|
| |
| |
| |
'n Ouwe vroier in noôd
Piet Donker snee zes dikke plakke swisser op de ronde broôdplank, stampte de krummels of op de tafel met 't bruine zoiltje, veegde de boel met zun hand op een houpie, streek dat an de kant van tafel in zun are en mikte 't zoôdje in de katteskuttel.
Toe smeerdenie dik butter op de plakke, deid er beurt om beurt keis en koek op en goôt zun bloemde kom vol koffie.
De kat luchtte an de krummels in zun bak en mauwde opiens lilluk en kwaad omdat er gien melk over zun broôd was.
‘Verdomme,’ zoide Piet, ‘katte en vrollie, ze binne net 't zelfde. Je doene je best voor hullie, maar ze janke altoid. Ze houwe niet van de baas maar van 't huis!’
Dat was zoo Piet's levenswoishoid en omdat ie nooit met vrouwse omgang had had as met zun ouwe moeder, die buiten de rekening houwen wier, miendenie dat ie 't purig boi 't rechte end had.
Er was deuzer dage kermis in 't durp en toe Piet zun stikke ophad en de tafel ofnomen met een nat voiltje, gong ie zun oige opgnappe.
Zun overhemd had ie al over een stoel hongen en zun skoene stinge er onder. In de kast struunde Piet nei zun pak en zijn goeie strop en toen ie alles over de ree trokken had en oindeluk de boel vonden, begon ie al stennend en kwaad wonend te vechte met overhemd, boord en strop om alles te kroige op de plaas weer 't zoo hoort.
Piet Donker was veertig jaar oud en hoi weunde op een boerespultje, dat nei moeders doôd zun eigendom worren was. Zes koeie molk ie en voor de rest had ie nag wat jongvee. Roik kon je Piet niet noeme en erm ok niet. Hoi had net genog om gnap rond te kome. Ofskoôn Piet 'n ouwe vroier was, 'n opdrouger was ie niet. Hoi hield van de klucht en Zundes nei melkerstoid, den gong ie nei de herreberg om er te kaarte, te biljerte of te kolve, net nei 't zoo uitkwam, want Piet was van alle merkte thuis.
Nou had ie 't den klaarspeuld met zun overhemd en zoo, en 't beste pak zat op de reg. Elk mens het zun vaste gewoôntes en deerom gong Piet nei de klok en wond 'm op, deid de deur open
| |
| |
en gaf de kat een skop, want die mocht niet in de kamer bloive.
Toe haalde Piet zun fiets uit de boet en gong op pad. Je konne wel zien dat 't kermis was; er was puur reurighoid langs de weg.
Boi Piet Schermer hadde ze theegaste. De manjes liepe met de hande op 't gat achter 't huis 't land uit, drok pratend over de melkproize die zoo zakt wazze, en voor op de wurf zatte de vrouwse te koppiese. Ze wazze net een toidje van de kermis trug en zoometien zou 't geselskip binnen broôdete gaan, weer de tafel al dekt was. Allerhande soarte broôd, van roggen tot handjessamen toe, stinge klaar om beloid te worre met roukvleis, ham, worst, keis en eereboie. Tulbande en spouwers wazze dur om de leste gaatjes vol te kroige.
Piet Donker kon die tafel met al die foine spulle net zien en ofskoôn ie net zes dikke stikke nei binnen had, noôsde 't 'm toch, zoo lekker zag alles er uit. Ja, zoks had je vanzelf as je trouwd. wazze, den kon je gaste noôde en uit gasten gaan....
Boi de kerk stapte Piet efkes of. Deer sting een kirrel met speldjes. Een hil kussen had ie vol met vlaggies, peerdjes, fietsies, otootjes en vliegmesientjes.
Piet kocht een peerdje voor voiftien cente en de kirrel pikte dat op Piet's jassie.
Ziezoo, nou was ie weer kuin voor een jaar!
As ie te draven gong nei Hoorn of nei Alkmaar, den had ie teminste gien gejank meer an zun kop van kinels en woive die je boi de ingang zoowat anvloge met zokke belle!
Deer liep Henkie Koster te skreeuwe.
Henkie was Piet's buurmanje, een brak van een jaar of voif. Hoi kwam oftig urs boi Piet an en vroeg den 't hemd van je gat. Net zoolang tot 't Piet verveulde. Dan gong ie nei de broôdtrommel, snee een plak dikkertje of voor Henkie en zoi: ‘Hier, en gaan nou maar nei je moer!’ Weerop Henkie altoid skreeuwde: ‘Ik hew gien moer. Ze hiet moeder!’
