Vrij Nederland. Boekenbijlage 1989

[p. 2]

Ter zake

Hans Bouman & Ed van Eeden

Het gaat niet goed met de buitenlandse pockets in Nederland. Verhalen dat de pocketmarkt zelfs volledig zou zijn ingestort worden door woordvoerder E.A. de Rooij van importeur Van Ditmar ‘overdreven’ genoemd. ‘Maar het is inderdaad een feit dat het mass market-pocketboek onder druk staat.’ De Rooij zoekt de oorzaak in de nog altijd groeiende reeks goedkope herdrukken van Nederlandse vertalingen. Voor prijzen die vaak nog onder die van de Engelstalige pockets liggen, komen de Nederlandse uitgevers bovendien steeds sneller met vertalingen. Een duidelijk voorbeeld was The Facts van Philip Roth, vorig jaar. Dat bracht Meulenhoff in een paperback-editie uit voordat Penguin met de Engelse pocket kwam. En dat tegen een zeer concurrerende prijs. Zulke dingen komen volgens De Rooij steeds vaker voor. Een strategie deze ontwikkeling het hoofd te bieden hebben de Nederlandse importeurs niet direct voorhanden. Verbetering in de situatie wordt op korte termijn dan ook niet verwacht. Integendeel. ‘De inflatie in Engeland en het stijgen van de dollarkoers maken het alleen nog maar moeilijker de pockets tegen een lage prijs in de winkel te brengen.’ De enige maatregelen vormen voorlopig de For Holland only-prijzen. Dit zijn voor de gelegenheid verlaagde prijzen die worden gehanteerd bij boeken waarvan hoge verkoopcijfers worden verwacht, zodat de extra omzet de kleinere winstmarge compenseert. De Rooij: ‘Een goed voorbeeld is de nieuwe Sidney Sheldon die in Engeland drie pond vijfennegentig kost, maar in Nederland drie pond vijfenzeventig. Hadden we het oorspronkelijke bedrag gehandhaafd, dan was de Nederlandse prijs boven de psychologische barrière van twintig gulden uitgekomen. Nu zitten we daar net onder.’

Best-sellerauteur Heinz G. Konsalik heeft iets bedacht om voortaan werkelijk het alleronderste uit de commerciële kan te halen. Volgens het Duitse boekenvakblad Buchreport zal Konsalik vanaf begin volgend jaar een feuilleton voor het blad Bild am Sonntag gaan schrijven, getiteld Die Wagners. In de wekelijkse afleveringen zullen telkens tien produkten met naam en toenaam worden genoemd. Bedrijven kunnen zich van zo'n ‘produktoptreden’ verzekeren voor het luttele bedrag van ruim twintigduizend gulden per keer. Bij intekening van minimaal tien produktoptredens wordt bovendien exclusiviteit gegarandeerd. Lezers van Konsalik kunnen zich in de toekomst verheugen op passages als de volgende: ‘Alleen opa was een op en top tevreden mens, vooral als oma een flesje van zijn geliefde Wallensteinbier voor hem op tafel zette. Na de eerste slok zei hij dan altijd: dit is pas bier voor de echte kenner.’ Konsaliks kniebuiging voor de commercie zal zelfs zover gaan dat veranderingen van de plot ten behoeve van het produktoptreden bespreekbaar zijn. Reinhold Stecher, de agent van de succesauteur wil het feuilleton ook in boekvorm laten publiceren. Konsalik laat zijn handelswijze verdedigen met de uitspraak dat hij zelf ‘een hartstochtelijk consument’ is, alsmede ‘een volksschrijver’ die met volkse thema's is verbonden. ‘Daartoe behoren ook alledaagse artikelen, die in deze roman gewoon bij de naam genoemd worden.’ Konsaliks consumptiepatroon mag dan hartstochtelijk zijn, het heeft nauwkeurig afgebakende grenzen. Een produktoptreden van condooms is bijvoorbeeld contractueel uitgesloten. Die vallen kennelijk buiten Konsaliks consumptiepatroon. Zijn Nederlandse uitgever, de Boekerij, is nog niet op de hoogte van de plannen van de schrijver. ‘Ik heb dat artikel nog niet gelezen, maar die gang van zaken lijkt mij krankzinnig,’ aldus uitgeef-directeur Marijke Bartels. ‘Bij films zijn die praktijken vrij normaal, maar met de produktie daarvan is dan ook veel geld gemoeid. Ik kan mij niet voorstellen dat meneer Konsalik het nou zo nodig heeft geld te vragen voor het noemen van merken.’ Of de reclame in Konsaliks boek te zijner tijd gevolgen zal hebben voor de vertaling van Die Wagners kan Bartels nog niet zeggen. ‘Maar ik ben niet van plan Philips te gaan bellen met de mededeling dat Konsalik vijf keer een produkt van hen heeft genoemd, en of ze ter gelegenheid van de Nederlandse vertaling maar even over de brug willen komen.’

