Ondermijnend
Moderne mentaliteitshistorici verwijten hun oudere collega's beperkte themakeuze en eenzijdig engagement. Het verleden, zo zeggen zij, is veel meer dan arbeidersbeweging, economische golven en totalitaire bewegingen. En de geschiedenis wijst veel meer kanten op dan die ene vanwaar de historicus terugkijkt. Dat is waar, maar... Het ‘meer’ van de themakeuze wordt al gauw een ‘teveel’ en dreigt van het vak een saucijs te maken: alles kan erin. Het besef dat de verleden tijd ‘open’ is, maakt Kleio tot een zwerver die doelloos rondwaggelt om slechts zo nu en dan een verhaal te vertellen. Was het kanaal gisteren te smal, morgen is de zee te weids. Alleen eigengereide historici lijken zich aan beide extremen te onttrekken. Zo iemand is Veronica Wedgwood, achterkleindochter van die succesvolle pottenbakker. Bekend werd zij vooral met een aantal studies over politieke figuren en situaties in de zestiende en zeventiende eeuw, waaronder een biografie van Willem de Zwijger. Maar eenzijdig politiek is haar belangstelling nooit geweest, zoals blijkt uit de prachtige verzamelbundel essays die onlangs in paperback en twee jaar geleden in gebonden vorm verscheen: History and Hope (Fontana, f 32,75). Daarin staan zowel opstellen over literatuur en schilderkunst, wetenschap en actuele zaken als over haar specialisme: Engeland ten tijde van de burgeroorlog in het midden van de zeventiende eeuw. Onderscheidt dit haar al van tal van tijdgenoten - Dame Veronica Wedgwood is van 1910 -, nog meer verademing biedt de wijze waarop zij met deze thema's omgaat. De titel van de bundel geeft dat al aan. Het verleden is voor haar een terrein vanwaar men zich oriënteert. Aan de hand van de scepsis van Gibbon, zelfs met het cynisme van Machiavelli, met de aardse gevoeligheid van Shakespeare, zelfs met de hemelse neigingen van Augustinus (aan allen is een essay gewijd) stippelt zij een pad uit,
haar pad. ‘Als de geschiedenis een opvoedende waarde heeft,’ zo schrijft ze, ‘dan is die erin gelegen dat zij niet alleen herinnert maar bovenal het verstand prikkelt.’ ‘De waarde van de geschiedenisstudie is voor mij dat de zekerheid hierdoor op heerlijke wijze ondermijnd wordt.’ Feiten, gebeurtenissen, verhalen - het hoe van de historicus - is belangrijk. Maar fundamenteel is het waarom. Taak is te midden van meerdere ‘waaroms’ een standpunt te vinden. Want zonder dat is alle moeite tevergeefs.
CvdH
Bij Tirol, reisimpressies van Carry van Bruggen (uitgeverij Conserve), vorige week in deze rubriek besproken, is een verkeerde prijs vermeld. Die had moeten zijn: f 19,90.
Aan deze pagina werkten mee: Chris van der Heijden, Beatrijs Ritsema, Diny Schouten.
Auteursrechtelijk beschermd