Vrij Nederland. Boekenbijlage 1989

[p. 2]

Ter zake

Hans Bouman & Ed van Eeden

Verschillende uitgevers zien wel iets in het avontuurlijke leven van de scheepsarts en dichter Slauerhoff, en alleen al daarom staan regelmatig nieuwe Slauerhoff-biografen op. Aan het begin van dit decennium kondigde de toenmalige NRC-journalist Paul Marijnis aan dat hij de Slauerhoff-biografie zou gaan schrijven. Het is er tot nog toe niet van gekomen. Marijnis is veel ziek geweest, en werkt momenteel vooral aan een roman: ‘Slauerhoff is bij mij een beetje naar de achtergrond geschoven en een soort tienjarenplan geworden, waar ik weinig vorderingen mee maak.’ Ook Murk Salverda, hoofd van de tentoonstellingsafdeling van het Letterkundig Museum, heeft aspiraties. Hij heeft diverse artikelen en Slauerhoff-tentoonstellingen op zijn naam staan, en verzamelde in de loop der tijd veel materiaal: ‘Ik ga een Slauerhoff-biografie schrijven, ja, al duurt het zeker nog wel vijf jaar voordat ik die zal kunnen publiceren. Het werk ervoor moet ik namelijk allemaal naast mijn normale bezigheden doen, en in het museum heb ik een meer dan volledige baan.’ De derde Slauerhoff-biograaf is Wim Hazeu, die al tijdens de afronding van zijn Achterberg-biografie begonnen is met de research voor een boek dat binnen vijf jaar in de Open Domein-reeks van De Arbeiderspers moet gaan verschijnen. Hij bereisde inmiddels verschillende Slauerhoff-plekken in onder andere Zuid-Amerika, en heeft zich verzekerd van de medewerking van Slauerhoff-tekstbezorger Kees Lekkerkerker. Naar de mening van Hazeu, uitgever van de Combo-groep, is een baan als de zijne noodzakelijk voor het schrijven van een goede Slauerhoff-biografie: ‘In Nederland is de hoogste beurs die een biograaf kan krijgen nog niet genoeg om een halfjaar te kunnen overleven. En voor Slauerhoff moet je naar Tanger, naar Macao, naar Rio de Janeiro, naar Buenos Aires en naar Zuid-Afrika, al weet ik nog niet of ik dat laatste wel doe. Daarvoor moet je je vakanties als die van mij kunnen permitteren, anders kun je het wel vergeten.’ Hazeu krijgt bovendien hulp van de schrijver Gerrit-Jan Zwier en Letterkundig Museum-medewerker Arie Pos, die respectievelijk een deel van het onderzoek over Slauerhoffs verblijf in Friesland en de Derde Wereld, en dat in Portugal en China voor hun rekening nemen. Als voorlopig resultaat van hun werk zal een door Zwier en Pos samengestelde Fotobiografie van Slauerhoff in 1990 verschijnen bij Hazeu's uitgeverij De Prom. De biografische drukte rond Slauerhoff is voor althans Murk Salverda geen reden om zijn plannen te wijzigen: ‘Het lijkt me helemaal niet zo erg als er meer dan één Slauerhoff-biografie komt, want elk van die boeken zal staan of vallen met de gekozen aanpak. Over Hitler bestaan toch ook talloze biografieen, nietwaar?’

De Groningse freelance-journalist Ad van Dongen (44) schreef het, zijn vrouw maakte de tekeningen, de plaatselijke uitgeverij De Haan gaf het uit. En het veroorzaakte nogal wat afkeurende reacties. Wat is er mis met Wat is er mis met The Satanic Verses van Salman Rushdie? Uitgeverij De Haan in Houten, die ten onrechte dikwijls voor de uitgever wordt aangezien, spreekt van ‘een in elkaar getetterd boekje’ en heeft de Groningse naamgenoot gesommeerd haar activiteiten voortaan onder een andere vlag te presenteren. Het Parool sprak in een snelle recensie van ‘lijkenpikkerij’. Sommige onvrijwillige ‘medewerkers’ die ongevraagd artikelen of tekeningen van hun hand in het boek zagen gebloemleesd, dachten meer aan diefstal. Auteur Van Dongen heeft het boek in twee dagen geschreven; de forse indruk die het werkje wekt is een kwestie van opdikkend papier. Van Dongen geeft toegeeft dat ‘sommige dingen’ in het boek minder juist zijn. ‘Maar onze haast was gerechtvaardigd. Als het boek een of twee weken later was verschenen, zou de publieke belangstelling voor de zaak-Rushdie zijn weggeëbd. Dat heb ik gemerkt met mijn boek over de Olympische Spelen in Seoul. Twee dagen na de Spelen lag het in de winkel en het liep uitstekend.’ Van Dongen meent dat geldverdienen ‘niet het uitgangspunt’ van zijn Rushdie-boek was: ‘Wij wilden in de eerste plaats een weergave brengen van actuele nieuwsfeiten.’ Dat hem het verwijt van ‘lijkenpikkerij’ gemaakt wordt kan Van Dongen zich ‘in theorie’ voorstellen.

