Vrij Nederland. Boekenbijlage 1988

[p. 2]

[15 oktober 1988 - Nummer 41]

Ter zake

Diny Schouten

Ze zullen voor het eerst worden aangeboden op de alternatieve Antwerpse boekenbeurs Het Andere Boek (15 en 16 oktober in de Stadsfeestzaal), maar daarna mogen de bezoekers van het Vlaams Cultureel Centrum in Amsterdam het met voeten treden: een tapijt (1,50 × 2 m) waarin de getekende hoofden van Gerard Reve, Annie Cohen-Solal, Shakespeare en Du Perron (natuurlijk: bien étonnés) zijn geweven. De Antwerpse art-director Dorian van der Brempt van Bremberg Art & Management brengt er in samenwerking met Osta Carpet uit Deerlijk een ‘gelimiteerde editie’ van uit: de oplage is vijftig stuks, prijs f 2000,-. ‘Maar het is beslist geen kunstobject, het is écht gewoon bedoeld voor mensen die een aardig tapijt zoeken.’ De keuze der hoofden is aan de kunstenaar, Bruneau, overgelaten: ‘Die heeft vooral straffe koppen geselecteerd.’

Journaliste Jantiene van Aschs, die een roman schreef na een maandenlang vrijwillig verblijf in een psychiatrische inrichting (Intermezzo, dit najaar te verschijnen bij Bert Bakker), deed de Nederlandse uitgevers op de Frankfurter Buchmesse versteld staan. Het kostte een volle week om alle juiste redacteuren van vooraf geselecteerde Engelse, Duitse, Italiaanse, Scandinavische en Amerikaanse uitgeverijen te spreken te krijgen, maar met enig aandringen lukte het. Op grond van de in het Engels vertaalde fragmenten contracteerde de Amerikaanse uitgever Harcourt Brace Jovanovich - met Europese zwaargewichten als Günter Grass in het fonds - de uitgave van Intermezzo. Dat heldenfeit maakt succes bij Europese uitgeverijen waarschijnlijk. Ook met werk van een andere Nederlandse journalist is tijdens ‘Frankfort’ succes geboekt. Uitgeverij Centerhoek verkocht Mannen van de maan naar Hodder & Stoughton (Groot-Brittannië) en Lyle Stuart (VS). Mannen van de maan bevat de twaalf interviews die Panorama-journalist Jacques Ros hield met voormalige astronauten. De meesten onder hen blijken met recht maanziek te zijn geworden: drie van hen maken melding van hun onaardse ontmoeting met God, één werd psychiatrisch verpleegd, en een ander beschikt sinds zijn verblijf op de maan over paragnostische gaven.

De Frankfurter Buchmesse fungeert meer en meer als ontmoetingsplaats voor uitgevers, niet als markt: het aantal boeken waarop zo goed als ‘blind’ geboden moet worden, lijkt elk jaar kleiner te worden, al was er dit jaar enige fuss om de dagboekaantekeningen van Sigmund Freud en Andy Warhol. Wat de fictie betreft was er tijdens de afgelopen Frankfurter Buchmesse maar één geval van opwinding onder Nederlandse uitgevers: Van Gennep, Contact, Amber/De Boekerij, De Arbeiderspers én Bert Bakker toonden hevige interesse voor Die letzte Welt van de vierendertigjarige Oostenrijkse auteur Christoph Ransmayr. Maar redacteur Hans Magnus Enzensberger van uitgeverij Greno wenst zich niet te laten verleiden door de hoogstbiedende, maar door de literaire ‘Umwelt’ die een uitgeverij te bieden heeft. Curieus is dat de betrokken uitgevers werden verzocht om het eigen fonds tijdens een party te komen voorstellen - een als weinig vererend beschouwde uitnodiging waarop voor zover bekend geen der uitgenodigde Nederlandse uitgevers is ingegaan. De avond was niet beslissend: Greno zal een uitgebreid enquêteformulier nazenden met gespecificeerde voorwaarden, waarop ingevuld kan worden welke vertaler en supervisor men denkt aan te stellen. Een bodemprijs is nog niet genoemd, maar ligt naar verwachting boven de f 10,000,-. Die letzte Welt, een tweeduizend jaar omvattende ‘briljante navolging van Ovidius' Metamorfosen’, werd door Volker Hage in Die Zeit geprezen als ‘een van de mooiste romans uit de hedendaagse literatuur’.

De verkoopcijfers van J. Bernlefs Hirngespinste, uitgegeven door Nagel & Kimche (Zwitserland) vallen de uitgeefster nogal tegen: met de verkoop van achtentwintig exemplaren dit jaar staat de verkoop ervan geheel stil. Maar de totale verkoop, 2200 exemplaren, plus duizend aan een boekenclub heeft mevrouw Renate Nagel niet ontmoedigd: ‘Er komt ook nog een pocket van uit, bij Piper.’ Haar teleurstelling over de verkoopcijfers van de vertaling (van Grete Weil) die ze uitbracht van Jeroen Brouwers' Versunkenes Rot is groter: ‘Dat vind ik een véél mooier boek.’ Dat ‘Nederlandse literatuur het niet doet in Duitsland’, was mevrouw Nagel toen ze twintig jaar geleden met uitgeven begon, al voorgehouden: ‘En het blijkt nog steeds zo te zijn, misschien is het te dichtbij, lijkt de Nederlandse literatuur te veel op de onze.’ Jammer genoeg heeft het Duitse succes van Harry Mulisch en Cees Nooteboom géén uitstraling gehad, vindt Renate Nagel: ‘Mulisch heeft géén Eco-effect.’

Het klonk een beetje als ‘De mannen van Zwan’, toen Het Spectrum na het overdonderende succes van Gorbatsjovs Perestroika zichzelf in advertenties begon te afficheren als ‘de uitgevers van Perestroika’, maar het maakte in elk geval indruk op de Nederlandse zakenman en multimiljonair Bram van Leeuwen (70), die de herinneringen aan zijn succes Vecht voor je geluk, zoals ik wilde laten uitgeven door die uitgeverij die het meeste tamtam weet te maken. De f 250.000,- promotiebudget die Joost Bloemsma toezegde, deed Van Leeuwen Het Spectrum uitverkiezen, waar het boek volgende week bij wijze van verrassingsbombardement - 50.000 exemplaren tegelijk - de boekhandel wordt ingezonden. Van Leeuwen, die zich de titel ‘Prins van Lignac’ verwierf, heeft zich met zijn jacht New Horizon (bouwkosten zeventig miljoen gulden) permanent in Cannes gevestigd. In Vecht voor je geluk, zoals ik zal Van Leeuwen uitleggen hoe een eenvoudige jongen uit Rotterdam het van krantenjongen (in casu leerling-journalist bij Het Dagblad van Rotterdam) bracht tot eigenaar van een multinationaal postorderbedrijf - de uitbouw van een simpel begonnen handel in boeken: Lekturama en NTI.