Vrij Nederland. Boekenbijlage 1988

Joe tussen vleesetende planten en parasieten
Sohmers' Favoriet en Bossinks Verdriet

De favoriet door Steve Sohmer Uitgever: Luitingh, 450 p., f 32,50
Het verdriet van meijers door Roel Bossink Uitgever: Het Spectrum, 153 p., f 19,90

R. Ferdinandusse

De Favoriet heet het boek - en dat gaat door voor vertaling van Favorite Son. Het begin van de plot is te lezen op de achterflap: een aanslag op de trappen van het Capitool in Washington. Twee mannen worden daar tegelijk door een sluipschutter neergeknald, terwijl de televisiecamera's snorren. De Nicaraguaanse verzetsstrijder Martinez wordt dodelijk geraakt, de jonge senator Terry Fallon wordt gewond. Fallon spreekt met gebroken stem zo'n mooie zin uit dat heel Amerika hem, de gewonde, in het hart sluit. De partijbonzen nemen zich meteen voor hem tot kandidaat voor het vice-presidentschap te laten benoemen, en de huidige te dumpen. Kort daarop wordt duidelijk dat de aanslag is gepleegd door een CIA-agent. En iemand vraagt zich af hoe het komt dat Fallon, hoewel gewond, zo'n mooie zin uit zijn strot kon krijgen - met de suggestie dus dat die wel eens gerepeteerd kon zijn.

President Baker heeft problemen en zijn adviseur, de zeer machtige en louche Lou Bender, vindt dat de aanslag niet uitgezocht moet worden. Daartoe zet hij de directeur van de FBI onder druk, en die geeft daarom het onderzoek in handen van een oude agent, Joe Mancuso, drie maanden van zijn pensioen verwijderd, en zijn jonge helper Ross.

Mancuso is cynisch en niet gek. Hij weet meteen dat de zaak stinkt, en tot op het bot verrot is. Hij heeft ook ervaring: hij moest indertijd voor McCarthy op communistenjacht. Hij heeft in opdracht van Hoover vroeger Martin Luther King afgeluisterd, hij heeft Robert Kennedy moeten volgen om chantabele dingen te vinden. Mancuso is in al zijn chagrijn een mooi type, en eigenlijk de enige reden om het boek (alle vierhonderdvijftig pagina's) uit te lezen.

Want voor de rest is het van dik hout: de aanslag was niet tegen Martinez gericht, zelfs niet tegen Fallon. Het is allemaal nog iets vuiler. (Martinez bleek bij onderzoeken zelfs van de ene dag op de andere aidspositief te zijn geworden, wat direct in verband blijkt te staan met het feit dat het Amerikaanse leger bezig is een wapen te ontwikkelen dat aids verspreid.)

De favorite son, senator Fallon, is een raar soort verkrachter, met een dubieus verleden (ook al zo'n maf iets, gezien de screening die de pers zulk soort figuren geeft) en zijn perscheffin, de gewiekste en ambitieuze Sally Crain is helemaal een geflipt, onmenselijk type: zij schuwt niets om haar doel te bereiken. Niemand deugt: de politiek is een en al, over lijken marcherend, verraad. Alle personages zijn berekenend en beschikken over macht om anderen te laten uitschakelen. In die jungle van louter vleesetende planten en parasieten is Joe Mancuso een opluchting omdat hij zijn pensioen wil halen én die ene, laatste zaak waar hij met andere bedoelingen aan moest beginnen, afmaken.

Dat al die figuren niet deugen heeft één voordeel: het stelde auteur Sohmer in staat een schitterend plot te ontwerpen. Voor wie geen last heeft van die opeenhoping van absurde figuren is het inderdaad een spannend boek. De Anglosaksen noemen dat unputdownable, je leest door, want je wil weten hoe het afloopt. Pas tegen de laatste bladzijden, als alle vermoedens over de afloop duidelijk worden, komt de smaak van as. Het is tien keer beter dan Ludlum, daar zijn geweld, ambities en hartstochten ook daverend en heftig, maar zonder logica, terwijl Sohmers plot ingewikkeld, maar perfect en duidelijk is. Sohmer schrijft in het gangbare thrillerproza, dus geen cliché wordt gespaard en de vertaling hobbelt daar geduldig achteraan.

