Vrij Nederland. Boekenbijlage 1989

[p. 2]

Ter zake

Hans Bouman & Ed van Eeden

Enkele maanden geleden verhuisde de boeken-informatierubriek van de Volkskrant, ISBN, van de woensdagkrant naar de Kunstbijlage op de vrijdag. Daar vormde ISBN samen met een halve pagina informatie over nieuwverschenen grammofoonplaten en compact discs een culturele servicerubriek. Bepaald niet iedereen was gelukkig met deze verandering. ISBN-samensteller Martin Ruyter sprak in deze kolommen van een ‘onverstandige beslissing’ en Rob Mendel, PR-medewerker van uitgeverij Meulenhoff, verwoordde in een open brief het ongenoegen dat in uitgeverskringen bestond. Algemeen heerste de vrees dat ISBN voortaan minder zou worden gelezen en dreigde te ‘verzuipen’ in het culturele aanbod van het Kunstkatern. Dit leidde er onder andere toe dat uitgeverij De Bezige Bij besloot niet langer op de ISBN pagina te adverteren. Directeur Dolf Hamming: ‘In de nieuwe opzet raakten onze boek-advertenties verzeild tussen de compact discs. Ze vielen volledig weg, waarop wij besloten dat het geen zin had ermee door te gaan.’ In hoeverre heeft de afgenomen belangstelling van adverteerders een rol gespeeld bij het naar de dinsdag verplaatsen van ISBN? Volkskrant-adjunct-hoofdredacteur Henk Huurdeman zegt dat niet te kunnen beoordelen. Vanwaar dan niettemin de beslissing ISBN weer uit het Kunstkatern te lichten? Huurdeman: ‘In overleg met de kunstredactie zijn we tot de conclusie gekomen dat ISBN toch beter tot zijn recht komt in de dagkrant. We hebben het niet gemeten, maar op basis van reacties kregen we sterk de indruk is dat de attentiewaarde van zo'n rubriek door-de-weeks groter is.’ Martin Ruyter is zeer tevreden met zijn terugkeer naar de dagkrant, vooral omdat ISBN nu weer vóór de weekbladen verschijnt. De eerste aflevering van ISBN na het zomerreces verschijnt op 5 september. Ruyter ‘Op die dag bestaat de rubriek precies tien jaar. Wat mij betreft is het dan dus dubbel feest.’

Evenals de komeet van Halley komen bepaalde berichten om de zoveel jaar weer terug. Dat Paul McCartney dood is bijvoorbeeld, of dat Adolf Hitler, Jim Morrisson en John Kennedy juist niet dood zijn. De literatuur kent het regelmatig wederkerende gerucht dat er een nieuwe Pynchon op komst is. Het zijn niet in de eerste plaats zijn boeken, die Thomas Pynchon tot zo'n gewilde figuur voor speculaties hebben gemaakt. Hoewel de in 1937 geboren auteur grote indruk maakte met romans als V., The Crying of Lot 49 en Gravity's Rainbow - die stuk voor stuk gelden als hoogtepunten van postmoderne literatuur - is Pynchon bij de meeste mensen vooral bekend om zijn geheimzinnigheid. Kort na de publikatie van V., in 1963, verdween Pynchon van het toneel en sindsdien is enkel nog van hem vernomen via zijn boeken. Er is slechts één, sterk verouderde foto van Pynchon in omloop. Na de publicatie van Gravity's Rainbow, zeventien jaar geleden, werd het stil rond de auteur. Te stil, naar de zin van sommigen, en zo ontstonden de geruchten. Het jongste bericht wil dat volgend jaar februari Pynchons nieuwe roman Vineyard zal verschijnen. In het kielzog van deze aankondiging trakteert het Newyorkse Soho Weekly News zijn lezers op de onthulling dat Pynchon niemand anders is dan J.D. Salinger, die immers ophield met schrijven toen Pynchon begon. Dat de verbijsterende stilistische en thematische overeenkomsten tussen Salinger en Pychon nooit eerder iemand zijn opgevallen...

De pers reacties op Peptalk & Pumps zijn totnogtoe gunstig, maar toch is er iets mis met het boek van Liesbeth Koenen en Rik Smits over Engels woordgebruik in de Nederlandse taal. Bij diverse exemplaren liet iedere gelezen bladzijde zich namelijk direct uit de paperback verwijderen. Een snelle telefonische enquête langs boekhandels in den lande leert dat dit voor ten minste één op drie Peptalks & Pumps geldt. Uitgever Thomas Rap heeft zelf ook al klachten binnen gekregen, maar bezweert dat het boekje niet als losbladige uitgave is bedoeld. De oorzaak ligt bij de binder, die tijdens de ingebruikneming van een nieuwe machine een fout moet hebben gemaakt in de lijm-techniek. Inmiddels zijn alle nog onverkochte exemplaren van de drieduizend boeken tellende oplage voor controle terug gehaald, en zonodig wordt er zelfs opnieuw gedrukt. Lezers met een losbandige Peptalks & Pumps kunnen die bij hun boekhandel inruilen voor een beter exemplaar.

