vereenigd in een sobere map, en voorafgegaan door een vrij uitvoerigen commenteerenden tekst met lyrisch-historisch karakter, voortreffelijk typografisch verzorgd en op sierlijke en voorname wijze verlucht met aangepaste architecturale motieven, brengen de hooger genoemde uitgeverijen in samenwerking, en blijkbaar in opdracht of op initiatief van Antwerpen's Oudheidkundigen Kring, een werk op de markt dat elken rechtgeaarden Sinjoor naar het hart grijpt, dat daarbij iedereen die belang stelt in architectuur, in geschiedenis, in volkskunde, of eenvoudig maar in de kunst van het aquarelleeren, gelijk uit welke stad of streek hij stamt, onmiddellijk vervult met de onhebbelijke begeerte van den boekenliefhebber: te bezitten! Deze verzameling van veertig aquarellen, voorstellende de mooiste bewaard gebleven specimena van poortomlijstingen, die het Antwerpsche stadsbeeld kent, is inderdaad een eenig bezit, niet alleen omwille van de wetenschappelijke waarde van dit architecturaal-iconografisch materiaal, maar alleen reeds omwille der louter esthetisch-picturale verdienste die dit eerlijke, met liefde en nauwgezetheid uitgevoerde werk boven het plan van het eenvormige saaie document verheft, om van elke dezer veertig voorstellingen een aparte, kleurige belevenis te maken, met eigen karakter en eigen atmosfeer. Daarbij gaat nochtans niets teloor van de voor het document vereischte natuurgetrouwheid, maar de kunstenaar beheerscht zoodanig zijn ambacht, dat hij zich de vrijheid heeft kunnen veroorlooven, de natuurgetrouwe weergave, door den toover van zijn kleur en de trefzekere losheid van zijn hand, tot kunst te verheffen.
Zooals Prof. Leurs in zijn inleiding zegt, zijn de hardsteenen poortomlijstingen, de zg. ‘Spaansche deurkens’ die dateeren uit de XVIIe eeuw, een zeer prettig element in het oude Antwerpsche stadsbeeld. Van vóór dien tijd zijn er weinig aanwezig te Antwerpen; uit de eerste helft der XVIe eeuw omzeggens geen, uit de Renaissance-periode (tweede helft en begin XVIIe eeuw) enkele. Het was eerst de tijd der contra-reformatie met haar uitbundige vreugde aan het ornament, die de zg. ‘Spaansche deurkens’ in zwang bracht. De meeste der in dit werk afgebeelde exemplaren stammen dan ook uit dien tijd. Hoewel eveneens de classiceerende reactie op de Barok-uitingen vertegenwoordigd is, evenals de Rococo-deuromlijstingen in enkele zeer typische voorbeelden werden opgenomen. Wanneer men overweegt, welke buitengewone zorg werd besteed aan de architectuur van deze ‘poortjes’, dan moet men wel beamen, wat de heer De Schuyter zegt in zijn historische kantteekeningen, die de verzameling voorafgaan, nl. dat de poort in zekeren zin het bijzonderste bestanddeel van den gevel is.
Deze ‘kantteekeningen’ zijn spijts hun al te bescheiden betiteling werkelijk de moeite waard, omdat ze zich niet beperken tot het nuchter en zakelijk inventorieeren van wat de tand des tijds heeft gespaard, maar wijl ze, zonder de zakelijke gegevens te verwaarloozen, een moeilijk bedwongen, maar daarom des te inniger gloei-
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd