouwen met hun fladderende, witte kopdoeken drumden stil alsof ze steun zochten rond den Duitschen man. ‘Starost, onze soldaten hebben het bolsjewisme verzwakt en als gijlie weggetrokken zijt zullen ze de huizen, de schuren en de velden verwoesten, zoodat de bolsjewisten niet meer dan een dood land vinden. Een uitgebrand land waarin ze omkomen van dorst en honger. Maar gijlie zult vrije boeren zijn.’

De boeren rolden zwijgend hun Machorkasigaretten tot de Starost plots ‘Prawda’ (Waarheid) zei en de overigen als een echo ‘Prawda’ antwoordden. Terwijl de auto in een stofwolk verdween togen ze terug aan den arbeid want het duistere ‘Patchemo’ dat gisteren nog als een dreigende onweerswolk over hun hoofden hing was nu opgeklaard en boer Klimowa riep naar Jale dat hij in zijn nieuwe hofstede een sofa moest hebben gelijk de stadsmenschen uit Poltawa.

Wassili, die in regelmatig tempo de bussels koren op de kar stak, liet plots zijn stevige armen zinken en luisterde gespannen naar het Oosten. In de verte dommelde het onophoudend alsof zware wagens over een hobbeligen kassei dokkerden. Donderen was het niet want in de hooge, staalblauwe lucht dreigde geen dondertoren. Natascha, de vrouw van boer Klimowa, die boven op de kar de bussels opstapelde, wreef met een tip van haar kopdoek het zweet uit het aangezicht en zuchtte treurig: ‘Zoina ne karecho’ (De oorlog is niet goed). Ze begrepen plots dat de oorlogsorkaan die reeds eenmaal over hen heengeraasd was weer dreigde, en verbeten zwoegden ze verder terwijl het ‘land waar nooit nog oorlog komen kan’ als een vaag verlangen voor hun oogen schemerde.

De nacht dekte reeds de velden toe toen de laatste wagens naar huis schokten en de boeren, die bij het pinkende oliepitje van den Starost de koppen bij mekaar gestoken hadden, besloten nog harder te zwoegen zoodat de oogst twee dagen vóór het oogstdankfeest uit de voeten was.

In het Oosten kroop de bleeke morgenlucht door den donkeren hemel en de gloeiende zonnebal, die achter den windmolen oprees, stak de wolken in brand. Het was ‘Prasnik’ vandaag, maar Wassili, die op den beddekant te dubben zat, had geen oog voor den feestelijken morgen. Hij keek star naar het houten bakje dat met twee koorden aan de zoldering vastgemaakt was: het wiegske van de kleine Sjoera die nu dagen lang in een deken gewikkeld op den schokkenden wagen moest liggen.

Gisteren hadden de wagens van den gebiedsleider het verkochte graan afgehaald, maar de vooravond van het oogstdankfeest was deze maal gansch stil verloopen, zonder tokkelende balalaika's, zonder glazen wodka en krokante meelkoeken. Boer Tscheftschow had

[p. 162]

over den platten wagen een huif getimmerd en daaronder de zakken bloem geborgen, en Jale, die aan haar kinderen dacht, had de verlodderde dekens en winterkleeren daarop gelegd zoodat haar kleintjes een beddeke in het droge hadden. De kiekens en de konijnen zaten reeds in houten bakken, en de koeien en schapen bond hij dan maar vast aan den wagen. Het overige..., och, het was alles oud en versleten, bucht en brol van vader zaliger. Maar aan zulke zaken hing nu eenmaal het hart van een boer.

Toen hij met de paarden uit den stal kwam riep boer Klimowa van den overkant dat hij gereed was. De Starost spande zijn paarden in en hielp dan zijn vrouw bij het overgieten van een kapotten zak boonen en het inpakken van de gietijzeren kookpotten. Jale nam de stoffige ikonen van den muur, wreef er even met den elleboog over en sloeg langzaam een kruis. Wassili nam zijn muts af en het was alsof hij afscheid nam van een goeden bekende. Kort draaide hij zich om en stapte naar de dorpsstraat om te zien hoever de anderen stonden.

De zon stond al hoog in den hemel te branden als de lange karavaan op het vertreksein wachtte. Maar Wassili leunde met de ellebogen besluiteloos op den rug van een koe want hij had een grooten legerwagen gezien die langzaam door de dorpsstraat reed. Maar plots bezon hij zich, gaf de teugels aan zijn vrouw en zei dat hij nakwam. In een stofwolk schokte de karavaan naar den breeden landweg.

De Starost liep eenzaam door het uitgestorven dorp en keek nieuwsgierig naar de doening van de weg en weer loopende soldaten. Terwijl hij doelloos rondslenterde groeide in zijn boerenhart het besef dat de vroegere arme Kulakken een opdracht kregen in dat Nieuwe dat hij niet noemen kon maar dat de dood van het bolsjewisme beteekende. Een hevige ontploffing deed hem uit zijn mijmeringen opschrikken. Boven het dorp hing een donkere wolk en knetterende vlammen sloegen uit de stroodaken die weldra dof in elkaar stortten. ‘De bolsjewisten krijgen toch niets,’ dacht hij bitter en stapte met een wrang gevoelen van voldoening de karavaan achterna.

Toen Wassili op den grooten landweg kwam bleef hij een oogenblik paf staan en keek bedremmeld naar de onbekende gezichten en wagens want verscheidene dorpen hadden zich hier verzameld om den langen weg naar het nieuwe bestaan te beginnen. Eindelijk ontwaarde hij Natascha die de onrustige koeien molk maar hij zweeg over hetgeen hij gezien had en zei alleen: ‘Als de nieuwe maan opkomt kunnen we terug aan het werk gaan.’ De Starost ging boven op zijn wagen staan en overschouwde het ongewone gedoe: in de weide langs den landweg drumden groote kudden koeien die door weg en weer rijdende ruiters bij mekaar gehouden werden, en de wagens, bespannen met vinnige paarden of loome ossen stonden tot aan de boomenrij die aan den horizont in de lucht stak. Een schok voer plots door de karavaan en gehuld in een stofwolk,

[p. 163]

rolden de wagens traag naar de bloedroode zon die achter de boomkruinen in het Westen onderging.

Wassili stapte met opgeheven hoofd naast zijn paarden en zei eenvoudig tot Jale die zenuwachtig haar kleintjes tegen de borst drukte: ‘Dat zijn de kinderen van een Nieuwen Tijd.’