‘Wat is er mun joôn?’, vroeg Piet en hoi zette zun fiets efkes teugen 't hek van Gert Spaander.
Snuf snuf, deid Henkie met zun neus en hoi vreef in zun ouge of ze er an dare kant uit moste.
‘As je niks zegge wulle gaan ik weg oor!’, droigde Piet, ‘en je kroige ok gien kermiscent van mun.’
| |
| |
Dat hielp. Henkie haalde met gang zun neus op en snofte kwaad: ‘Die rot Jan Slagter het mun kikker stiktrapt!’
Piet snapte dur niet veul van en hoi zoi: ‘Das lulluk.’
Huilend skoôt Henkie uit: ‘En ik had 'm kocht van de kraam van Jan Brouwer voor drie cente. En hoi deid zoo mooi kwakke as je op zun erg douwde. En toe zoi Jan Slagter: geef 'm moin derus. En toe trapte ie 'm zoo plat.’
‘Wacht maar oor, ik zel Jan Slagter welderes antuige,’ troostte Piet en Henkies verdriet zakte al purig.
‘zel je 'm doôdslaan?’ vroeg ie en zun natte ougies begonne te glimme.
‘Goed oor,’ bromde Piet en hoi rommelde in zun knip om een kwartje voor Henkie.
‘Deer hew je een kermiscent’ en 't zulvertje belandde in Henkies groezelige hand, ‘en gaan nou nei je moer’, voegde Piet er an toe, terwoil ie zun fiets greep.
De kloine man was eerst beduusd van zun kermiscent, maar opiens riep ie: ‘Dankie wel oor Piet. Ik hew gien moer. Ze hiet moeder!’
't Was nou een uur of zeuven en niet zoo erg drok op de kermis. De mense wazze te broôdete of kwamme net zoo'n beetje weer opperdan.
Piet reed zun fiets in de boet van ‘'t Rooie peerd’ en kreeg een kaartje van Gert Schuurman, een manje met een bochel dat een groentehandeltje had en voor de rest boi de herreberge zokke sjouwtjes deid as fietse stalle, markeur weze en as 't erg drok liep lege biervate rolle.
‘Is er al puur volk weest?’ vroeg Piet.
‘'t Kin er mee deur’, vond Gertje en hoi deid ien oug dicht voor de rouk van de groôte segaar, die ie net van burgemeister Brander opstoken had.
‘Maar de hille Streek komt veneivend vanzelf opperdan,’ zoi Piet en hoi lachte om 't kemieke manje, dat zoo permantig deid of hoi de baas van de kermis was.
‘'k Dink 't ok!’, miende Gert, ‘en ik hew er al op rekend. Hier staat een end hekstok en as ze wat te veul babbels hewwe, den zel ik de heere welderus wat kalmeere!’
| |
| |
‘Zoo is 't net,’ zoi Piet, ‘je doene je best maar!’ en hoi stoetelde uit de deemsterige boet nei buiten toe.
In de herreberg gong 't biljert om tien. Ze speulde an 't end gien krambol over band, allien uit is uit.
Piet nam een stoel en keek. De twei speulers wazze zoowat even sterk en biljertte as de rouk. De ien was een Lutjebroeker, een jongachtig persoôn en as Piet zun oigen wel bedocht den hiette ie Siem Vlam. De teugenpertoi was Jaap Koster, Henkies vader. Jaap had voifenveertig punte, maar toe maakte ie 'n lulluke misser en de Lutjebroeker stoôtte in ien keer uit.
Koster zette zun keu in 't rek en gong nei huis, maar Vlam bleef om 't biljert dangele en toe de markeur riep: ‘Binne dur liefhewwers?’ knikte ie en zoi: ‘Om voifentwuntug’.
Hougere bieders wazze dur niet en Vlam stoôtte de bal van kiet. De markeur skreeuwde: ‘Binne dur volgers om voifentwuntug?’
‘Kwan’, docht Piet, ‘leit ik 't erus perbeere,’ en hoi zoi: ‘Ja!’
Voifentwuntug gelaggies, dat gong houg en zóó stonge dur een voiftig man om 't biljert te koike.
Siem Vlam maakte er drie achter mekaar, maar toe was 't ho. Hoi leek wel wat trilderig, want oigeluk had ie niet docht dat er een volger kome zou om voifentwuntug. Piet maakte voiftien van kiet. De are speuler raakte nou ok op dreef en pikte achttien krambols boi mekaar.
‘Bliksem, Piet,’ zoide Tois Schuitemaker, de ouwe timmerman, ‘je magge wel van wois doen, aars maakt ie de volgende keer uit!’