‘maar zo zie ik het toch echt niet. Wat maakt het uit of je in de krant of in een boek over deze zaak schrijft?’ Misschien ligt het antwoord op deze vraag in de cijfers. Naar verwachting zullen er ongeveer tienduizend exemplaren van Wat is er mis met The Satanic Verses van Salman Rushdie? worden verkocht. Volgens Van Dongen zijn de kosten eruit bij 4500 à 5000 exemplaren. Bij de verkoopprijs van f 19,90, rekening houdend met de marges van distributeurs en boekhandelaren, is Van Dongens nettowinst ongeveer een halve ton. Niet onaardig voor een boek waarbij de geldelijke verdiensten slechts bijzaak heten te zijn.

Bescheiden begonnen als de huisuitgeverij van boekhandel annex literaire salon De Verloren Tijd in Amsterdam, begint Uitgeverij Perdu een steeds professionelere indruk te maken. Is er een nieuwe ‘serieuze’ uitgeverij in de maak? Redacteur Geno Spoormans: ‘Tot voor kort beperkten we ons tot het uitgeven van lezingen die in De Verloren Tijd waren georganiseerd. Maar sinds de boekhandel anderhalf jaar geleden naar de Kerkstraat verhuisde, hebben we grotere plannen.’ Naast de bundelingen van de lezingenreeks Het boek alfa brengt Perdu in juni, bij het vijfjarig jubileum van De Verloren Tijd, een boek uit met zeven van de beste voordrachten die er in de loop der jaren zijn gehouden, van onder andere August Willemsen, Mieke Taat en Ton Naaijkens. Daarnaast heeft de uitgeverij twee boekenreeksen geïntroduceerd: Hedendaagse Poëzie, waarin vooral aandacht wordt besteed aan moeilijk toegankelijke taalgebieden, en Proza & Poëzie Perdu. Laatstgenoemde serie herbergt een ‘eigen oogst’ aan schrijvers en dichters, met onder andere Hans Kloos (poëziecriticus van De Held) en Christof van de Loo. Voor de toekomst denkt Uitgeverij Perdu bovendien aan een essay-reeks, waarvoor al toezeggingen van Rein Bloem en Anthony Mertens binnen zijn. Naast deze series worden echter ook ‘losse’ uitgaven verzorgd, zoals een vertaling van het puberteitsdagboek van Flaubert. Spoormans: ‘Net als onze uitgeverij was Flaubert al op jeugdige leeftijd buitengewoon ambitieus!’

Naar het zich laat aanzien is een van de belangrijkste politieke items voor de komende jaren het milieu, en alle problemen die een overgeindustrialiseerde maatschappij daarmee kan hebben. Vanzelfsprekend heeft een dergelijk, iedereen aangaand thema een directe weerslag op amusement en kunst, en inderdaad is in Engeland de eerste broeikaseffect-thriller een overweldigend succes. Het boek Stark van Ben Elton kwam half maart uit, sprong van niets op de tweede plaats in de Bookseller-toptien, en voert nu al wekenlang de verschillende bestsellerslijsten aan. Uitgever Julian Evans, van de zo juist door de allesverslindende Robert Maxwell overgenomen uitgeverij Abacus/Sphere, zegt inmiddels al meer dan 250.000 exemplaren van Stark te hebben verkocht. Ben Elton, in Nederland bekend als de bedenker van de VPRO-serie The Young Ones, is in Engeland een populaire mediafiguur. Hij haalde onder meer hoge kijkcijfers met een reeks programma's onder de titel The Black Adder, waarin de wereldgeschiedenis op komische wijze werd herschreven. Stark, volgens het zilveren omslag een ‘earth-shattering novel’, is een persiflage op de ecologische beweging, de Groene Horde, waarin een groepje ongeregeld een samenzwering ontdekt van grootindustriëlen, die deze verloederde planeet willen verlaten met een soort ruimte-ark-van-Noach. Al voor de London Book Fair, deze maand, had uitgeverij Amber zich verzekerd van de rechten van Stark, dat begin 1990 in een Nederlandse vertaling zal verschijnen. Uitgever Henk Figee wil het boek, evenals dat in Engeland is gebeurd, direct als pocket brengen: ‘De prijs mag geen drempel zijn om Stark hier net zo'n cultverschijnsel te laten worden als in Engeland. Dit is de kans om een grote groep jongeren, die anders niet tot lezen te krijgen zijn, voor boeken te winnen.’