Vrij Nederland. Boekenbijlage 1989

[p. 9]

De heilige drieëenheid van God, geslacht en orgasme
Het goddelijke aura van Prince

Prince A Pop Life door Dave Hill Uitgever Faber & Faber, 242 p., f 32,70 Importeur Nilsson & Lamm

Joost Zwagerman

In 1981 gaf een in zwartleren bodystocking en gescheurde netkousen gestoken eunuch-achtige geilneef in het Amsterdamse Paradiso een concert voor enkele honderden bezoekers. Poprecensenten spraken destijds van een obscurantistisch evenement dat veel weg had van een hard core pornoshow. De in lingerie gehulde Prince presenteerde zich als een semi-hysterische kloon van Jimi Hendrix, gezegend met een falsetstem en een wonderbaarlijke beheersing van vrijwel ieder denkbaar instrument. De pompende funk en ronduit pornografische songteksten (waaronder de berucht geworden songs ‘Sister’ en ‘Head’) stonden ver, heel ver af van de wereld van de hitlijsten en radiostations; Prince was voer voor de - in die tijd nog zeer levendige - subcultuur.

Zes jaar en evenzoveel lp's later was Prince opnieuw in Nederland, nu echter om op te treden in voetbalstadions en concerthallen. De funk was inmiddels rijkelijk omlijst met allerhande muziekstijlen en Prince was door de Britse pop-pers al hét eclectische genie sinds David Bowie genoemd. De lingerie was, zo bleek tijdens de concerten, verruild voor een elegante zwarte regenjas en perzikkleurig kostuum; een koket leesbrilletje op de neus bleek het finale detail dat aangaf hoezeer de eunuch was veranderd in een panseksuele vamp.

De derde keer dat Prince ons land aandeed was de verafgoding inmiddels compleet. In de zomer van het vorig jaar trok de miljoenen verslindende Lovesexy-tournee alleen al in ons land tienduizend bezoekers, terwijl in de pers de ene superlatief zich na de andere aandiende. Prince lijkt definitief de enige mega-ster van de jaren tachtig te zijn geworden die zich ondanks populariteit blijft bezighouden met muzikale vernieuwing en stijlonderzoeking, Hoewel hij eenzelfde roem geniet als Michael Jackson en Madonna, zijn de verrichtingen van Prince niet te vergelijken met de kwaliteitvolle maar hypergladde consumptiepop van de twee tienersterren; alleen al het aantal albums en de daarop te vinden veelheid aan muziekstijlen en eigenzinnige, in principe oncommerciële uitstapjes (zoals bij voorbeeld de jaren-zestig psychedelica op Around the World in a Day uit 1985) tonen aan hoe groot de afstand is tussen het Prinselijk universum en Michael Jacksons robotachtige Disney World. Het tegenwoordig zeldzame gegeven van massa-populariteit aan de ene en muzikale eigenzinnigheid aan de andere kant heeft Prince al een groot aantal etiketteringen opgeleverd. ‘Het zwarte antwoord op de Beatles’; ‘het vleesgeworden onderbewuste van David Bowie’; ‘een postmoderne James Brown’ - het is slechts een fractie van de vergelijkingen waar de internationale muziekpers zich van heeft bediend. In eigen land waren het de popjournalisten Alfred Bos en Tom Engelshoven die Prince in hun - overigens behartenswaardige - biografie zelfs een twintigste-eeuwse Wolfgang Amadeus Mozart waagden te noemen.

Tot dergelijke, naar het groteske neigende vergelijkingen heeft Dave Hill zich in zijn biografie Prince; A Pop Life niet laten verleiden. In zijn inleiding stelt Hill dan ook dat zijn biografie niet is geboren uit louter fascinatie en bewondering maar dat hij, hoe ontnuchterend openhartig, heeft gehandeld in opdracht van uitgeverij Faber & Faber. Vóór die tijd was Hill weliswaar onder de indruk van sommige albums van Prince, maar stond hij tegelijkertijd nogal wantrouwig tegenover de dubieuze zaken die Prince volgens Hill in zijn songteksten heeft te melden waar het ‘important stuff like race, sex and class’ betreft - een wantrouwen waarover Hill overigens elders in zijn boek nauwelijks meer rept.

