Vrij Nederland. Boekenbijlage 1989

[p. 2]

Ter zake

Jan Fred van Wijnen

Vorig jaar deed de Amsterdamse politie een onderzoek naar de handel in valse prenten van Karel Appel. Volgens Het Parool ging de grootste belangstelling van de politie uit naar de schrijver Adriaan Venema en twee obscure handelaren. Venema eiste rectificatie en een schadevergoeding van 50.000 gulden, spande een kort geding aan tegen Het Parool en verloor. Zou ooit worden aangetoond dat Venema géén verdachte was, zei rechtbankpresident mr. B.J. Asscher, dan kon een schadevergoeding alsnog tot de mogelijkheden behoren. De ene kunsthandelaar is nu gearresteerd, tegen de andere is een opsporingsbevel uitgevaardigd, en Venema gaat vrijuit. Een van de twee rechercheurs die aan de zaak hebben gewerkt, W. Schneider, vertelt dat Venema nooit verdachte is geweest, alleen maar ‘betrokkene’ in het onderzoek - omdat hij, zoals veel anderen, zonder het te weten valse Appels had gekocht. Venema en zijn advocaat mr. G.J. Kemper hebben daarom een brief geschreven aan de advocaat van Het Parool, mr. W.C. van Manen, om weer eens te praten over die 50.000 gulden. Van Manen bevestigt dat hij de brief heeft ontvangen, maar wil nog geen reactie geven.

Uitgeverij De Woelrat, gespecialiseerd in ‘homo-literatuur’, wordt volgens directeur Michel Vassallucci volgende week opgeheven. Vorig jaar werd er maar één boek gepubliceerd, en dat is de tien jaar oude uitgeverij fataal geworden. Een steun-actie onder ‘rijke homo's’ mislukte, de overname van een aantal titels door uitgeverij Veen wordt nog besproken. Niet getreurd. De voormalige Woelrat-imprint Arena, sinds afgelopen zomer een zelfstandige uitgeverij, wordt ‘de grootste concurrent van Bert Bakker’, aldus Vassallucci. Vorige week kocht hij het debuut van de Rus Victor Erofejev (De Schone van Moskou, het grootste succes van de Frankfurter Buchmesse) voor de neus van Mai Spijkers van Prometheus weg (Spijkers bevestigt dit). Het verschijnt volgend jaar. Kortgeleden kocht hij Le Scenario Freud, een boek uit de nalatenschap van Jean-Paul Sartre dat in 1984 werd gepubliceerd (een scenario voor de Amerikaanse regisseur John Huston). Dat verschijnt waarschijnlijk in 1991. In december verschijnen De Vrome Dans van Klaus Mann en Querelle uit Brest van Jean Genet (verfilmd door Rainer Werner Fassbinder), en volgend jaar verschijnt Waarheid en Existentie van Sartre, ook uit zijn nalatenschap. Arena heeft ook een nieuwe omslag-ontwerper: René Abbühl, vormgever bij Avenue, die anderhalf jaar geleden De Tijd heeft ‘restyled’. Dit alles wordt financieel en anderszins mogelijk gemaakt door iemand die Vassallucci niet kan noemen, omdat deze ‘vertrouwenwekkende persoon wiens naam overal deuren kan openen’ niet wil worden geïdentificeerd met Arena. ‘De Amsterdamse uitgevers weten wel wie het is, het is publiek geheim.’ Eén uitgever weet vrijwel zeker dat het Maarten Muntinga is, de uitgever van de ‘tientje-pockets’ (Rainbow). Lex Spaans, mede-directeur van Arena, wil het bevestigen noch ontkennen, maar Muntinga zelf denkt dat hij wordt bedoeld. Hij heeft voor De Schone van Moskou een zogenaamde ‘hard-soft-deal’ gesloten: Arena de hard-cover, Rainbow twee jaar later de pocket. Mét het fonds van Muntinga was Arena een serieuzer kandidaat voor Erofejev's uitgever dan zonder. Twee weken geleden verspreidde Arena een persbericht over de Tsjechische schrijver Vaclav Jamek en diens essay Traite des Courtes (uitgeverij Grasset). Jamek zou ‘zeer waarschijnlijk’ de Prix Médicis winnen, een grote Franse literaire prijs, en Arena gaat het boek volgend najaar uitgeven (titel: Verdrag van Korte Wonderen). Er zijn drie categorieën in de Prix Médicis: de Franse roman, de buitenlandse roman en het essay, en Jamek won inderdaad de essay-prijs. Arena kocht ook Le Livre Brisé van Serge Doubrovksy, winnaar van de prijs voor de Franse roman, en is in onderhandeling over het boek van de prijswinnaar met de buitenlandse roman, de Columbiaan Alvaro Mutis. Vassallucci: ‘En nu ga je zeker vragen hoe ik het wist van Jamek? Dat kan ik niet zeggen, maar ik wist het al twee weken voorde uitreiking.’

