Vrij Nederland. Boekenbijlage 1987

Brieven

Adorno en Horkheimer

Hoewel ik meestal veel waardering heb voor de produkten van Cyrille Offermans, heeft zijn beschouwing bij de Nederlandse vertaling van Dialektik der Aufklärung van Adorno en Horkheimer (Boekenbijlage, 24-10-'87) enkele kritische reacties bij mij opgeroepen:

1) Vanuit zijn persoonlijke ervaring met de SUN miskent Offermans de ontwikkeling die deze uitgeverij de laatste jaren heeft doorgemaakt. De publikatie van de genoemde vertaling duidt niet op een aardverschuiving bij de SUN, maar ligt in het verlengde van hun Foucault-vertalingen. In een aantal belangrijke opzichten is de stap van Foucault naar Dialektik der Aufklärung niet zo groot.

2) De vertaling van een zo gecompliceerd en oerduits werk als Dialektik der Aufklärung roept onvermijdelijk een groot aantal problemen op. Welke beslissingen heeft de vertaler genomen? Heeft hij een aantal typische valkuilen van de Adorno-vertaling weten te vermijden? Hierover maakt Offermans geen enkele opmerking, hoewel hierover ook in dit geval het nodige op- en aangemerkt kan worden. Dat te doen is niet overbodig, omdat de meeste lezers het met de vertaling zullen moeten doen en er recht op hebben hierover geïnformeerd te worden.

3) Mijn zojuist verschenen boek De mythe van de totale beheersing, waarin Dialektik der Aufklärung centraal staat, wordt op grond van de titel door Offermans als ‘oninteressant’ terzijde geschoven. Het afgaan op een titel is echter een hachelijke zaak; zo zou Marx' hoofdwerk gemakkelijk als een handboek voor de belegger misverstaan kunnen worden. De eenzijdige interpretatie die Offermans aan de ‘mythe van de totale beheersing’ geeft, is zijn eigen produkt, waartegen hij zich vervolgens afzet. Het vreemde is, dat datgene wat hij daar tegenoverstelt, overeenkomt met de strekking van mijn boek. Ook ik lees het werk van Adorno en Horkheimer als een poging om aan de centrale idee van de Verlichting vast te houden. Het werk van Adorno en Horkheimer is voor mij geen mythe van de totale beheersing, maar juist een poging om het streven naar totale beheersing te doorzien als een destructieve mythe, die richting geeft aan de westerse traditie van de natuurbeheersing. Een mythe die ook nu weer onder andere herkend kan worden in het SDI-project. Dat het latere werk van Adorno zelf ook bevangen dreigt te worden door deze mythe, vloeit voort uit beperkingen in zijn maatschappijkritiek. Hetgeen uitgebreid aan de orde komt in mijn boek.

Monnickendam

Dr. J. Baars

Sterk water

Betreft Carel Peeters' bespreking van Sterk Water (VN-31 okt):

Mijn vorige roman was niet De witte prins maar Het verhaal.

Bufo betekent gewoon pad en is dus geen roepnaam voor het paddenvretende vliegje Lucilia bufonivora.

De Eiger is geen gebergte.

Het meisje dat Bruno gedood heeft woonde niet in het dorp waar de broers hun hotel hebben, zij woonde in Interlaken; de broers verblijven in een tent.

Dat het drama van de buitenkant beschreven wordt is misschien dom, maar geen toeval; al jaren verkies ik de buitenkanten van drama's.

Verder vond ik het wel een briljante recensie.

Woerden

Koos van Zomeren

Donner

Ik had niet gedacht dat ook Vrij Nederland mij zou proberen over te halen Donner te verheffen boven de rest van de Nederlandse schaakwereld.

Uw, naar zijn eigen zeggen ‘miezerig pretschakende’, recensent Rob Schouten kiest klakkeloos de zijde van Donner in diens uitspraken over een aantal Nederlanders dat zich met schaken bezighoudt (Boekenbijlage, 31-10). Mijn bezwaar tegen deze recensie is dat Schouten een aantal nietszeggende kreten van Donner over enige landgenoten aanhaalt en vervolgens stelt dat diens ‘persoonlijkheid een paar maten te groot was voor de vele benepen geesten die er daar schijnen rond te lopen’. Op deze wijze wil ik mij geen oordeel op laten dringen over Donner en degenen die hij door het slijk meent te moeten halen.

Als kritisch recensent had Schouten zich af moeten vragen over wie de zwartschrijverij van Donner het meeste zegt. Bovendien heeft Schouten in zijn kast met bellettrie vast wel een beter boek staan om te recenseren.

Amsterdam

P. Matthijs