Het eerste hoofdstuk in A Pop Life is dan ook niet veel meer dan Hills plichtmatige poging een kritische toon te zetten; de biograaf is afgereisd naar Minneapolis, de geboortestad en nog steeds woonplaats van Prince, en kwam aldaar tot de conclusie dat niet iedereen er gecharmeerd is van de beroemdste inwoner van de stad. Vervolgens komen er in A Pop Life enkele clubeigenaren en lokale musici aan het woord die nooit direct met Prince van doen hebben gehad maar die er ondanks dat zo hun eigen mening op na houden over ‘His Royal Badness’, zoals men hem nog steeds met merkwaardige gretigheid noemt. Het gemopper van de man in de straat (over o.a. Prince's vermeende gebrek aan loyaliteit aan de zwarte gemeenschap) achtte Dave Hill blijkbaar noodzakelijk als opening van de biografie om toch vooral te tonen dat hij geen door verafgoding spasmerende biograaf is. Een en ander pakt echter uit als een hoogst willekeurig en volkomen irrelevant geneuzel van toevallige passanten en is daarmee wel het meest ongelukkige openingshoofdstuk van een biografie dat je je maar kunt bedenken.

Strategische aanpak

Maar gelukkig maakt Hill veel, zo niet alles goed in het resterende (en overgrote) deel van de biografie. Getuigenissen van jeugdvrienden en managers in A Pop Life bevestigen het nogal eens in twijfel getrokken gegeven dat Prince en kleine twintig(!) verschillende muziekinstrumenten kan bespelen. En verder wijkt het beeld dat Hill schetst van de adolescentie van Prince op opvallende wijze af van de reputatie van seksueel doorgeschoten high-school kid die in nogal wat publikaties de kop opsteekt. Uit de herinneringen van Bernadette Anderson, de vrouw die (de toen nog met de ‘achtervoegsels’ Roger Nelson door het leven gaande) Prince in huis nam nadat het huwelijk van diens ouders op de klippen was gelopen, blijkt dat hij, in tegenstelling tot de andere jongens die ze in huis had, reeds in die tijd al tamelijk teruggetrokken leefde en zelfs zes maanden eerder dan was gepland zijn diploma haalde. Dit zijn natuurlijk aardige, diverse andere Prince-publikaties relativerende feitjes, maar de werkelijke waarde van A Pop Life schuilt in de gedetailleerdheid waarmee Hill de moeilijke positie van een zwarte artiest schetst in een nog steeds door blanken gedomineerde muziekindustrie.

Prince met twee leden uit zijn gevolg: Sheila E. (links) en danseres Cat

In de beginjaren van zijn carrière zag Prince zich bij voorbaat gedwongen de locaties voor zijn optredens met grote zorg uit te kiezen. Koos hij voor het bekende ‘zwarte’ zalencircuit, dan zou hij ook als een typisch zwarte act door pers en publiek worden onthaald; zou hij daarentegen te veel in de trendy (veelal blanke) gelegenheden optreden, dan zou zijn meest toegewijde, zwarte publiek hem al gauw hebben laten vallen. De zogeheten cross-over (het scheppen van een oeuvre dat de traditionele scheiding tussen de blanke en zwarte muzieksmaak ontstijgt) die Prince beoogde en nog steeds beoogt blijkt in het Amerika van de jaren tachtig pas te slagen als een dergelijk ideaal gepaard gaat met een strikt zakelijke en bovenal strategische aanpak. Het samenstellen van een band waarin blank en zwart, man en vrouw gelijkwaardig opereren is in dit opzicht bezien slechts de minst belangrijke vereiste in plaats van een voor zichzelf sprekend statement.

Rabelais

Van meer belang was dat het in 1980 vooral de typisch blanke (en af en toe nogal pretentieuze) popjournalistiek was waardoor Prince, na de release van het Dirty Mind-album, werd omarmd. Rolling Stone noemde zijn muziek van een ‘Rabelaisiaanse intensiteit’, zijn ‘biracism’ werd geprezen door de New York Times, en veel poprecensenten zagen in hem het zwarte antwoord op cult-acts uit de jaren zestig als Velvet Underground en Bowie's alter ego Ziggy Stardust. Om het blanke publiek te bereiken was deze steun van de blanke muziekpers slechts de opmaat tot de definitieve doorbraak. Het ‘Rabelaisiaanse’ karakter van Prince's muziek was voor het grote publiek natuurlijk van oneindig minder belang dan diens besluit zijn haar te ontkroezen, merkt Dave Hill dan ook droogjes op. Terwijl zijn zwarte fans zich ergerden aan wat zij de ‘white-ification’ van het uiterlijk van hun idool noemden, werd de blanke publieksschare in 1984 geannexeerd met de lancering van de film en lp Purple Rain, waarbij iedereen zijn hart kon ophalen. Voor het Madonna- en Michael Jackson-publiek was er weer een idool bij, terwijl er tegelijkertijd geleerde essays verschenen in vaktijdschriften waarin stond dat Prince met het Purple Rain-project slechts een citaat, een sjabloon van een popster overhandigde; met een veelheid aan stijlen en een sfinx-achtige pose leverde hij aldus de postmoderne interpretatie van een tot industrieel produkt verworden mega-ster.

