Westland. Jaargang 1

[p. 925]

Een Borms-Album

Isidoor van Beugem: ‘Bormsgalerij’. (Uitg. ‘Volk en Staat’, Antwerpen 1943.)

‘Bormsgalerij’, samengesteld ter gelegenheid van den 65sten verjaardag van Dr. August Borms, beteekent een hulde aan den Vlaamschen voorman. In een handig formaat uitgegeven, biedt het boek vooral interesse voor hen die met den Vlaamschen ontvoogdingsstrijd vertrouwd zijn.

Gerard Walschap getuigt in ‘Voorpostgevechten’: ‘Na den wapenstilstand wreken degenen die onder den oorlog geleden hebben, de functionarissen en de burgerij, zich op de activisten, in plaats van op de oorlogsprofiteurs, die zij gerust laten. Mannen staan vóór het Assisenhof, die voor ons leiders zijn, onkreukbare gewetens.’ Dit getuigenis slaat direct op ‘de zaak Borms’, ten jare 1919. Dr. A. Borms leidde steeds een ascetisch leven; in zijn geloof putte hij de kracht om weerstand te bieden aan alle physisch en moreel lijden, vooral gedurende de sombere periode van zijn proces, tijdens hetwelk hij meermaals op lafhartige wijze beschuldigd werd door gewetenlooze en onverantwoordelijke personen, die hun leven danken aan zijn waarachtige christelijke conceptie met betrekking tot alle aardsche conflicten. Zijn vertrouwen in Gods rechtvaardigheid schonk hem moed, om met een volkomen heldhaftige houding zijn tienjarige, inhumane gevangenschap te dragen. Zijn geweten gaf hem de onwankelbare geestelijke kracht om het martelaarschap te verduren, dat hem beschoren werd tijdens de tragische Meidagen van 1940, in den ‘spooktrein’ en het walgelijk concentratiekamp van Saint Cyprien.

Cyriel Verschaeve schreef voor ‘Bormsgalerij’ een kort inleidend woord, waarin hij hetzelfde thema behandelt als datgene waarvan hij zulk ontroerend en raak inzicht gaf tijdens het onvergetelijke Bormsproces, namelijk: ‘Wat is Verraad’.

Ant. Mermans schreef een o.i. te beknopte biographie van den jubilaris. Inderdaad mocht ‘Bormsgalerij’ wel bondiger vermelden de diverse phasen van den zeer moeilijken strijd der activisten in het bezette gebied, in het domein van de pers, propaganda, administratie, enz. Het akelige gewrocht ‘Les Archives du Conseil de Flandre’, uitgegeven door ‘La Ligue Nationale pour l'Unité Belge’, onder de leiding van J. Bordet en den ultra-Belg A. Wullus (waaraan de historicus H. Pirenne gemeend heeft zijn medewerking te moeten verleenen) en dat vanzelfsprekend alleen in de Fransche taal verscheen, heeft destijds menig gezond-denkende intellectueele Vlaming een troebelen twijfel ingeblazen (en doet dat nu nog!). De politieke onrijpheid van het Vlaamsche volk was onmachtig om hierop positief te reageeren. O.i. had Mermans hier een prachtige gelegenheid om

[p. 926]

de vele schandige leugens van de groteske ‘Archives’ te weerleggen. Hij zegt eveneens geen woord over het ontstaan van het activisme aan het IJzerfront. Een korte geschiedenis hiervan was ‘Bormsgalerij’ zeker ten goede gekomen, daar zij van aard is om de scherpe tegenstelling te doen aanvoelen tusschen het bewuste Vlaamsche en vaderlandsche streven en strijden van den IJzersoldaat, en het noodlottige, hoogmoedige en brutale optreden van het in de groote meerderheid uit Walen bestaande officierenkorps.

Deze biographie is verder zeer ongelijk wat de taal betreft; een gave journalistenstijl, maar sommige opgeschroefde dingen als ‘de onverzettelijk-koppig-besliste Borms’ (blz. 9) zijn toch wat te kras.

Isidoor Van Beugem zorgde voor een beknopte biographie van de beeldende en plastische kunstenaars, wier werk in verband met de figuur van Dr.A. Borms in 50 buitentekstplaten voorkomt.

Valsche beeldspraak en rhetoriek, bij Mermans slechts sporadisch aanwezig, krijgen bij Is. Van Beugem vrijen teugel en dat maakt sommige van zijn opstellen absoluut ongenietbaar. Zijn vergelijkingen tusschen meesterwerken van alle tijden en prulwerken van sommige ‘illustres inconnus’, zijn eenvoudig onuitstaanbaar en kunnen slechts dorpsflaminganten bekoren en studenten, die wol op de bovenlip beginnen te krijgen. Neen, mijnheer Van Beugem, zooiets kan een beschaafd Vlaming niet smaken, want hij kent het onderscheid tusschen de beheersching der stof en een subtiele zegging en de oppervlakkige kennis van het materiaal, die vermomd wordt door een zoo onverantwoorde als hoogdravende terminologie.

Hoewel wij ook aannemen dat bij Van Beugem de gedachte voorzat van een ‘kunstgalerij’ in verband met de Bormsfiguur, waarbij hij dan volledigheidshalve de persoonlijkheid en het oeuvre van de kunstenaars, welke er in vertegenwoordigd zijn, nader wenschte toe te lichten, toch had, naar het ons wil voorkomen, een algemeen en zakelijk overzicht van het ontstaan en het wezen van de Vlaamsche Beweging vanaf Jan-Frans Willems tot heden, met al zijn gelukkige en tragische aspecten, meer in het kader van ‘Bormsgalerij’ gepast. Door zulk een overzicht, samen met de Bormsbiographie van Mermans eenerzijds, en de ‘kunstgalerij’ anderzijds, met enkele beknopte aanduidingen over de vertegenwoordigde kunstenaars, was voorzeker een grootere evenwichtigheid bereikt geworden.

P. Wils