Vrij Nederland. Boekenbijlage 1987

[p. 13]

Het einde van de rock ‘n’ roll-droom
Bruce Springsteen als saaie held van de jaren tachtig

Glory Days Bruce Springsteen in the 1980s door Dave Marsh Uitgever: Pantheon Books, 478 p., f 49,45 Importeur: Van Ditmar

Jaap Boots

In het een na laatste hoofdstuk van Glory Days, een biografie van de Amerikaanse rockster Bruce Springsteen, maakt auteur Dave Marsh een onderscheid tussen ‘de held’ en ‘het idool’ in de kunst. Hij baseert zich daarbij op de ideeën van kunstcriticus John Berger. Volgens Berger is een held in de kunst iemand die zijn publiek inspireert (om iets soortgelijks als de held te doen, bijvoorbeeld). Het idool daarentegen inspireert niet; die geeft het publiek slechts een dagdroom, een fantasie, die niet aanzet tot actie maar slechts in slaap sust. Volgens Dave Marsh is Springsteen er in de jaren tachtig in geslaagd de val te omzeilen die voor iedere grote rockster staat opgesteld: een idool te worden, speelbal van het publiek en de media, gefrustreerd in artistieke ontwikkeling.

Deze poging van Dave Marsh om van Springsteen een held (een ‘echte’ kunstenaar) te maken is min of meer symptomatisch voor Glory Days. Springsteen is voor Dave Marsh meer dan ‘just another rock and roll-star’ en hij doet zijn uiterste best om dat te bewijzen - 478 pagina's lang. Het zijn die pogingen die het lezen van Glory Days tot een nogal vermoeiende bezigheid maken. Zeker, Springsteen neemt in het wereldje der rocksterren een heel eigen plaats in. Hij rookt, spuit, slikt en snuift niet, loopt al jaren in dezelfde ik-ben-maar-een-gewone-jongen-kleren en heeft een imago van onverwoestbare integriteit opgebouwd, sterk gevoed door zijn begaanheid met minderbedeelden en zijn niet aflatende strijd tegen het onrecht. Zijn enorme populariteit heeft hij voornamelijk te danken aan zijn reputatie als live-performer; zijn vier uur durende marathon-concerten, waarin hij als The Great Communicator van de popmuziek het contact met het publiek steeds optimaal weet te houden, hoe groot het stadion ook is, zijn befaamd. En hoewel zijn muziek bij tijd en wijle bijna anachronistisch aandoet, geworteld als ze is in de rock and roll van de jaren vijftig en zestig, verkopen zijn platen net zo goed (of beter) als die van Prince, Michael Jackson en Madonna. De doodgeciteerde woorden die rockcriticus John Landau (Springsteens latere manager) in het midden van de jaren zeventig over hem schreef (‘I've seen rock “n” roll's future and it's name is Bruce Springsteen’) zijn in ieder geval wat de verkoopcijfers betreft waarheid geworden. Springsteen is met recht ‘The Boss’ en ik geloof graag dat hij voor zijn publiek een echte inspirerende held kan zijn. De halve heilige die Dave Marsh ons in Glory Days voorschotelt is echter alles behalve inspirerend.

Bossmania

Toch heeft Dave Marsh een naam op te houden. Hij was rockcriticus bij gezaghebbende Amerikaanse bladen als Rolling Stone en Village Voice en schreef een aantal boeken over popmuziek, waaronder een biografie van Michael Jackson. Glory Days is het vervolg op Born to Run: The Bruce Springsteen Story, de bestseller waarin Marsh Springsteens jonge jaren beschreef: de langzame klim van de cultheld die met zijn schitterende naïef-romantische plaat Born to Run (1975) vele tienerogen moet hebben bevochtigd (waaronder die van ondergetekende) tot de superster die doorbrak met de dubbel-lp The River (1981). Dat boek werd geschreven om te bewijzen dat zowel rock and rol! als Bruce Springsteen ‘great and worthy subjects’ zijn. Ook Glory Days is ‘a great story’, belooft Marsh de lezer in het voorwoord. Nou nee. Glory Days is een wisselvallig boek geworden. Het bevat een aantal passages die het lezen meer dan waard zijn, maar helaas is de hoeveelheid zwakke momenten vele malen groter.

Bruce Springsteen
david gahr

Marsh is op zijn best als hij gewoon zijn journalistieke werk doet. De hoofdstukken waarin hij ingaat op de gevolgen van Springsteens massale populariteit (‘Bossmania’) na het uitkomen van diens laatste studio-lp Born in the U.S.A. zijn interessant en leesbaar. Zo krijgt Springsteen een aanbieding om in een zestig seconden durend spotje voor automobielfabrikant Chrysler te verschijnen. Gage: 12 miljoen dollar - Springsteen sloeg het aanbod af.

Onverkwikkelijker wordt het als de politiek zich van Springsteen meester tracht te maken. Born in the U.S.A., uitgebracht als het Reaganpatriottisme op zijn hoogtepunt is, geeft aanleiding tot vele ‘misverstanden’. Hoewel Springsteen zich in enkele songs op deze plaat nogal kritisch uitlaat over de Verenigde Staten laten veel mensen zich verblinden door de titel, het hoesontwerp (Springsteen gefotografeerd tegen de achtergrond van een Amerikaanse vlag) en het image van Springsteen als gezonde, blanke, All-American-boy. Zij zien de plaat als een eerbetoon aan de USA en Springsteen als de Rambo van de popmuziek. Ook Reagan probeert het succes van Springsteen uit te buiten. Op een verkiezingsbijeenkomst in New Jersey (Springsteens geboortestaat) stelt hij hem ten voorbeeld aan de Amerikaanse jeugd met de woorden: ‘America's future rests in a thousand dreams inside your hearts: it rests in the message of hope in songs of a man so many young Americans admire: New Jersey's own Bruce Springsteen.’ Een gotspe, aangezien Springsteen zich sinds het begin van de jaren tachtig steeds drukker maakte over de gevolgen van Reaganomics en de Amerikaanse buitenlandse politiek.

