Vrij Nederland. Boekenbijlage 1989

[p. 2]

Ter zake

Jan Fred van Wijnen

Weer niet gelukt. De Haagse Post had het geprobeerd met Mai Spijkers, de oud-hoofdredacteur van Bert Bakker die kortgeleden een eigen fonds kreeg bij René Malherbe, maar slaagde er niet in om één bewijs van diens ‘rattigheid’ boven water te krijgen. Toch maar ‘De Rat’ boven het stuk gezet. Dat had het maandblad Quote ook wel gewild, maar het was een maand te laat. Daarom moest het zich tevreden stellen met Bert Bakker, die door redacteur Joost Ramaer wordt getypeerd als ‘uitgeblust’, een rokkenjager en een intrigant. Verder best een vriendelijk stuk, maar dat komt natuurlijk doordat de advocaat van Bert Bakker erin heeft huisgehouden: hij verlangde volgens betrokkenen 46 correcties, waarvan er maar zes zijn gehonoreerd. Zou dat de reden zijn voor dat stukje over die anonieme medewerkster die de uitgeverij moest ontvluchten nadat Bert Bakker verliefd op haar was geworden? Maar Lot Vinken, de voormalige pr-medewerkster van Bert Bakker die nu werkt bij de Eduard Bos Groep in Amsterdam, heeft nooit met een advocaat gedreigd om haar naam uit de krant te houden. Toch nog een laatste hoofdstukje gewijd aan Mai Spijkers, in Quote. Als nieuwtje heeft Ramaer ditmaal ‘een’ uitgever die nooit meer met Spijkers wil spreken omdat die tegen een literaire agent had gezegd dat de bewuste uitgever hoofdzakelijk pornografie uitgaf. Zit hier ook de advocaat van Bert Bakker achter? Die uitgever is Theo Sontrop, directeur van De Arbeiderspers, en ook Sontrop wil het best vertellen. Spijkers zou de gewraakte uitspraak volgens Sontrop hebben gedaan bij het bieden op tien boeken van Nabokov, vorig jaar, waarna Sontrop zich voornam om Spijkers ‘met eerlijke middelen’ terug te pakken, hetgeen hem naar eigen zeggen is gelukt. ‘Onzin,’ zegt Spijkers over de beschuldiging van Sontrop, ‘dat heb ik nooit gezegd.’ Overigens greep Spijkers er ook naast, want De Bezige Bij bood veel meer dan de 25.000 gulden die Bert Bakker er voor over had. Nabokov's Wanhoop komt voorjaar 1990, De verdediging in het najaar, in 1991 Geheugen Spreek en waarschijnlijk De Gave. Over Lolita wordt nog onderhandeld, aldus Heleen van Wijk van De Bezige Bij (Omega Boek, die al jaren de Nederlandse vertaling van Lolita verkoopt, weet volgens produktieleider G.J. Ridder van niets en blijft het boek gewoon verkopen). Eind deze maand maakt Spijkers zijn eerste auteurs bekend. Bij Malherbe zijn hem geen financiële beperkingen opgelegd: ‘Als ik denk dat het boek het geld waard is, dan koop ik het, tegen welke prijs dan ook.’

Tot woede van een aantal boekhandelaren en van de vakvereniging voor de boekhandel worden Duitse boeken in Nederland eindelijk goedkoper. Franz Ittlinger, de eigenaar van het verzendhuis Bücher Galerie in de Amsterdamse Arubastraat, heeft een gewone winkel voor Duitstalige boeken geopend: Die Weisse Rose op de Rozengracht in Amsterdam. Hij berekent dezelfde prijs als de boekhandel in Duitsland, omgerekend in guldens volgens de officiële wisselkoers van f 1,15 voor één Duitse Mark. Andere boekwinkels rekenen f 1,60 voor 1 Dm (bij boeken van f 9,15 en minder; bij boeken tussen f 9,15 en f23,95 kost een Mark f 1,49; het voordeligst is een boek van f 117,60 en meer: daarbij kost een Mark f 1,25). De vakvereniging heeft ‘binnenskamers gemopperd’, zegt Ittlinger, en verschillende ‘collega's’ hebben hem al telefonisch ‘bedreigd’ en ‘rot op mof’ toegebeten (hij wil niet zeggen wie). ‘Waarom,’ vraagt Ittlinger, ‘zou ik die officiële omrekentabel moeten hanteren, als het qua transportkosten niet uitmaakt of ik een boek uit Groningen of uit Keulen laat komen?’ De vakvereniging en de boekwinkels hadden ook lange tijd problemen met de Dickens Bookshop van Hans Kappers in de Amsterdamse Tweede Tuindwarsstraat, die zomaar reële wisselkoersen hanteerde, maar die is in augustus failliet gegaan. De naburige boekwinkel Island Bookstore, die niet erg te spreken was over hun concurrent, krijgt nog steeds mensen in de winkel die bij Kappers een boek hadden besteld en daar voor een gesloten deur komen te staan.

