Der vrouwen heimelykheid, dichtwerk der XIVe eeuw

[p. I]

[Inleiding]

Dit werkjen, naer de latynsche verhandeling (secreta mulierum et virorum) van Albertus Magnus, die in de XIII^e eeuw leefde, opgesteld, doet ons de begrippen over de vroedkunde kennen, welke schier door gansch Europa gedurende de middeleeuwen waren verspreid. Onder vele gegronde gevoelens over de gezondheidsleer en de heimelykheden van man en vrouw, treft men valsche, ten dien tyde algemeen aengenomene bygeloovigheden aen, nopens den verdervelyken blik der oude en onvruchtbare vrouwen¹, den invloed der planeten, de teekenen des dierenriems², en de kracht

1 Zie v. 1527, 1555, 1570, 1593; zie ook v. 551.

2 Zie v. 365 tot 570.

[p. II]

der mane¹, meest uit de alsdan erkende grondbeginselen der sterrekrachtkunde geput, welk men als grondslag der natuer- en geneeskunde aenzag.

De schryver van dit nederduitsch gedicht is niet gekend, en nergens in zyne versen staet zyn naem vermeld. Eenige byzonderheden over 's dichters leven treft men echter hier en daer aen, voornamenlyk ter plaets (van v. 642 tot v. 707), waer hy over zyne ongelukken op eene schilderachtige wyze spreekt.

Het handschrift (op papier in-12^o), waernaer wy dit leerdicht uitgeven, behoort aen de bibliotheek der universiteit te Gent. Het was vroeger het eigendom van 't Augustyner-klooster te Dendermonde, wien het omtrent den jare 1682 gelaten werd door pater Petrus Legiers. Dit Hs. behelst, boven het gemelde dichtwerk, een dichtstuk op de Gelaeten Karakterkunde, eenige dichtregels op het Laetst-Avond-mael en een Raedsel, beloopende te samen tot 335 versen, welke wy ten jare 1841 opnamen, in het tweede deel (bl. 60) der Oudvlaemsche Gedichten der XII^e, XIII^e en XIV^e eeuwen. Op het einde der gelaetkunde zyn eenige versen bygevoegd, waerin vermeld staet, dat hy (de dichter of de afschryver) dit ten ingane van april, in 't jaer Ons Heeren 1405 eindigde (of gedaen maekte). Dat dit op den afschryver

1 Zie v. 531, 562.

[p. III]

ziet is te veronderstellen, daer het gedicht en de trant waerin het is opgesteld tot een ouder tydvak schynen te behooren.

Een tweede Hs. op papier (34 bl. in-8^o) bezit de heer D^r Hoffmann Von Fallersleben (zie Horae Belgicae. T. 1, p. 120), die hetzelve opgeeft als in den nederrhynschen tongval geschreven; maer de versen, door hem medegedeeld, hebben weinig verschil met degene onzer uitgave, en bewyzen ten volle dat het ook in de echt nederlandsche sprake is behandeld; men oordeele naer de aengegevene vier versen:

Een lief joncvrouwe heeft mi ghebeden
In gherechter hovescheden,
Iet te dichtene dat oerber si,
Doer haren wille aennemics mi....

Een derde Hs. op perkament, tot dus ver niet wedergevonden, wordt door Sanderus opgegeven in de Bibl. Belgica Manuscripta. T. I, p. 286: ‘Liber, cui titulus, secreta mulierum, versibus rythmicis Teutonicis, in membrana, autoris anonymi, in-8^o.’ Dit bevond zich ten jare 1639 in de boekzael van den heer van Niepe, Joannes Gislenus Bultel, te Ypre.

Ph. Blommaert.