Vrij Nederland. Boekenbijlage 1989

[p. 2]

Ter zake

Hans Bouman & Ed van Eeden

Veertig jaar nadat Het woud der verwachting hier gepubliceerd werd, verschijnt het nu in de Verenigde Staten, bij uitgeverij Academy Chicago. Hella Haasse's grote roman over het Franse hof tijdens de Honderdjarige Oorlog telt in het Engels zeshonderd bladzijden en heeft de op Dante geïnspireerde titel In a Dark Wood Wandering gekregen. De uitgeefster van Academy Chicago, Anita Miller heeft zelf voor de vertaling getekend, gebruik makend van het materiaal van Lewis Kaplan, die zichzelf in de jaren vijftig Nederlands leerde om Het woud der verwachting te kunnen vertalen, maar stierf voordat hij zijn werk af had. Haasse zelf heeft met Miller de uiteindelijke versie van de vertaling doorgewerkt en vindt, volgens Publishers Weekly, dat In a Dark Wood Wandering leest ‘alsof het in het Engels was geschreven’. Academy Chicago brengt Haasse's boek als lead title voor dit najaar, en verzorgt veel publiciteit rond de schrijfster, die op dit moment in de Verenigde Staten is. Op grond van de met drukproeven gevulde persmappen zijn de journalisten zeer enthousiast. Er is echter een kleine moeilijkheid in de campagne: door een onvolkomenheid in het produktieproces ligt het boek nog niet in de boekhandels.

Vlaanderen heeft een literaire rel. Hoofdpersoon is de acteur, auteur, journalist en organisator Guido Lauwaert. Al bijna een jaar lang trekt Lauwaert in zijn rubriek Kunstroddel in Het Laatste Nieuws te velde tegen wat hij noemt de Vlaamse Maffia, ‘bestaande uit Humo, De Morgen, Nieuw Wereldtijdschrift (NWT) en de Taalstrijd’. Deze Maffia, waartoe Lauwaert ook het VPRO-programma De Vlaamse Connectie en enkele BRT-afdelingen rekent, maakt uit ‘wie een prijs krijgt, wie uitgegeven wordt, ja, zelfs wie zich dichter en schrijver mag noemen’. Lauwaert heeft het vooral begrepen op Luc Coorevits, directeur van de vereniging voor letterkundige activiteiten Behoud de Begeerte, en via het agentschap De Stal vertegenwoordiger van een twintigtal schrijvers. Behoud de Begeerte is, volgens Lauwaert ‘het boekingskantoor van de Vlaamse Maffia’, en Coorevits is ‘de man die ervoor zorgt dat niemand aan bod komt in het Vlaamse land, op een enkele uitzondering na, om de schijn hoog te houden’. Het BRT-programma Argus bood nu Coorevits de gelegenheid om Lauwaert in een rechtstreeks debat van repliek te dienen. Hoewel Lauwaert zich, als ‘slachtoffer van de Maffia’, in verband gehuld had en zo de lachers op zijn hand kreeg, kwam hij er wegens gebrek aan argumenten niet aan te pas in de discussie. Coorevits noemde hem ‘de Henk van der Meijden van de Nederlandse literatuur’ en ‘een professionele raté, een geboren mislukkeling’. Volgens Coorevits, die zijn betoog in Het Laatste Nieuws nog eens mocht overdoen (de Belgische wet voorziet in een Recht op Antwoord van een beledigde partij), is Lauwaert er slechts op uit ‘om zijn frustraties, zijn afgunst, zijn nijd af te reageren’: ‘De Vlaamse Maffia is niets anders dan al datgene waar Lauwaert niet bij te pas komt, omdat hij niet goed genoeg is’. Kunstroddels vindt Coorevits een vorm van ‘riooljournalistiek, slechts bedoeld om anderen met schaamteloze leugens professioneel schade te berokkenen’. De Vlaamse kranten reageren handenwrijvend op de rel, die zelfs een literair televisie-programma spraakmakend heeft weten te maken. Zulk vuurwerk komt bijna niet meer voor, schrijft de Gazet van Antwerpen: ‘Ik geloof dat het zo'n vijf jaar geleden is toen Pierre Kartner alias Vader Abraham het programma “Noord Zuid” uitwandelde, toen hij naar zijn smaak wat al te hardhandig aangepakt werd door Johan Anthierens.’ Sindskort heeft Lauwaert overigens ook een column in NRC/Handelsblad.

