Ter zake
Diny Schouten
Tussen twee Nederlandse uitgeversconcerns woedt een oorlog. ‘Voor het eerst is de ongeschreven wet overtreden dat uitgevers niet elkaars auteurs wegkopen,’ aldus Ambo-directeur Ivo Gay, die spinnijdig en moordlustig is omdat een andere uitgever het boek over stervensbegeleiding van jeugdige aids-patiënten van ‘zijn’ auteur Elisabeth Kübler-Ross heeft gekocht voor twintigduizend dollar. Gay zegt gewoon te zijn voor de rechten van Kübler-Ross, van wie hij zeven boeken uitgaf, niet meer dan vierduizend gulden te betalen. Kübler-Ross' literaire agent liet hem weten dat ditmaal de rechten geveild zouden worden, en dat er een hoog bod lag van een andere Nederlandse uitgever. Het kostte Gay ‘slechts een halve ochtend’ om te ontdekken wie dat was: Toine Akveld, de huidige directeur van Gay's voormalige werkgever Unieboek. Deze manier van zakendoen doet grote schade aan het uitgeven, vindt Gay: ‘Je drijft er alleen maar de prijs mee op.’ Bij Unieboek lijkt men de mening toegedaan dat een rechtenveiling per definitie openbaar is, en dat de oorlog juist ontketend is door de Combogroep, waartoe Gay's uitgeverij behoort. Het verwijt is dat uitgever Robert Ammerlaan, bij Bosch & Keuning teruggekeerd na een voortijdig beëindigde functie als voorlichter van mr. A.A.M. van Agt, zich verdienstelijk probeert te maken voor Combo door de succesauteurs als Joseph Heller en John Irving weg te kopen bij Agathon, een ‘imprint’ van Unieboek. Ammerlaan, net als Gay ex-werknemer van Unieboek, ontkent van de prins kwaad te weten: ‘Ik heb Heller en Irving uitgegeven toen ik bij Unieboek zat.
Heller heeft zelf besloten om bij mij terug te keren, en Irving overweegt dat, maar hij zal dat besluit goed moeten overwegen, want dan zitten al zijn vorige boeken bij een andere uitgever en dat is meestal niet in het voordeel van een auteur.’
günter grass
Op de openingsavond van de Frankfurter Buchmesse hield Günter Grass een rede voor zijn buitenlandse uitgevers. Het zou een feestrede hebben moeten zijn ter gelegenheid van de tiendelige ‘Werkausgabe’ die Grass' uitgever Luchterhand maakte ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van de auteur. Het speet Grass, die lucht gaf aan zijn verontwaardiging over de gebleken verkoopbaarheid van auteurs onder het ‘reëel bestaande kapitalisme’, dat hij aan zijn toespraak zelfs geen positief einde kon geven, woedend als hij was op de nieuwe eigenaars van Luchterhand, het Nederlandse uitgeefconcern Wolters-Kluwer. Grass beschuldigde de nieuwe directie van ‘koop- en vreetlust’, en hekelde het verbaal betoonde ‘begrip’ voor de auteursprotesten tegen hun ‘vogelvrijheid’ als handelswaar. Die mooie woorden waren omdat ook concerndirecties weten dat een literaire uitgeverij zonder literaire auteurs geen uitgeverij is, schamperde Grass. De beloofde verkoop van de literaire afdeling van Luchterhand - de Luchterhand-auteurs zouden graag zien dat het bod van Kiepenheuer und Witsch geaccepteerd zou worden - zou vóór de Frankfurter Buchmesse rond zijn, maar vordert niet. Grass heeft er een verklaring voor: ‘De holländische Konzernherren, die schliesslich Kaufleute sind, moeten behalve de belangen van de auteurs óók nog hun eigen belangen behartigen.’
Onder de Nederlandse uitgevers moet uitgeverij Luitingh op de Frankfurter Buchmesse de duurste aankoop hebben gedaan. Luitingh kocht de rechten van een boek dat nog niet af is: de biografie van Jacqueline Kennedy Onassis van C. David Heyman, eerder de biograaf van Barbara Hutton (Poor Little Rich Girl). De aankoop werd gedaan op basis van een synopsis en een gedeeltelijk manuscript, waarvan volgens Heymans uitgever, Carole Stuart van Lyle Stuart in New York, ‘nog niet eens de beste gedeelten’ beschikbaar zijn. A Woman Named Jackie, An Intimate Biography of Jacqueline Kennedy Onassis zal documenten bevatten die de CIA verzamelde over ‘het geheime seksleven van John F. Kennedy’. Jacqueline Kennedy verleende Heyman toestemming tot inzage in haar persoonlijk archief. Het boek zal eindigen met het huwelijkscontract dat Ari Onassis sloot met Jacqueline Kennedy. Onassis betaalde drie miljoen dollar voor wat hij beschouwde als ‘an acquisition, not a marriage’. Bij Lyle Stuart zal het boek volgende herfst verschijnen.