Uitgevers zijn toch nette mensen. Samson/Tjeenk Willink (van Wolters/Kluwer) komt in januari met het Milieu Magazine, en uitgeverij Misset (van Elsevier) ook. Wat zegt Samson-directeur W. van Zanten in NRC Handelsblad: ‘Puur Toeval’. En Misset-adjunct-directeur R.M. Rutjes: ‘Echt 100 procent toeval.’ Maar hoe moet dat nu verder? Geen van beiden wil de titel veranderen, want beiden beweren dat ze de titel eerder hebben bedacht. De juristen van de twee firma's denken er verschillend over. Samson heeft de titel enkele maanden geleden gedeponeerd bij het Benelux Merkenbureau in Den Haag, maar de juridische afdeling van Misset is daar niet van onder de indruk, omdat het deponeren van de titel geen rechtswaarde zou hebben. Maar ja, het was dezelfde afdeling die Rutjes had afgeraden om een titel te deponeren, omdat het weggegooid geld zou zijn. Wat nu, als geen van beiden de titel terugtrekt? Van Zanten zou vorige weck beslissen of Misset via de rechter wordt aangepakt, maar dat heeft hij uitgesteld tot komend voorjaar. Hij begrijpt overigens niets van zijn concurrent. Uitgeverij Misset begon de affaire met een brief, zegt hij, waarin van Samson werd geëist dat ze de titel zou terugtrekken uit het Merkenregister, en bovendien beweerde Misset dat de titel toch niet kon worden beschermd omdat de woorden ‘Milieu’ en ‘Magazine’ niet voldoende uniek zijn. ‘Waarom vroegen ze dan om de naam uit het register te halen?’ vraagt Van Zanten. Een valse voorstelling van zaken, aldus Rutjes. Samson schreef de eerste brief, nadat Misset had geadverteerd met de titel, en daarna schreef Misset alleen maar terug dat er aan zo'n titel geen merkrecht kan worden ontleend. Rutjes wist overigens nog niet dat de concurrent voorlopig afziet van juridische stappen.

Wie de waarheid wil weten over Doris Lessing moet niet afgaan op de interviews die zij heeft gegeven. Die zijn allemaal verzonnen, haar leven is door de pers verminkt tot een ‘langlopende soap-opera’. Nadat ze vaststelde dat er ook niet veel klopte van een interview met haar in The Independent, eind oktober, schreef ze deze krant een vinnige brief waarin ze meteen afrekende met enkele eerdere interviews. Het hoogtepunt van haar verontwaardiging betrof een interview dat ze ‘niet zo lang geleden’ in Amsterdam had gegeven, waarin niet één enkel feit bleek te kloppen. Helaas, geen namen, geen voorbeelden. Maar zo vaak is Doris Lessing niet geïnterviewd in Nederland. In januari 1988, bij de première van The Making of Planet 5 in de Stopera, was ze voor het laatst in Amsterdam. Toen zijn er drie interviews met haar geweest: Rob Malasch in Het Parool, Henry de By in de Haagse Post en Kristien Hemmerechts in Opzij. Doris Lessing kan zich toch zeker wel herinneren wie het is geweest? De agent van Doris Lessing, Jonathan Clowes, die er volgens sub-agent Klaasje Mul van de Londense Andrew Nurnberg Agency onder meer zit om opdringerige verslaggevers af te houden, net zoals zij er zit om Clowes te beschermen, vertelt via Klaasje Mul dat hij niet weet wat de schrijfster bedoelt. Hij heeft ook nooit iets van haar gehoord over deze affaire, die haar blijkbaar toch zo hoog zit.

Sinds enkele maanden staan er luipaard-achtige silhouetten op de omslagen van nieuwe boeken die Luitingh-Sijthoff (van uitgeverij Veen) uitgeeft, in plaats van de naam Luitingh-Sijthoff. Is Veen niet meer tevreden over de naam Luitingh? Is dit een sluipende naamsverandering in Luipaard? Nee, zegt Veen, het zijn geen luipaarden, maar katten. Dat was nodig toen Luitingh enkele maanden geleden werd samengevoegd met Sijthoff. Er was een nieuwe house-style (huisstijl) nodig voor het nieuwe briefpapier, en toen viel de keuze op een kat.

In het november-bulletin van de Vereniging voor Letterkundigingen/Vakbond van Schrijvers staat het verslag van de algemene ledenvergadering van mei, waarin de jeugdboekenschrijfster Anny Matti vaststelt dat er bijna geen top-auteurs lid zijn van de vakbond. Ze vindt dit getuigen van een gebrek aan solidariteit en vraagt of de steun van het Fonds voor de Letteren (die subsidie geeft) en de Stichting Schrijvers School Samenleving (die schrijvers het vaak lucratieve lezingen-circuit binnenloodst) niet afhankelijk kan worden gemaakt van het vakbonds-lidmaatschap. Dat zou voor het eerst zijn, dat iemand wordt gedwongen om lid te zijn van een vakbond. En wat zei, volgens het verslag, voorzitter Hugo Verdaasdonk, die ook bestuurslid is van het Fonds voor de Letteren? Hij betreurt dat die koppeling er niet is. Anny Matti ontkent dat ze heeft gezegd dat er geen top-auteurs lid zijn (geen Harry Mulisch, geen Willem Frederik Hermans, maar wel Bertus Aafjes, J. Bernlef, Andreas Barnier, Remco Campert, Hannes Meinkema, Marten Toonder, Beb Vuyk en vele anderen). Ze heeft gezegd dat er te weinig nieuwe leden kwamen, dat steeds minder mensen het werk doen waar anderen van profiteren, en dat er iets aan gedaan moet worden. Vroeger (vijftien jaar geleden) was die koppeling tussen de vakbond en de Stichting Schrijvers School Samenleving er nog wel, toen zij en haar man Wim Spekking de Stichting oprichtten, maar tegenwoordig vinden veel schrijvers de contributie van 300 gulden te hoog.