Springsteen deed dat niet alleen in interviews maar ook tijdens concerten, waar hij tijdens de lange introducties van zijn songs vaak wees op de miserabele omstandigheden waarin miljoenen arme Amerikanen moeten leven. (Overigens kon Reagan de verzamelde pers niet vertellen wat zijn favoriete Springsteensong dan wel was.) De hoofdstukken waarin Marsh verhaalt hoe Springsteen omgaat met dergelijk opportunisme behoren tot de beste van het boek. Maar ook de crisis die Springsteen doormaakt als hij net is doorgebroken naar een groter publiek weet Marsh goed te behandelen. Die crisis ontstaat na het succes van The River, als Springsteen zich realiseert dat hij niet eeuwig een rock ‘n’ roll outlaw kan blijven spelen. De rock ‘n’ roll-droom (de jongen, het meisje, de highway en de getaway-car) blijkt een illusie. ‘I got to a point where all my answers - rock and roll answers - were running out,’ vat Springsteen het gebeurde samen. De crisis resulteert in de sobere solo-lp Nebraska, waarop Springsteen zich van zijn meest introspectieve kant laat horen.

Gedrenkt in zweet

Helaas vormen dergelijke interessante passages slechts een klein gedeelte van Glory Days. Dat komt gedeeltelijk omdat er gewoon niet zo veel met Springsteen gebeurt in de jaren tachtig. Bruce maakt platen, gaat op tournee, heeft succes, doet aan liefdadigheid en trouwt. De rockster wordt volwassen en een beetje saai. ‘Offstage, we're a boring band - normal, nice guys,’ zegt Nils Lofgren, gitarist bij de E Street Band, ergens in het boek, en het verhaal speelt zich grotendeels ‘offstage’ af. Daar komt bij dat Marsh' beschrijvingen van de gebeurtenissen ‘on stage’ ernstig ontsierd worden door foeilelijke clichés en overbodige franje. Het is altijd moeilijk om de sfeer van een goed rockconcert op papier over te laten komen, maar Marsh maakt het wel erg bont. Bruce is altijd ‘gedrenkt’ in zweet, hij rolt zijn overhemdsmouw op over ‘zijn massieve biceps’, hij loopt moeilijk door ‘een oude motorongelukwond’, het publiek ‘brult’ en Springsteen ‘ramt’ op zijn gitaar. Het toppunt bereikt Marsh op pagina 390, waar hij een van Springsteens podiummonologen onderbreekt om wat informatie over de plaatselijke weersgesteldheid te geven: ‘He shivered a little, or maybe it was just a tremble - it's colder in L.A. after the sun's gone down, but not that much.’ Vooral dat ‘not that much’ doet voor mij de deur totaal dicht. Wat een gezever!

Een ander bezwaar is dat Marsh in zijn pogingen volledig te zijn eenvoudigweg te detaillistisch te werk is gegaan. Met name de paginalange beschrijving van het tot stand komen van de lp Born in the U.S.A. moet zelfs de meest verstokte Springsteen-fan tot langdurig gapen aanzetten. Verder haalt Marsh veel informatie uit interviews, waar hij lang en veelvuldig uit citeert, wat het lezen er ook al niet prettiger op maakt. Voeg daarbij het gebrek aan kritiek waarmee met name Springsteens artistieke ontwikkeling wordt gevolgd (zo noemt Marsh de bombastische blaster-mix van het op zich al zwakke nummer Dancing in the Dark ‘a monumental achievement, making a great record even greater’) en de geforceerde vergelijkingen (met Prince en Madonna bijvoorbeeld) en je hebt de meeste bezwaren tegen Glory Days opgesomd.

Marsh gaal de mist in omdat hij twee dingen tegelijk wil doen. Hij heeft geprobeerd een objectieve biografie over een popster te schrijven maar wilde tegelijkertijd een boek voor de Springsteen-fans maken. Het boek helt mijns inziens te veel over naar het laatste. Springsteen komt als een halve heilige naar voren, gezegend met een goedheid die verveelt. Dave Marsh kan beter wachten met deel drie van zijn Springsteen-cyclus tot The Boss zijn gitaar aan de wilgen heeft gehangen en dan de hele ‘great story’ in maximaal 300 pagina's vertellen. Geïnteresseerden in Springsteen raad ik aan hun goede geld te beleggen in de nieuwe lp Tunnel of Love die dit najaar verschijnt en liefhebbers van een goed verhaal kan ik van harte het verhaal ‘You and the Boss’ uit Tama Janowitz' bundel Slaves of New York aanbevelen, waarin zij alles wat de Springsteen van de jaren tachtig zo saai maakt op onvergetelijke wijze op de hak neemt: ‘One day Bruce has a surprise for you. ‘I'm going to take you on a vacation, babe,’ he says. ‘You know we were born to run.’

■