De verkoop van Nederlandse literaire auteurs naar het buitenland is deze herfst niet spectaculair te noemen. Het meeste kocht de uitgever Hubert Nyssen van Actes Sud, die zich met ongeveer zestig titels vertaalde fictie uit exotische landen als Maleisië, IJsland en Bulgarije specialiseert als Frankrijks belangrijkste uitgever van buitenlandse literatuur. Nyssen kocht Monika van Paemels De vermaledijde vaders, Hella Haasses Een nieuwer testament, W.F. Hermans' Nooit meer slapen en Het behouden huis. Renate Rubinsteins Nee heb je werd verkocht aan Suhrkamp Verlag en aan de Newyorkse uitgeefster Marion Boyars, die buitengewoon tevreden is over de verkoopcijfers van de twee andere Nederlandse auteurs uit haar fonds: het nog steeds leverbare Turks fruit van Jan Wolkers en Cremers Ik Jan Cremer. Collins in Engeland en Hanser in Duitsland gaan Harry Mulisch' De pupil uitbrengen. Rozig van geluk was uitgever Kees de Bakker van de eenmansuitgeverij Conserve, die van uitgevers uit Engeland, Amerika, Spanje, Noorwegen, Frankrijk, Denemarken, Finland en Duitsland het magische woord optie te horen kreeg voor de eerste roman in zijn fonds: Non nobis van Hanny Alders, een historisch epos dat naar het omslag te oordelen Bert Bakkers successen met De naam van de roos en Tirant lo Blanc naar de kroon hoopt te steken. Écht succesauteur in het buitenland moet Anja Meulenbelt genoemd worden. Haar Ich wollte nun dein bestes staat met veertigduizend exemplaren op de dertiende plaats in de jaarlijst van Duitse bestsellers: maar liefst zes plaatsen boven Simone de Beauvoirs
Der Wille zum Glück.
De nieuwe directeur van Athenaeum-Polak & Van Gennep, Rob Polak, blijkt een kleine vergissing te hebben gemaakt bij zijn eerste plannen om entree te verwerven bij het grote publiek: de rechten van zijn voorgenomen pocketeditie van E.M. Forsters Maurice blijken door een vroegere verramsjing vervallen te zijn. Uitgeverij Veen zegt over de rechten te beschikken. De co-editie van de nieuwe uitgave van de verzamelde werken van Louis Couperus, die uitgeverij Veen samen met Athenaeum-Polak & Van Gennep in voorbereiding heeft genomen, gaat nu Athenaeum in andere handen is overgegaan alleen onder de vlag van Veen verschijnen; in de financiering van het project deelde uitgeverij Athenaeum door liquiditeitsproblemen al langer niet meer. De vorige eigenaar van Athenaeum, mr. B.W.M. Hosman, blijft meewerken aan de Couperus-editie. Ben Hosman stelt prijs op rechtzetting van enkele feitelijke onjuistheden in de berichtgeving over de verkoop van Athenaeum-Polak & Van Gennep in deze rubriek (Boekenbijlage van 10 oktober): ‘Op 1 oktober heb ik alle aandelen in Polak & Van Gennep Uitgeversmaatschappij B.V. overgedragen aan de heer mr. R.W. Polak en ben ik afgetreden als directeur van de vennootschap; de heer Polak heeft zich per diezelfde datum als directeur benoemd. Ik heb met ingang van deze datum niets meer met de uitgeverij van doen. Dat de heer mr. Peter van den Oord van mening is “dat Rob Polak zich nog bezint of hij Hosmans plaats als directeur gaat innemen”, is gezien de feiten onbegrijpelijk.’ Hosman bestrijdt de suggestie dat de schulden van Athenaeum aan uitgeverij Ambo zijn persoonlijke schulden zouden zijn. De verkoop van voorraden aan Van Gennep is, zo bevestigt ook Rob Polaks zaakwaarnemer mr. Peter van den
Oord, het besluit en derhalve de verantwoordelijkheid van de nieuwe eigenaar-directeur Rob Polak.
Auteursrechtelijk beschermd
