Vrij Nederland. Boekenbijlage 1988

[p. 2]

[13 augustus 1988 - Nummer 32]

Ter zake

Diny Schouten

Driemaal reeds stond de oproep op de voorpagina van de Volkskrant: ‘Wereldnieuws! Jezus terug op aarde: Openbaringen 1988. Het Boek der Boeken in 32 talen in een band. Steunt het Godsrijk! Helpt dit werk uitgeven!’ De nieuwe bijbelversie is geschreven door de man die het lezend publiek voorheen kende als Edgar Cairo. Nú blijkt hij uitverkoren te zijn als ‘Jaweh's (Allah's) kleinzoon’, die tot eigen verbazing vele wonderen verricht, waaronder de beheersing van inmiddels al meer dan tweeëndertig talen, van Eskimoos tot Oudgrieks: schielijk geraadpleegde ‘geleerden en psychiaters’ sterkten Cairo in de overtuiging van zijn nieuwverworven kundes en goddelijke incarnatie. Als wereldlijk persoon (‘om het zo maar eens te stellen’) is Masra Cairo telefonisch bereikbaar, en bereid te vertellen over zijn openbaring. Het schrijven aan het nieuwe Boek der Boeken nam slechts de wonderbaarlijk korte tijdsspanne van een maand (‘dus drie keer zo snel als Vestdijk’) in beslag. Het copyright berust bij ‘de Goddelijke drieeenheid, vertegenwoordigd door de rechtspersoon Edgar Cairo’. Hoe het werk precies zal worden uitgegeven moet nog even een mysterie blijven. Sinds Gods geest in hem voer tekent Cairo zich als Jezus Edgar Al Cahairii, ‘wiens komst in de Engelstalige editie van de Koran, pagina 156, voorspeld werd’. Maar zelfs God heeft voor zijn nieuwe, ditmaal zeer liefdevolle boodschap een uitgever nodig: Cairo bood zijn polyglotte manuscript aan bij De Bezige Bij. Daar werd Jezus ‘opnieuw in boeien afgevoerd’, want ter uitgeverij schakelde men de politie in: ‘Ze dachten zeker dat ik afkwam op het succes van Tip Marugg,’ vermoedt Cairo. Maar De Bezige Bij - waar de gevankelijke wegvoering ‘helaas niet ontkend kan worden’ edoch betreurd wordt - zal volgens de auteur nog te weten komen wie ze aan de deur hebben gezet: ‘Dit wordt een million-seller. Bovendien ken ik alle geheimen van De Bezige Bij. Die zal ik zonodig aan de pers vrijgeven.’ Zijn tot nu toe min of meer vaste uitgever, het Haarlemse bedrijf In de Knipscheer, zou zoiets niet aankunnen, vindt Cairo: ‘Bovendien, daar ligt nog een manuscript van mij van zevenhonderd bladzijden.’ Van ruzie is werkelijk geen sprake: ‘Het is helemaal niet waar dat ik Knipscheer wraakzuchtige brieven heb gestuurd. Wel komt in mijn boek ter sprake wat Jos Knipscheer heeft gedaan. Maar ik ben niet wraakzuchtig, mijn vader ook niet.’ Inderdaad maakt zijn nieuwe zoon een zachtmoedige indruk, al verheft hij wel toornig de wijsvinger als het gaat om de stilte waarmee journalisten van de Volkskrant en NRC drie ANP-telexen beantwoordden: ‘Ze zullen ervoor boeten, want drie is het heilige getal, zoals je weet.’ Distantie ten opzichte van zijn werk in vorige vermomming acht Cairo overbodig: ‘Het blijkt achteraf gezien vol profetieen en indicaties te staan.’ De laatste roman Kopzorg, dit voorjaar verschenen bij Agathon, vormt een der bewijzen: ‘Dat boek heeft als ondertitel Het boek van vader en zoon, dat zegt toch al wat?’

