Vrij Nederland. Boekenbijlage 1987

[p. 3]

Couperus onder specialisten
Het Couperus Gala in Amsterdam in woord en beeld

Er is waarschijnlijk nog nooit een schrijver geëerd met een middag en een avond waarop vijftig mensen van zo diverse pluimage met evenveel ironie als bewondering over hem spraken: een bioloog, een vertaler, een actrice, een cabaretière, een polemoloog, een dichter, een fotograaf, een regisseur, een psycholoog, een hoofdredacteur, een schaker enzovoort. Dat overkwam Louis Couperus op zondag 13 december in het Amsterdamse theater De Balie tijdens het Couperus Gala, georganiseerd door de Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam (SLAA) ter gelegenheid van het verschijnen van de eerste twee (van de vijftig) delen van Couperus Volledige Werken bij uitgeverij Veen. De SLAA had bij elk boek van Couperus iemand bedacht die alleen al op grond van de titel enige affiniteit met het boek zou kunnen hebben. Extase voor Simon Vinkenoog, De komedianten voor acteur Pierre Bokma, Metamorfoze voor het Amsterdamse fenomeen Fabiola, Van en over alles en iedereen voor Nico Scheepmaker. Couperus' extravagantie bood alle mogelijkheden voor de deelnemers om hem naar de kroon te steken in hun voordrachten, waar soms ook lustig gebruik van werd gemaakt. Presentator Bas Heijne vroeg zich enkele malen af of hij niet het geluid hoorde van iemand die zich in zijn graf aan het omdraaien was, want menige spreker vond het moeilijk om de loftrompet te steken over het hem toegewezen boek. Couperus' deinende, rollende, vloeiende, opgaande en dalende prozastijl zorgde voor vermakelijke parodieën en meer dan één spreker vroeg zich af of Couperus met het door hem behandelde boek niet aan het eind van zijn Latijn was geweest. Maar Couperus bleek volledig bestand tegen dit alles en zorgde met zijn vijftig boeken voor een vermakelijke en soms hilarische middag en avond. Omdat het onmogelijk is alle bijdragen hier af te drukken staat in deze boekenbijlage een selectie.
De foto's van het gala werden gemaakt door Gerrit Serné.

Mary Dresselhuys

Bas Heijne

Max Pam

Johan Polak

Rudi van Dantzig, rechts Fabiola

Noodlot
Conny Stuart

Het is vandaag de dertiende, ik ben hier als nummer dertien aan de beurt en ik ben in 1913 geboren. Dus ligt het voor de hand dat ik het vandaag heb over de tweede roman van Louis Couperus, Noodlot.

Noodlot verscheen in 1890 eerst in De Gids. Couperus' uitgeverij Van Kampen voelde niets voor uitgave. De doopsgezinde grootvader van de familie was ertegen, om religieuze redenen. Zo kwam het tot een breuk. Elsevier gaf de roman in boekvorm uit.

Noodlot veroorzaakte in Holland grote opschudding en werd door de kritiek een gevaar voor de volksgezondheid genoemd, al moest men toegeven dat Couperus een groot schrijver was.

Al vrij snel volgde de Duitse vertaling, en in 1891 de Engelse die Couperus in contact bracht met Oscar Wilde, die vol bewondering was. De toneelbewerking van de roman was minder succesvol, ondanks het feit dat de beroemde acteur Willem Royaards de rol speelde van de verdorven Bertie.

Je leest het boek als een thriller, het heeft een grote spanning die tot het eind volgehouden wordt, maar het blijft een roman. De karakters van de drie mensen in het boek worden zeer gedetailleerd beschreven, met al hun zwakheden die uiteindelijk leiden naar hun ondergang.

De sfeer is onheilspellend, meteen al in het begin, wanneer in een sneeuwnacht Frank in zijn Londense villa uit medelijden een in lompen geklede oude schoolvriend uit Holland, die hem smeekt om onderdak, binnenlaat. Daarmee neemt de tragedie een aanvang. Bertie, die een totaal mislukt leven achter zich heeft, wordt onmisbaar. Frank raakt aan hem verslaafd, als aan opium, en amuseert zich met de nu elegant geklede jongeman in het Londense societyleven.

Er zijn in de roman drie zeer belangrijke scènes, die zich afspelen tijdens noodweer, stortregens, storm en onweer.

De eerste keer gebeurt dit in Noorwegen, het land van Ibsen voor wie Couperus een grote bewondering had, waar de twee vrienden, blasé van hun nutteloze leven, op aanraden van Bertie hun vakantie doorbrengen.

Daar in Drontheim ontmoeten ze het Engelse meisje Eve die er met haar vader logeert. Frank voelt zich direct tot haar aangetrokken. Ze maken een tocht door de bergen in de stromende regen. Adembenemend beschrijft Couperus het sombere landschap, de fjorden, de bergen, de dreigende grauwe wolken, als voorboden van naderend onheil. Het meisje Eve krijgt door een angstaanjagend visioen een vreselijk voorgevoel.

Terug in Londen zal Bertie, die zijn luie leventje niet prijs wil geven, alles doen om het huwelijk van Frank en Eve te verhinderen. Hij doet dat met de meest valse middelen en intriges die de beide geliefden machteloos maken en uiteindelijk doodongelukkig, onwetend van het feit dat Bertie de schuldige is. Na twee jaar reizen met Bertie, terug in Holland, ontmoet Frank aan het strand van Scheveningen Eve.

[Vervolg op pagina 4]