Niet alleen de Peruaanse schrijver Mario Vargas Llosa verruilt de literatuur voor de politiek. Zijn Poolse collega Andrzej Szczypiorski is dan wel geen presidentskandidaat, maar zal voor Solidarnosc plaats nemen in het parlement. Szczypiorski is in ons land bekend van de bij uitgeverij Amber verschenen boeken De mooie mevrouw Seidenman en Een mis voor de stad Atrecht. Onder de titel Mijn Poolse dilemma legde hij in Die Zeit zijn positie binnen de Poolse situatie uit: ‘Als schrijver heb ik me voorgehouden dat ik de strijd met de totalitaire dictatuur moest opnemen’. Hij betoogde dat schrijvers in Polen ‘een bijzonder soort burgers’ zijn: ‘Nergens op de wereld speelde en speelt de literatuur een zo belangrijke openbare rol’. Hoewel die keuze niet van harte was, heeft hij zich daarom kandidaat gesteld voor een plaats in de volksvertegenwoordiging: ‘Ze hebben in mij een oude idioot gevonden die vrijwillig het juk op zich neemt, om de krakende Poolse wagen in de richting van de democratie te trekken’. Szczypiorski's artikel heeft internationaal de nodige aandacht gekregen, en zou ook in Nederland te lezen zijn geweest, als het NRC/Handelsblad van zaterdag 4 juni zou zijn verschenen. Door de staking bij die krant verloor het stuk zijn actualiteit, want op 5 juni werd Szczypiorski daadwerkelijk gekozen. In een telefonische reactie zegt de schrijver de vanzelfsprekende consequentie uit de verkiezingen te zullen trekken: ‘Ik heb mij laten kiezen, dus zal ik ook plaats nemen in het parlement. De literatuur zal moeten wachten tot ik plaats kan maken voor een ander.’

Al in april 1988 was er een breuk ontstaan in de samenwerking van Herman Pieter de Boer met zijn agent Hemmo Drexhage, directeur van United Dutch Dramatists. In de afgelopen maanden heeft hun conflict zich echter toegespitst, en De Boer laat nu weten ‘zich vanwege zakelijke geschillen in en buiten rechte te laten vertegenwoordigen door een advocaat’. Een van de meest principiële en ook voor anderen interessante kwesties in deze zaak, die desnoods tot voor de rechter zal worden uitgevochten, is een meningsverschil over de sinds enkele jaren voor het bibliotheek-gebruik van boeken betaalde leenvergoeding. Drexhage houdt op de door hem voor De Boers boeken aangevraagde leenvergoeding vijftien procent commissie in. Naar zijn zeggen is het invullen van een leenvergoedings-aanvrage ‘een heel gedoe’, waarvoor hij ‘naar behoren’ betaald wil worden: ‘Voor het verrichten van zulk werk reken ik een percentage, dat is het eerlijkste. Wij verantwoorden zulke dingen altijd contractueel, en ik tart u een Nederlands bedrijf te vinden dat op zo'n nette manier met geld van anderen omgaat.’ Drexhage's mening over de leengeld-formulieren wordt niet door iedereen gedeeld. Een ander agentschap vergeleek de moeilijkheidsgraad van de verwerking desgevraagd met ‘het invullen van een girokaartje’. Het ministerie van WVC heeft direct gereageerd op de zaak De Boer/Drexhage, en liet in een brief weten voortaan niet meer te zullen reageren op leenvergoedings-aanvragen van anderen dan auteurs zelf. Ook betalingen van leenvergoedingen zullen in het vervolg nog slechts plaatsvinden op een rekening die op naam staat van de betreffende schrijver, en niet meer op die van welke vertegenwoordigende instantie dan ook.

Afgelopen week werd de inhoud bekend gemaakt van het testament van Cathrien Achterberg-van Baak, de op 14 mei overleden weduwe van Gerrit Achterberg. Mevrouw Achterberg liet haar hele vermogen, inclusief de copyrights op het werk van haar man en de kapitale woning in Leusden, na aan het Willem Kloos Fonds, onder de last van een drietal legaten. Het Letterkundig Museum ontvangt de gehele literaire erfenis: manuscripten, knipsels, brieven en foto's. De Koninklijke Bibliotheek krijgt voor tentoonstellings-doeleinden een exemplaar van iedere druk van Achterbergs boeken. En het Genootschap Gerrit Achterberg kan beschikken over een bedrag van veertigduizend gulden, bestemd vooreen studie over of een kunstwerk gebaseerd op het werk van de dichter. Anton Korteweg, conservator van het Letterkundig Museum en secretaris van het Willem Kloos Fonds toont zich ‘zeer verheugd’ met de testamentaire beschikking: ‘De belangstelling voor Achterberg zal hierdoor verder gestimuleerd worden. Bovendien kan het Kloos Fonds zijn doelstelling, de ondersteuning van behoeftige letterkundigen en hun gezinnen, nu nog beter uitvoeren, want de verkoop van het huis zal zeker enkele tonnen opleveren.’