Vrijgevochten opinies
Carry van Bruggen woonde slechts drie jaar in Indië, van 1904 tot 1907, in de stad die bijna dertig jaar later het décor van Madelon Székely-Lulofs Rubber zou vormen. De door onbehouwen planters geregeerde samenleving van Deli (Sumatra) inspireerde Carry van Bruggen net als Székely tot een roman met vergelijkbare geschoktheid over een koloniale maatschappij waarin macht en miljoenen de afgrijzenwekkende destructieve krachten zijn op elk menselijk - hier: blank - fatsoen. Goenong-Djatti verscheen in 1909. Het sluit aan, schrijven Suzan van Keulen en Peter van Zonneveld in hun inleiding bij de heruitgave ervan door uitgeverij Conserve (Indische Letteren-reeks nr. 1. 234 p., f 27,50), bij de in 1987 verschenen studie van Jan Breman Koelies, planters en koloniale politiek over het geheime Rhemrev-rapport dat in 1902 in opdracht van de Nederlandse regering werd uitgebracht over de wantoestanden in Deli. De eendrachtig verdedigde belangen van ondernemers en koloniale ambtenaren in het uitbuiten van Chinese en Javaanse contractkoelies vormen de achtergrond van Goenong-Djatti, waarin de sympathieke hoofdpersoon Charlotte van der Hoeff zich heftig verontwaardigt over de openlijk geknevelde Indische pers, waardoor planters en ambtenaren zich op geen enkele wijze kritisch gehinderd weten. Charlottes vrijgevochten opinies kunnen geen andere zijn dan die van Carry van Bruggen zelf, die samen met haar echtgenoot Kees, hoofdredacteur van de Deli-Courant, de intolerantie tegenover ‘pottenkijkers’ ondervond. Van Keulen en Van Zonneveld omschrijven plot en uitwerking van Goenong-Djatti als ‘te karikaturaal’, de stijl als te naturalistisch en te doktersroman-achtig, maar desondanks ‘toch de moeite waard’ door een interessante uitwerking van het thema, waardoor ze een te groot eind
meegaan in het onthutsend kwaadaardige negatieve oordeel van Rob Nieuwenhuys over Van Bruggens eerste roman. Herlezing van Goenong-Djatti bevestigde mij in mijn blindheid voor de opgemelde feilen: ik vind het een ontroerend boek van onheilspellende kracht, te plaatsen in dezelfde hoge klasse waarin Rubber gezet moet worden.
DS
Auteursrechtelijk beschermd