Vorige week was de zesendertigjarige Groninger J.A. in het nieuws. A. zit sinds 25 mei in voorarrest in het Westduitse Lüneburg, op verdenking van medewerking aan een terroristische organisatie. Twee koffers zou hij de Bondsrepubliek hebben binnengebracht, met daarin negentig exemplaren van het boek Widerstand heisst Angriff. Het boek bevat hongerstakingsverklaringen van gevangen zittende RAF-leden en discussiestukken over de gewapende strijd tegen de Duitse maatschappij. Bezit van meer dan één exemplaar ervan is in West-Duitsland verboden. Widerstand heisst Angriff zou volgens de berichten in Nederland ‘gewoon’ verkrijgbaar zijn, aldus de berichten. Linkse boekhandel De Rooie Rat in Utrecht blijkt het echter niet in huis te hebben. Een medewerker meldt dat het boek er wel - anoniem - is aangeboden, maar dat de geplaatste bestelling nog niet is gearriveerd. Het Fort van Sjakoo in Amsterdam heeft wel enige exemplaren in de verkoop. Eigenaar-anarchist Tjebbe van Tijen heeft ze op het plankje gezet waar zich meer bevindt ‘tussen banditisme en guerrilla’. Volgens de opgave van Van Tijen is het boek uitgegeven in Amsterdam door de Verlag voor ontspanning en ontwikkeling, en tooit de samensteller zich met de evidente schuilnaam Jean-Paul Marat. ‘Pure romantische onzin, ze hebben kennelijk behoefte om heel geheimzinnig te doen,’ oordeelt Van Tijen, die wijst op de wat gezochte navolging van zogenaamd in Amsterdam gedrukte pre-revolutionaire Franse politieke pamfletten. ‘Net als in de achttiende eeuw is het helemaal niet gezegd dat het boek in Amsterdam gemaakt is. Dat we het hier verkopen wil niet zeggen dat we erg gelukkig zijn met de inhoud. Die is voor een deel niet te pruimen. Maar kennelijk slaat het verbodsfetisjisme in Duitsland weer toe. Dat verbaast me, want ze hebben het boek van Bakker Schut net vrijgegeven.’

Schrijver-dichter Peter van Lieshout weet zeker dat het een wereldprimeur is: een literair tijdschrift dat slechts ‘op floppy-disk’ verkrijgbaar is. Het eerste nummer van Enter, literair diskblad, zal deze herfst verschijnen, ‘verpakt in een uitvergrote uitgave van de welbekende hasjzakjes’, en gedistribueerd door uitgeverij In de Knipscheer, die zich na het opgeheven Mandala en het naar uitgeverij Bert Bakker verdwenen de Held wederom in een tijdschriftavontuur begeeft. Vrijwel zonder financiële risico's ditmaal, want het voordeel van het nieuwe medium (MS-DOS) is dat de produktiekosten uiterst laag zijn. Enig redacteur Van Lieshout studeert nog op de besturing van het schijfje, die bestendig gemaakt wordt tegen kopiëren. De bijzondere programmering lijkt ingericht te zijn op Nijhoffs ‘Waarover wil je dat ik schrijf?’, want het menu levert gedichten op over gewenste onderwerpen, en de gebruiker kan desgewenst ‘met behulp van de eigen printer met diverse lettertypen aan het stoeien gaan’. Bert Schierbeek, die een naam te verliezen heeft als aartsvader der experimentelen, is de eerste die enthousiast reageerde op het verzoek om medewerking. Hij moet wel kortere gedichten schrijven, want de techniek kent haar beperkingen. Het in Basic geschreven programma eist van de medewerkers dat hun gedichten op een pagina kunnen: het maximum daaraan is drieentwintig regels.

Viking Penguin in Engeland en Viking! New American Librarv in de Verenigde Staten legden beslag op de Engelstalige rechten van de autobiografie van Rolling Stone Bill Wyman. Van Wyman is bekend dat hij zijn archief zorgvuldig bijhield, en die belofte verklaart iets van de extreem hoge prijs die agent Mort Janklow voor de rechten binnensleepte: naar gezegd wordt drie miljoen pond. Eenmaal eerder werd een Stones-autobiografie aangekondigd, die van Mick Jagger bij Simon & Schuster, maar dat project is een stille dood gestorven.

Uitgever Thomas Rap, die dit najaar na zijn vertrek bij De Boekerij/voorheen Elsevier een nieuwe start maakt als zelfstandig gevestigd uitgever, bezweert ‘volledige loyaliteit’ ten opzichte van collega-uitgevers, ook al bevat zijn eerste aanbieding dan namen van elders gevestigde auteurs. Zo stelden Meulenhoffs Adriaan van Dis en De Bezige Bij's Hugo Claus gezamenlijk een Erotisch woordenboek samen, ‘maar ik ben niet zo onfatsoenlijk dat ik ga proberen hen weg te lokken’. Evenmin is sprake van een nieuwe, spectaculaire transfer van ex-voetballer Jan Mulder, op wiens columns De Bezige Bij beslag wist te leggen: daar verschijnt binnenkort een tweede bundeling, ditmaal van Mulders sportcolumns. Bij De Bezige Bij wordt het nu bij Rap aangekondigde verhaal Mevrouw Tardelli ontmoet Mrs. Whiteside als een ‘eenmalig uitstapje’ beschouwd. Rap zelf beschouwt het op zijn verzoek geschreven verhaal als een vriendendienst: ‘Ik raakte Mulder als auteur kwijt door omstandigheden buiten mijn schuld; toen zijn boek te lang bij de Boekerij bleef liggen is hij ermee naar De Bezige Bij gestapt.’ Mevrouw Tardelli ontmoet Mrs. Whiteside doet verslag van het afscheidsweekend van voetbalvedette Michel Platini, en verdiept zich tevens in ‘het grote zwarte gat’ dat stervoetballers na hun carriere wacht.