Komend jaar bestaat de ‘vereniging met de lange naam’, de Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels, honderdvijfenzeventig jaar. Tegelijkertijd wordt dan de Stichting voor de Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, de CPNB, ooit gegroeid uit de schoot van de Vereeniging, zestig jaar oud. Zoiets moet gevierd worden en dat gebeurt dan ook. Vanzelfsprekend zullen er de nodige jubileumuitgaven zijn. Er komt een boek over de geschiedenis en de toekomst van de Vereeniging en een in samenwerking met het Koninklijk Verbond van Grafische Ondernemingen gemaakt album met zogenaamde Koppermaandag-platen, de vaak fraaie prenten die drukkers hun relaties aanboden op de tweede maandag in het nieuwe jaar. Aan Jan Blokker is gevraagd de geschiedenis van de CPNB te schrijven. Naast de gebruikelijke vergaderingen en recepties zullen de echte festiviteiten echter moeten komen omstreeks de Boekenweek, die komend jaar van 14 tot 24 maart valt. Er wordt namelijk hard gewerkt aan de voorbereidingen voor een extra grote editie van het Boekenbal. In plaats van het normale aantal van vijftienhonderd bezoekers zal er nu ruimte zijn voor bijna tweemaal zoveel genodigden. Daartoe wordt uitgeweken naar het Amsterdamse Concertgebouw, legt CPNB-directeur Henk Kraima uit: ‘De brandweemorm ligt daar op zo'n achtentwintighonderd mensen, en we willen zorgen dat zoveel mogelijk vakgenoten, en met name boekhandelaren, het feest met ons kunnen meevieren.’ Onder andere om die reden (en ook vanwege de beschikbaarheid van het gebouw) zal het Boekenbal dit jaar niet op de dinsdag, maar op de maandag voor de Boekenweek zijn.

Het bewind in China duldt geen enkele inmenging van buitenaf in binnenlandse aangelegenheden. Toch heeft een groep Nederlandse sinologen, Daan Bronkhorst, Maghiel van Crevel en Lloyd Haft, een initiatief genomen waarvan de effecten tot binnen de Chinese grenzen zullen moeten reiken. Het gaat om een dichtbundel, met als werktitel Gedichten voor China. De bundel zal vooral vertaalde Chinese poëzie gaan bevatten, uit zowel de klassieke als de moderne periode, waaronder zeer recente, het land uitgesmokkelde gedichten. Er zullen echter ook bijdragen zijn van westerse dichters. Tijdens de Poetry International-week hebben al diverse festivaldeelnemers zoals Henk Bernlef, Remco Campert, Jules Deelder en Lucebert, hun medewerking toegezegd. In de maand juli worden alle bijdragen verzameld, zodat de bundel nog eind augustus kan verschijnen bij uitgeverij De Geus in Breda. De baten van de bundel en eventuele giften zullen, volgens de initiatiefnemers, ‘op niet nader aan te geven wijze in China zelf worden besteed aan de slachtoffers van de repressie en hun familieleden’. Hoewel alle medewerkers belangeloos bijdragen en de uitgever tegen kostprijs werkt, kampt de organisatie nog met een fors tekort, ook al omdat de prijs van de bundel laag gehouden wordt (het boek gaat ongeveer vijftien gulden kosten). Geld, ideeën en bijdragen kunnen daarom geleverd worden via het Sinologisch Instituut in Leiden (Michel Hockx, 071-272597).

De Dag van de biografie in Dordrecht gaat definitief door. Op zaterdag 23 september zullen er in de schouwburg Kunstmin lezingen te horen zijn van Jan Fontijn, J.J. Peereboom, Harry Prick en Marjo van Soest en zal een forum onder leiding van Johan Anthierens verschillende aspecten van het biografenambacht bespreken. Met de Dordt-prijs voor biografieën, bedoeld om jaarlijks te worden uitgereikt door een college van keuzeheren en -dames, wil het echter nog niet zo lukken. De gemeente Dordrecht garandeert de kosten voor de presentatie en de symposia, maar de bedrijven en overheidsinstellingen die benaderd zijn voor het aan de prijs verbonden bedrag van ruim tienduizend gulden, weigeren tot dit moment toezeggingen te doen. Initiatiefnemer Martin Ros, hoofdredacteur van De Arbeiderspers, noemt de gang van zaken ‘beschamend’ en overweegt zijn inspanningen te staken als ‘dit futiele bedrag’ niet snel op tafel komt. ‘Kijk, ik kan natuurlijk ook mijn eigen spaarpot omkeren, maar dan ben ik na de tweede uitreiking failliet. Er moet continuïteit zijn. Schrijf maar op dat er een gemor opgaat in de rijen der liefhebbers van de biografie en dat het een schande zou zijn als deze prijs er op het laatste moment toch niet zou komen.’