Piet kroitte hil langzaam zun keu, loi zun segaar op de rand van de tapkas neer en stoôtte. As 't 'n beetje wou, den kon ie 'n best pertoi speule en veneivend wou 't.
Niks zenewachtig of zoks wier ie deur 't gekoik op zun werk. Hoi stoôtte maar en de markeur telde de punte. Een serie van twuntug! Ziezoo, Piet voelde 't al, die Lutjebroeker had ie in zun zak. En zoo was 't ok. Vlam brocht er gien spat meer van terecht. Hoi verslokte zun oigen in zun bier, kladde vuur van zun segret op zun broek en pruste op 't biljert.
Drie-en-twuntug punte had ie, toe maakte Piet uit.
Hoi kreeg voifentwuntug gelagkaartjes en pakte zun stoel weer om te koike nei de volgende liefhewwers.
| |
| |
‘Geef moin maar een klaartje,’ zoi Piet teugen Jan Kuin, ien van de oppassers, en effies later kwam Jan met 't glasie andreige, de rand tusken zun dikke vingers.
Deer had je Soit Bobeldijk in de deur. Soit zag zwart van magerte en ze was zoo kwaad as vuur en nou zocht ze dur man, Kees Brander.
Kees was net an 't biljerte om tien en ofskoôn ie zun vrouw wel zien had, deid ie of ie niks murk. Toch miste ie deuze stoôt. De koikers gloimde al, want ze wiste wel wat er nou komme zou.
‘Kees Brander,’ as een mes snee Soit's stem deur de gelagkamer.
‘Uh?’ deid Kees, net of ie uit zun diepste sleip wakker wier.
‘Je wete wel, dat we om half zeuven broôdete moete en nou zit je nag in de kroeg!’, ratelde Soit.
‘Och mens,’ zoi Kees zoo onverskillig as ie kon, ‘gaan deur met je babbels!’ En hoi maakte een prachtkrambol, allien had ie met de rooie bal stoôten.... Maar de rooie zag ok wat bleik....
‘Wat....?’ gilde Soit en as 'n poil skoôt ze deur 't lachende volk heen, greep Kees's keu en zette die in 't rek.
‘En nou komme oor!’, droigde ze, toe ze de deur uitvloog.
Kees was puur verbouwereerd, maar hoi wist zun noidighoid te verdouwe, deid of ie de lachers niet hoorde, betaalde tien gelaggies en gong nei huis.
‘Die komt veneivend niet trug,’ zoi Tois Schuitemaker.
Piet Donker vond zokke huwelijkstrouw allien maar stokkerig en hoi praatte er luid over met Pouw Bakker, ok een ouwe vroier, en ze loide alle vrollie of.
En toe, of 't spul sprak, kwam deer Trointje Compas de gelagkamer in met Aris Veerman's vrouw en ze gonge vlak langs Piet's stoel.
Piet deid of ie niks zag, starougde zoo'n beetje, maar Trointje had hem wel opmorken en ze groette: ‘Ah die Piet!’ Toe kon Piet er niet onder uit en hoi knikte effies en zoide: ‘Trointje’.
Pouw Bakker gloimde, dronk zun glasie uit en gnartte pesterig: ‘Nou nou!’
Piet kleurde tot in zun boôrd, zat wat op zun stoel te draaien tot ie zoi: ‘Kwan, ik gaan de kermis erus bekoike. Gaan je mee?’
| |
| |
Nei, Pouw gong niet mee. Hoi gloimde maar deur en Piet stapte de deur uit met 't gevoel of ie stolen had.
En wat bliksem, wat was dat nou oigenlijk? Gien vrouw had ie ooit zun leven ankeken en nou Trointje Compas 'm hil gewoôn gedag zoid had, most ie zoo op redut weze?
Een paar weke leden had Piet Trointje voor 't eerst zien boi Aris Veerman, en Duuw Mantel, Aris's vrouw, had met 'n malle bek zoid: ‘Troin zou wel wat voor jou weze, Piet!’
Toe had Piet wat gniffeld en nei een paar menuite most ie beslist vort voor een boeskip. Aars had ie nooit zokke dringende redens om weg te kome en zat ie met Aris te riddeneere tot over tienen.
Trointje Compas kwam uit Benningbroek en ze was in alle eer en deugd twei en dertig worren.
‘Gien muisie het er nag an knaagd, mun joôn,’ had Aris zoid.
