Vrij Nederland. Boekenbijlage 1989

[p. 9]

Een overontwikkelde drang tot eerlijkheid
Het verstandelijke rechtvaardigheidsstreven van Mary McCarthy

How I Grew door Mary McCarthy Uitgever Penguin, 278 p., f 23,50
Mary McCarthy. A life door Carol Gelderman Uitgever Sidgwick & Jackson, 430 p. Importeur Roodveldt, f 65,50

Hans Schoots

Met vrijwel elke roman die de Amerikaanse schrijfster Mary McCarthy het licht deed zien maakte zij zich wel ergens onmogelijk. Bij de verschijning van Birds of America schreef ze haar uitgever dat haar echtgenoot hun woonplaats Stockington ‘op de kaart had doorgekruist als volgende plek waar we nooit meer kunnen terugkeren’, terwijl een buurvrouw die in een van haar romans ongunstig figureerde verzuchtte: ‘wanneer gaat ze nu eens fictie schrijven?’ De scheidslijn tussen fictie en non-fictie is in de meeste van McCarthy's romans moeilijk te trekken omdat het licht vervormde beschrijvingen betreft van haar eigen directe omgeving. Dit brengt haar in moeilijkheden nu zij is begonnen aan haar autobiografie, waarvan How I Grew het eerste deel vormt. Ze heeft weinig interessants meer te melden over haar tijd op Vassar College, die een belangrijk deel van het boek beslaat, want daarover heeft ze haar meest succesvolle roman The Group al geschreven. The Group geeft een prachtig beeld van de ideeën die studentes in de jaren dertig hadden over huwelijk, sex, huishouding en werk. Ideeën die vanaf de jaren twintig vooral onder beter opgeleide vrouwen sterk begonnen te veranderen. McCarthy schreef over haar jeugd voorts al eens het biografische Memoirs of a Catholic Childhood, hetgeen haar in How I Grew krampachtig doet proberen herhalingen te voorkomen. Resultaat is een nogal onsamenhangend geheel, waarin de lezer zich regelmatig door een brij van nietszeggende details moet worstelen. Daar tussendoor staan wel een aantal heel bijzondere passages, vooral over haar jeugdliefdes. Zoals over de eerste keer dat ze het, op veertienjarige leeftijd, met een man deed - op de voorbank van een Marmon Roadster. Het was een voor haar weinig verheffende gebeurtenis die ze intens beschrijft.

Mary McCarthy is vooral van belang als intellectueel en publiek figuur. Het Schrijven van romans vormt slechts één aspect van haar activiteiten. Ze trok als literair critica veelvuldig de aandacht met controversiële opinies. Het werk van Tennessee Williams rook volgens haar ‘naar literaire ambities zoals een appartement ruikt naar goedkoop parfum.’ Ze publiceerde boeken over Venetië en Florence, nam stelling in politieke kwesties en is door haar vanzelfsprekende zelfstandigheid een voorbeeld geweest voor vele intellectuele vrouwen.

Newyorkse intellectuelen

Als studente in het begin van de jaren dertig had ze nog weinig notie van wat er in de wereld gebeurde. Ze kende wel de namen van de tsaristische familie, maar van Lenin en Trotski had ze nog nooit gehoord. In de daarop volgende jaren raakte ze in Newyorkse intellectuele kringen verzeild, waar de controversen over de Moskouse processen en de verbanning van Trotski door Stalin hoog opliepen. McCarthy werd redactrice van Partisan Review, het enige linkse blad van belang dat zich distantieerde van het stalinisme en op cultureel vlak het modernisme verdedigde tegenover het socialistisch realisme. Het was de tijd waarin de redactieburelen van links-liberale bladen als New Republic of The Nation werden bevolkt door sympathisanten van de communistische partij. Bij Partisan Review schreef McCarthy theater-kritieken in de schaduw van superdominante intellectuelen als Philip Rahv en William Phillips. Het redactiekantoor bevond zich bij het Newyorkse Union Square. McCarthy: ‘De hele omgeving was communistisch territorium: zij waren overal - op straat, in de cafetaria's; vrijwel elk vervallen gebouw huisvestte minstens een van hun frontorganisaties of scholen of bladen.’

Mary McCarthy met haar broer Kevin, 1959

Mary McCarthy heeft haar politieke onafhankelijkheid door de jaren heen behouden. Tijdens de koude oorlog sprak ze zich uit tegen senator Joe McCarthy's heksenjacht op al dan niet vermeende communisten, die haar zelf bepaald niet vriendelijk hadden bejegend. In de jaren zestig behoorde ze tot de eersten die de Amerikaanse betrokkenheid in de Vietnamese oorlog veroordeelden. Ze reisde demonstratief naar Noord-Vietnam en boekstaafde haar impressies in het werkje Hanoi dat, zoals ze achteraf constateerde, wel een wat al te rooskleurig beeld gaf van de noordelijke hoofdstad.

McCarthy was meer dan twintig jaar bevriend met Hannah Arendt. Ze deelden hun afkeer van ideologische systemen, voerden lange gesprekken over wereldbeschouwelijke kwesties en onderhielden een intensieve correspondentie. Na Arendts dood in 1975 besteedde McCarthy enige jaren aan het ordenen en uitwerken van de ongepubliceerde manuscripten van haar vriendin, die uiteindelijk verschenen onder de titel The Life of the Mind.

McCarthy heeft het imago van een flapuit, nooit te beroerd om eens precies te zeggen wat ze ergens van vindt. Ze haalde zich een kostbaar proces op de hals door voor de televisie te verklaren dat schrijfster Lilian Hellman niets dan leugens heeft geschreven. De studies van Hellmans autobiografische geschriften die hierop volgden, wezen uit dat McCarthy er niet eens zo ver naast zat, maar wanneer dat proces niet voortijdig was beëindigd door het overlijden van Hellman, had het McCarthy een hoop geld kunnen kosten. Haar vrienden vermoeden achter McCarthy's onvermogen haar mond te houden een overontwikkelde drang tot eerlijkheid. Haar spontane ontboezemingen lijken op het eerste gezicht in tegenspraak met haar sterk overwegende rationalisme. Maar wanneer ze voor de televisie onverhoeds in een bijzin laat vallen dat ze ‘aardig wat abortussen heeft gehad’, lijkt deze spontaniteit vooral een al te ver-

Vervolg op pagina 12