De thriller-auteur en leraar Engels Niek Bakker (hij schreef de Fairoglen-serie, die zich afspeelt in Noord-Ierland) heeft voor de Bond tegen het Vloeken een brochure geschreven over de vertaling van Engelse vloeken in het Nederlands. ‘Een deprimerende bezigheid’, aldus de flaptekst van You bloody Fool, hoe vertaal je dat? Bakker, die er met onderbrekingen twee jaar aan werkte en twintig Engelstalige boeken en hun vertalingen naast elkaar heeft gelegd (waaronder The Catcher in the Rye van J.D. Salinger, vertaling Max Schuchart, Portnoy's Complaint van Philip Roth, vertaling Else Hoog, Romeo and Juliet van William Shakespeare, vertaling Gerrit Komrij), stelde vast dat er nog heel wat valt te verbeteren. In Portnoy's Complaint werd, bijvoorbeeld, ‘where the hell’ vertaald met ‘waar gvd’, hoewel ‘waar’ al volstaat (godverdomme is de enige vloek die Bakker consequent afkort; ‘godver’ en ‘goddomme’ konden wel door de beugel). Gerrit Komrij is de zwaarst vloekende Shakespeare-vertaler aller tijden: ‘I swear’ werd in 1891 nog vertaald met ‘ik zweer 't’, Komrij schreef: ‘bij God’. In The Catcher wordt uitbundig gevloekt: 220 bladzijden, 375 vloeken; Max Schuchart had voor ‘hell’ wel dertig verschillende vertalingen bedacht. Enkele suggesties van Niek Bakker: ‘bloody’ - ‘verduiveld’ (‘loop naar de duivel’ voor ‘go to hell’ mag weer niet); ‘shit’ - ‘poeh!’ of gewoon ‘shit’; ‘I'll be damned if I help you’ - ‘Ik ben geenszins van plan u te helpen’. You bloody fool is verkrijgbaar in de boekhandel voor f 7,50 en wordt gestuurd aan 300 vertalers, 70 uitgevers en 650 havo- en vwo-scholen (geen mavo, volgens adjunct-secretaris R. van de Pol: ‘dat zou te duur worden’).

Deze week ligt het eerste supplement van het Postzegelalbum van Joost Veerkamp in de boekhandel (uitgeverij Thomas Rap, f 15,-). Het is een ‘alternatief’ album met eigen, soms licht choquerende zegelontwerpen, volgens de opzet van het Davo-album voor echte postzegels. Vorig jaar verscheen de band met de eerste zeven bladen en 45 zegels (f 49,50). Toen al ging het niet zoals bij de PTT: met de hand moesten stapeltjes van tien zegelvellen met de hand worden geperforeerd, door een ander bij elkaar geraapt en ‘gesealed’. Het kostte meer dan het tot nu toe opleverde, en ook ditmaal pakte het weer te duur uit, hoewel Joost Veerkamp opnieuw zelf heeft staan perforeren. ‘Ik ga door tot het jaar 2000,’ zegt de ontwerper, ‘al moet ik het zelf betalen.’ Thomas Rap blijft er mee doorgaan, maar misschien verhoogt hij volgend jaar de prijs.

Ruim een half jaar na de oprichting in april is de Vlaamse Auteursliga officieel gepresenteerd. Er was meer tijd nodig voor de organisatie dan het bestuur had verwacht, zegt voorzitter Hubert van Lier. De vereniging verdedigt de materiële belangen van schrijvers en freelance journalisten tegen de harde commerciële uitgevers en bladenmakers, beter dan het Verbond van Vlaamse Letterkundigen dat deed, en adviseert debuterende schrijvers. Gebruik is gratis, lidmaatschap vrijwillig (er zijn al dertig leden, zegt Van Lier; hij mikt op tweehonderd) en alles wordt betaald met een Journaal dat vijf maal per jaar verschijnt en 500 frank kost (f 26). Voorlopig zijn het de enige inkomsten; de organisatie wordt draaiende gehouden door tien vrijwilligers. Het secretariaat zit in Brussel, in de bibliotheek van het Cultureel Centrum, Gemeenteplein 1820, Strombeek; telefoon alleen 's ochtends: 09-32.2.2675661.

Toen de fascisten in Italië aan de macht kwamen vertrok Eugenio Montale, de grootste Italiaanse dichter van deze eeuw, winnaar van de Nobelprijs voor literatuur 1975, in zelfopgelegde ballingschap naar Engeland (Eastbourne). Na de oorlog maakte hij zich onsterfelijk onder de Engelse Italofielen met een column in de Corriere della sera, een van de grootste Italiaanse kranten, over Angelsakisische schrijvers en Engelse gewoontes in het algemeen. Il Giornale Nuovo uit Milaan heeft nu onthuld dat de columns in de Corriera niet werden geschreven door Montale, maar door een onbekende Amerikaanse ghostwriter, Henry Furst, hier en daar wat opgepoetst door de dichter. De Milanese krant had inzage gekregen in het nog te verschijnen boek Rami Secchi (droge takken) van de romanschrijver Mario Soldati, een vriend van de twee mannen, die in het bezit kwam van Montale's brieven aan Furst.