Volgens de al geciteerde achterflap geeft Steve Sohmer ook een onthullende kijk op de invloed van de pers op de hedendaagse Amerikaanse politiek. Dat is niet waar: Sohmer voert vooral enigszins corrupte (televisiejjournalisten ten tonele die tot elke deal bereid zijn en niet voor chantage terugschrikken om hun primeur te bereiken, maar dat is een kijk op het vak die in thrillers vaker voorkomt. En dat politici alles doen om maar een goede pers te krijgen, daar zal de gemiddelde lezer ook niet van opkijken. Het enige wat klopt is dat Sohmer het wereldje goed kent: de schurkerijen van de pers zijn acceptabeler en logischer dan de kuiperijen van de politici.

Stevige kost, voor de liefhebber. Met de aantekening dat als ik ooit een lijstje zou moeten maken van sympathieke, lezenswaardige politiemannen uit de thrillerliteratuur deze Joe Mancuso daar wel op zal staan.

Roel Bossink

Simenon heeft met Jules Maigret niet alleen een onvergetelijke politieman geschapen, hij maakte er ook de meest efficiënte politieroman mee. De zaken die Maigret in de lange reeks boeken oploste zijn allang in de nevelen van het lezersgeheugen verdwenen, maar de dikke man, de muntjes voor de telefoon, de Brasserie Dauphine, inspecteur Janvier, de verhoren met bier en broodjes, en het zachte verwijt van mevrouw Maigret bestaan nog. In het Parijs van Maigret regende het altijd, maar de passages waarin dat beschreven wordt zijn haast niet te - vinden: het is een indruk, een sfeer, bereikt door een opsomming, boekje na boekje, van indrukken en sferen. (‘Parijs was fantastisch groot en leeg. De cafés in de buurt van Gare de Lyon roken lekker naar bier en croissants gesopt in koffie.’) De commissaris zwerft door Parijs, van calvados naar witte wijn naar mare naar bier. Hij heeft veeleisende superieuren en voert het bevel over een grote groep ondergeschikten, maar toch kan hij dagen bezig zijn met één zaak, soms ver van Parijs. Onderzoeksmethoden heeft hij niet: drie, vier hoofdstukken met getuigen- en verdachtenverhoor zijn voldoende voor een intuïtieve en overtuigende oplossing. Voor een veelschrijver een ideale formule; dit is de man, dit is de sfeer, en de rest is ondergeschikt.

Een Maigret die een onderzoek doet volgens moderne politiemethoden is nauwelijks voorstelbaar. Maar ik vrees dat Roel Bossink bij het schrijven van zijn eerste politieroman toch een beetje Maigret in zijn gedachten heeft gehad, alhoewel op de achterflap uitvoerig verwezen wordt naar de invalshoek van Sjöwall en Whalöö: authenticiteit, sociale omstandigheden.

Het verdriet van Meijers heet het boek, heeft als hoofdpersonen een groepje politiemannen en is het begin van een serie. De plot is vrij simpel: een gruwelijke moord, een paar verdachten die elk een motief lijken te hebben waardoor de sporen in diverse richtingen lopen, een onverwachte oplossing - Maigret zou er, qua omvang, zijn hand niet voor omdraaien. Bossink (hij is ‘zeer goed ingevoerd in het justitiële opsporingswerk’) legt het onderzoek in handen van gewone, alledaagse politiemensen. Die worden allemaal in hun gewone, alledaagse bezigheidjes geportretteerd; halverwege zet Bossink het verhaal er zelfs voor stil, op zondagochtend om acht uur bestijgt agent Jan de Hond voor de tweede maal de berg van vlees die zijn vrouw is, droomt Frits Steutel van zijn examen, knuffelt Janine van Leeuwen haar zoontje

Vervolg op pagina 16