Op 25 september wordt in het Vredespaleis een symposium gehouden met als thema Perestrojka: van Marx naar markt? Gesproken wordt onder andere door Max van der Stoel en er is een discussie onder leiding van Arie van der Zwan. De meeste belangstelling zal echter uitgaan naar Abel Aganbegyan, de belangrijkste economische adviseur van Michael Gorbatsjov. Hij zal spreken over de voortgang van de Perestrojka, waarvan hij als de architect wordt gezien. Tijdens zijn verblijf in Nederland wordt aan Aganbegyan het eerste exemplaar aangeboden van de vertaling van zijn spraakmakende boek De toekomst van de Perestrojka. Revolutie in de Sovjet-economie, het voor een groot publiek geschreven, op de praktijk gerichte vervolg op zijn technische De economie van de Perestrojka, dat drie jaar geleden vooral vak-economen interesseerde. Aganbegyans boek verschijnt bij Anthos, de uitgeverij die zeer recent ook de Nederlandse rechten kocht van de memoires van de Russische semi-dissident Boris Jeltsin. Anthos-uitgever Jan Scheffers heeft hiermee een grote slag geslagen, want Jeltsins boek vond in minder dan geen tijd gereputeerde internationale uitgevers als het Amerikaanse Summit Books (een divisie van Simon & Schuster), het Britse Jonathan Cape, het Italiaanse Leonardo en het Franse Calmann Lévy. Hoewel Jeltsin zijn manuscript nog moet inleveren, wordt al gespeculeerd over een vergelijkbaar groot succes als dat van Gorbatsjovs Perestrojka, omdat de voormalige Moskouse partijchef de verpersoonlijking is van de Russische oppositie. Jeltsin, die niet meer over zijn boek heeft willen loslaten dan dat hij er zijn idealen in wil confronteren met de werkelijkheid in de Sovjetunie, zal een aanzienlijk deel van zijn royalties schenken aan de bestrijding van AIDS in zijn vaderland.

‘Als je de verschijnings-frequentie van Reve-titels bekijkt, is de onontkoombare conclusie dat de markt door de schrijver zelf, wellicht in overleg met zijn geliefde, is overvoerd. De exploitatie van zijn oude fonds is niet langer economisch verantwoord’. Dit zegt uitgever Wouter van Oorschot als toelichting op het feit dat uitgeverij Van Oorschot vrijwel haar gehele Gerard Reve-fonds in de ramsj doet. Van Oorschot klaagt dat er in het verleden veel Reviana zijn opgeruimd door verschillende uitgevers, en dat een aantal titels tegenwoordig ook leverbaar is als Rainbow-pocket: ‘Het publiek denkt zo langzamerhand: waarom zou ik de volle prijs betalen, als hetzelfde boek binnenkort voor een tientje of in de opruiming te krijgen is? Nu is hij pas een echte Volksschrijver, maar voor ons is het niet meer lonend om zijn werk op voorraad te houden.’ Bert de Groot, directeur van Reve's huidige uitgeverij Veen, noemt het ‘zeer onplezierig’ dat een deel van het oeuvre van zijn ster-auteur in de uitverkoop gaat: ‘Van Oorschot heeft er waarschijnlijk niet bij verteld dat zijn contract met Reve per 1 mei komend jaar afloopt? Redelijkerwijs had Van Oorschot die boeken eerst aan ons moeten aanbieden. Het is eigenlijk verbazend dat zo'n normaal aanbod niet is gedaan.’ Van Oorschot voelt echter niets voor een dergelijke transactie: ‘U moet zich voorstellen dat de uitgever die Reve heeft groot gemaakt diens werk aan een collega gaat aanbieden! Nee meneer! De rechter heeft ons destijds toegestaan om goedkope pockets van Reve's werk te maken, en misschien doe ik dat wel nog een keer’.

Vanaf het moment dat het sinds jaar en dag noodlijdende Vlaamse dagblad De Morgen onderdeel is geworden van de groep Hoste, die ook de uitgever is van Het Laatste Nieuws, gaat het beter met de krant. De Morgen krijgt een nieuw gezicht, en werkt aan een toekomst als de linkse tegenhanger van de Standaard, de grootste krant van Vlaanderen. Hoste investeert fors in De Morgen: er moet een betere bedrijfs-structuur komen, een hoger promotie-budget en zelfs een geheel nieuwe lay-out. Bovendien wordt er een groot aantal nieuwe medewerkers aangetrokken. De belangrijkste daarvan is Vrij Nederland-redacteur Piet Piryns, die co-hoofdredacteur wordt naast Paul Goossens, de man die al tien jaar lang alléén de scepter zwaait bij De Morgen. Vooral op het gebied van de buitenlandse berichtgeving en de cultuur wil de krant zich gaan profileren. Zo komen er bijvoorbeeld meer culturele supplementen in de week dan alleen het door Herman de Coninck en Jacques van Gils geredigeerde Boekbedrijf op vrijdag. Als eindredacteur van de culturele pagina's in het blad zelf is Eric Rinckhout aangesteld. Rinckhout besprak de afgelopen vier jaar Vlaamse literatuur voor NRC/Handelsblad, maar zal die taak niet meer kunnen combineren met zijn huidige functie: ‘Als ik weer tijd heb om over boeken te schrijven, lijkt het me wenselijker dat ik dat gewoon voor De Morgen doe.’ Wanneer het culturele gezicht van De Morgen een duidelijker gestalte gekregen heeft, is het volgens Rinckhout ‘niet denkbeeldig’ dat hij ook bij de eindredactie van Boekbedrijf betrokken zal worden.