Trointje dur ouwelui wazze doôd, net as Piet's, ze had 'n pittige groipstuiver, maar uit verveuling was ze as huishouwster boi 'n ouwe man gaan. Gnap kon je dur niet noeme, maar toch kon ze best voor de krame om en ze was er ientje die van de skik hield. Hoe 't oigeluk kon dat ze nooit trouwd raakt was was een rasel. Meskien had ze vroeger wel niet besluite keunen.
Piet had een kriebelige reg en zun boôrd had in jare niet zoo krap om zun nek zeten. Hoi liep langs de krame en keek boi de Kop van Jut.
‘Moet je nieterus klappe?’, noôdde de spullebaas, maar Piet most niet noôdig, hoi vond dat ie zun oigen al genog ansteld had. As 't donker was en de hille bups nag wat meer in de feiststemming, den zou ie welderis trugkome boi Jutbaas.
Een zoôd joôns jachtte om de krame, want de cente wazze al lang an nogablokke, oisies, dropslierte en karmels opsnobd. De zweef, die op 't bon van Jan Schouten sting, had nou puur klandizie. 't Urgel bomde en lierde en de knechse van de zweef hadde drok werk om de stoeltjes met moide en joôns omhoug te douwe. Jonge, jonge, wat gonge ze dur an. Die wilde kolle van Koen Smit kon je boven alles uit hoore giere.
De skommelskuite hadde niks te doen en de fietsemoôlen ok niet. Die most 't van de kindere hewwe.
| |
| |
Piet drentelde weer nei de herreberg. Deer was 't nou puur drokker worren. Gert Schuurman had pittig weerwerk met zun stalling en hoi skreeuwde en sketterde teugen zun klante dat 't 'n aard had.
De deure van de kolfbaan stinge open en je konne de meziek hoore tettere en bonze. De lichte wazze nou op en Piet zag de mense danse.
‘'k Most deer ok offies koike,’ docht ie en hoi wurmde zun oigen nei de deur toe.
Een zeun van de kasteloin verkocht de balkaarte en toen ie Piet zag knipougde ie effies en liet 'm zonder te betale nei binnen. Piet was altoid een beste klant en zokke ouwe vroiers hadde dur 'n barre hekel an om intree te geve. Zokke stamgaste mochte deurloupe, ze danste toch niet en ze maakte met de vertering weer alles goed....
Piet frazzelde nei 't befet en kreeg van de kasteloines, die dur boezel al vol met bier klad had, zun kermisborreltje.
Gos, wat was 't hier heit! De drope viele van de zolder.
Deer had je Aris Veerman ok en wat lacherig, hoi wist zelf niet weerom, dronk Piet met hem 'n lagertje.
‘Kom boi oôs zitte,’ noôdde Aris, ‘de vrouw zit op 't teneel en Trointje Compas is er ok boi!’
Ja, dat was Piet bekend en hoi kreeg opiens bar last van de wermte. ‘Ik most maar nei huis gaan, Aris,’ zoi ie klointjes, ‘ik gelouf dat ik niet erg lekker bin.’
‘Je lulle,’ miende Aris en toe gong Piet mee nei 't teneel, met 'n buk as 'n poskenpot.
De vrouwse hadde an 't danse weest en ze veegde hullie voorhoufd of met dur zakdoek, die luchtte nei odeklonje.
‘Hew je 't wermpies?’, vroeg Piet an Trointje, omdat ie toch wat zegge most.
‘Nei oor, maar ik hew altoid zoôn last van van mun wintertoône met deuze kouw!’, lachte die en Piet's buk begon nag raarder te rommele en te draaie.
Gelukkig, deer had je 'n oppasser en Piet kon zun oigen weer 'n houding geve. ‘Wat zelle julle van moin gebruike?’ vroeg ie an zun gezelskip. De vrouwse moste maar 'n pilsie en Aris en Piet bestelde 'n lagertje. Duuw van Aris deid dur best om de boel
| |
| |
an de praat te houwe en omdat de meziek oftig zoo luid was, dat je mekaar toch niet verstaan konne, lukte dat wel. Altemet stapte Duuw en Trointje van 't teneel of om 'n walsie met mekaar te doen en den namme Piet en Aris gauw 'n gelaggie om nag wat beter in 't zin te rake.
En zoo teugen 'n uur of elf, toe kon Piet gien zel te houg meer. Hoi praatte drok teugen Trointje en ze lachte om 'm of ie de kemiek was, die murgeneivend optrede zou. ‘Step mebiel!’ skreeuwde de pianist deur 'n blikken toeter en Piet, die nag nooit ien bien op de dansvloer zet had, zoide teugen Trointje: ‘Zelle we?’
Duuw stoôtte dur man an, maar Piet stroffelde 't teneel of met Troin achter 'm an.