Dit laatste mag wat potsierlijk klinken maar wint aan overtuigingskracht als de daaropvolgende albums van Prince worden bezien die, in vergelijking met zijn meest verkochte Purple Rain, veel minder toegankelijk zijn en geheel andere pretenties hebben dan duizelingwekkende verkoopcijfers. Around the World in a Day bij voorbeeld borduurt niet voort op het succes van Purple Rain maar is een ruimhartige ode aan niet alleen de Amerikaanse maar ook en vooral de Britse popmuziek van de jaren zestig. Het album is menigmaal in verband gebracht met het legendarische Beatles-album Sergeant Pepper's Lonely Hearts Club Band, en niet alleen vanwege de overeenkomsten tussen beide platenhoezen. In zijn latere werk, zo concludeert ook Dave Hill, geeft Prince blijk van een sterk ‘pophistorisch’ bewustzijn en levert hij muzikale allusies op werk van tal van grootheden als Jimi Hendrix, Sly Stone, Mick Jagger en, natuurlijk, The Beatles, en dan met name John Lennon en Paul McCartney, van wie hij de gave van het componeren lijkt te hebben ontvangen (of gejat natuurlijk, want als volbloed eclecticus is His Royal Badness nergens te beroerd voor). Tegelijkertijd versterkt zich in deze jaren ook de religieuze inslag van Prince, waarvoor volgens Hill de basis is gelegd door Gayle Chapman, de eerste vrouwelijke muzikant met wie hij eind jaren zeventig werkte en die zonder ironie overtuigd was van het ronduit goddelijke aura van Prince.

Onthechting

Inmiddels weten we dat Prince, op zijn laatste lp Lovesexy, meer dan ooit de goddelijke liefde van ‘the new power generation’ predikt en dat zijn vroegere pornografische inslag is voorzien van een strikt religieuze odeur. God, geslacht en orgasme is de heilige drieëenheid waardoor Prince zich laat leiden. Neuken is een blijk van devotie, en ieder orgasme een kleine hemelvaart - ziehier het evangelie volgens Prine.

Nu speelt Prince zijn seksuele aberraties in zijn muziek op geraffineerde wijze uit, en Dave Hill staat in A Pop Life uitvoerig stil bij de rol der seksen die Prince keer op keer op losse schroeven zet. In tegenstelling tot andere tot androgynie neigende popsterren als David Bowie en Boy George speelt de herenliefde geen rol bij Prince; His Royal Badness begeert de dames, en die begeerte is blijkbaar zó sterk dat hij het liefste een van hen zou willen zijn. In een van zijn vroegste songs, ‘Bambi’, bespeurt Hill de wens van Prince een lesbisch meisje te willen worden, in de hoop haar in die hoedanigheid beter, completer te kunnen beminnen, en in ‘Jack U Off’ doet Prince aan zijn vriendinnetje het raadselachtige verzoek haar te mogen aftrekken. Het uit '87 daterende ‘If I Was Your Girlfriend’ beschouwt Hill als misschien wel het meest ‘prinselijke’ lied: niet alleen heeft Prince zich voor de gelegenheid de onzijdige identiteit van ene Camille aangemeten, maar ook benadert de song het dichtst de kern van godsbesef, begeerte en orgastische onthechting. Een meisje is volgens Prince nu eenmaal ‘closer to heaven’; terwijl het orgasme van de man slechts een religieuze blijkgeving is, is de vrouw gedurende een orgasme de religie zelve. Prince wenst in ‘If I Was Your Girlfriend’ het vriendinnetje van zijn vriendinnetje te zijn, in de hoop naar een twééde gedaanteverandering toe te stevenen. Immers, slechts de ultieme godsvrucht (te vinden in het orgasme van de vrouw) is de sleutel tot een existeren waarin duidelijk wordt ‘what silence looks like’. Wie eenmaal weet hoe stilte eruitziet, weet zóveel alomvattends, dat hij of zij zonder moeite de gedaante kan aannemen van God.

Deze - in de biografie overigens nogal onhandig geformuleerde maar daarom niet minder spectaculaire - interpretatie is de enige waaraan Dave Hill zich in A Pop Life waagt. Voor het overige is zijn biografie documentair en beschouwend van toon. In tegenstelling tot wat gebruikelijk lijkt te worden in geval van

Vervolg op pagina 12