Hoe ie zoo durfde, het ie later nooit snapt, maar hoi danste. Met Trointje. Hoi zweitte erger as in de hooittoid en 't eind van zun segaar kauwde ie stik.
‘Je moste dat ding weggooie,’ zoide Trointje, ‘ik kroig rouk in mun ouge.’
‘Stoetel,’ docht Piet boi zun oigen, ‘vanzelf, je hoôre ok niet met 'n segaar in 't houfd te danse.’
Piet stapte en stapte en omdat ie nagal muzikaal was - vroeger had ie jare meetoeterd in 't fanfare - sloeg ie gien al te mal feguur.
De pianist blies op 'n fluitje en toe moste de dansers verwissele. ‘Toe joôn, je moete mun losleite,’ zel Troin lachend. ‘Nei oor,’ zoi Piet, ‘ik leit jou niet los. Ik vind je veuls te pittig.’ En metien begon zun buk weer zoo te rommele en te gnarte.
Trointje boug ur houfd zoidof, net of ze inienen wat bezonders zag in de volle zaal, keek toe Piet weer an en zuchtte: ‘Piet....’
't Wou nou hillegaar niet meer met 't danse, 't wier stoetele en stroffele en Troin kneep Piet in zun erm en zoide dat ze zoo louf wier. Ze klomme weer op 't teneel, weer Duuw en Aris breid lachte en blieze deer 'n toidje uit.
Dur kwam wat vechteroi boi de tapkast en omdat de vrouwse deer hillegaar niet op stoven wazze, besloôte ze maar om nei huis te gaan. 't Was trouwens al over twaalven.
Buiten, weer 't lekker fris was, wist Piet niet hoe ie er nou mee an most. Meeloupe of niet?
| |
| |
Hoi gong nei Gertje, die zun fiets uit de boet opskarrelde en houpte toe maar, dat Aris en Duuw met hullie warskipper al vort wazze. Maar nei oor, deer stinge ze nag boi de palingkraam. Aris pakte net een bos roukte paling an van Jan Gerver.
‘Ziezoo, deer bin ik weer,’ zoi Piet, net of ie 'n paar uur weg weest had en hoi klopte bedroivig wat askighoid van zun vest.
‘We gane maar veruit, ei Aris?’ vroeg Duuw, ‘de jongelui kome zeker wel?’
Piet bromde wat en ofskoôn ie passies Trointje verteld had, dat ie dur pittig vond, hoi wou nou wel duizend gulden geve as ie maar thuis was. En deer had je Pouw Bakker ok nag, boi de hakkoekkraam! Pouw draaide zun oigen om en zoide weer: ‘Nou nou.’
Piet kreeg zin om te vechte, maar Troin was 'n pittige moid en ze stak ur erm onder Piet's deur.
Ziezoo, deer liep ie den, zun fiets an diene, 'n moid an dare kant! Pouw was beduusd en hield zun oigen stil. Veerderop in 't durp wazze haast gien mense en de streitlanterens skene tusken de nuwe blaadjes van de oipeboume deur. Piet's praat was op en Trointje zoi ok gien woôrd.
Boi de kerk skoôt 't opiens deur Piet heen: ‘Zou ik 'r nou 'n zoen geve?’ Maar nou most ie toch om zun oigen lache. Hoi, veertig jaar, ouwe vroier en den op stap? Nei, hoi brocht Troin thuis, doodgewoon thuis.
Troin sleesde 'n beetje met 'r iene bien leek 't wel.
‘Hew je wat?’, vroeg Piet zachies, maar Trointje skudde met ur houfd.
Ze wazze net boi 'n lanteren en Piet vond dat ze toch wel 'n pittig smoeltje had.
‘Zou ik?’, docht ie weer, maar hoi had zun fiets an de hand en weer most ie die den leite? Nag nooit had ie zokke knaipings boven zijn maag voeld.
Nou kon je de plaas van Aris al zien. 't Licht brandde in 't voorus.
Al zachieser begonne ze te loupe en boi elke stap docht Piet: ‘Nou moet 't beure!’ Maar hoi deid 't niet en toe kwamme ze an Aris's padje......
| |
| |
‘Trointje,’ zoide Piet, en hoi most drie keer bremme voor ie nag wat zegge kon, ‘Trointje......’
Trointje keek 'm weer net an as vaneivend in de kolfbaan en fluisterde: ‘Piet......’
Toe wier 't Piet te machtig, hoi greep zun fiets, sprong dur op en skreeuwde boi Aris's dam achterom: ‘Nacht oor!’
JAC. GROOT
|
|
Auteursrecht onbekend