Afgeprijsd
Heeft Mozart met zijn nichtje de liefde bedreven of niet? De hoofdpersoon in Willem G. van Maanens roman Het nichtje van Mozart, de beheerder van de Mozartbibliotheek, vindt het een oninteressante vraag. Zo niet een studente, die juist naar deze kwestie onderzoek komt doen. Het nichtje van Mozart bevat de memoires van de beheerder over de periode waarin deze studente de rust van hem, zijn eigen nichtje en Mozart definitief heeft verstoord. Een meesterwerkje (De Slegte, 101 p., f 11,90). Meer gebeeldhouwd proza in Willem Brakmans Vijf manieren om een oude dame te wekken (De Slegte, 123 p., f 11,90). Vijf prettig ontregelende verhalen in barok Nederlands. Ondanks uitgebreide aandacht voor realistische details is er met Brakmans realiteit voortdurend iets aan de hand.
Toen de roman Honger van Knut Hamsun werd gepubliceerd veroorzaakte het boek een sensatie. Enthousiaste reacties van critici werden gevolgd door invloed op werk van bijvoorbeeld Kafka, Joyce en Beckett (De Slegte, vert. Cora Polet, 254 p., f 12,90). Zes jaar na publikatie van deze geestesgeschiedenis van een hongerende schrijver/journalist verscheen van Hamsun de lyrische roman Pan (De Slegte, vert. M. Törnquist-Verschuur, 182 p., f 12,90). Noorse neoromantiek, natuurmystiek en aanbidding van de vrouw als erotische macht. Beide romans zijn vroeg werk uit een ook verder uiterst intrigerend schrijverschap.
‘Babilanisme’, ook wel ‘platonische liefde door een speling van de natuur’ genoemd, speelt een belangrijke rol in Stendhals roman uit 1827 Armance (De Slegte, vert. Jan Versteeg, 247 p., f 6,95). De impotente held Octave is rampzalig genoeg verliefd op de schone Armance. Pas als hij ernstig gewond raakt in een duel durft hij haar zijn liefde te bekennen. Tegen alle verwachtingen in geneest Octave echter, nu probeert hij seksueel gezichtsverlies te voorkomen door zijn liefdesbekentenis in te trekken. Door omstandigheden komt Armances eer daarop in het geding en trouwt Octave toch met haar, maar pleegt kort daarna zelfmoord. Behalve een prachtige psychologische liefdesroman is Armance tevens een vaak humoristische schildering van de ‘maatschappelijke impotentie’ tijdens de Restauratie.
Over het auteurschap van een kort Engels, anoniem toneelstuk uit 1586 is lang twijfel geweest. Seymour M. Pitcher kwam tot de conclusie dat The Famous Victories of Henry the Fifth van Shakespeares hand is en schreef een uitvoerige studie die hij samen met de tekst bracht in The case for Shakespeare's authorship of The Famous Victories (Martyrium, 255 p., f 4,90). Dat het stuk zo lang buiten het ‘officiële’ Shakespeare-oeuvre is gebleven is volgens Pitcher te wijten aan het ontbreken ervan in de First Folio met Shakespeare-stukken uit 1623: de samenstellers Heming en Condell zouden het destijds onrijp jeugdwerk hebben gevonden, onwaardig om naast het grote werk van de meester te worden afgedrukt.
Of Tolstoj dit stuk uit Shakespeares begintijd kende is onwaarschijnlijk, maar enthousiast over Seymour M. Pitchers ontdekking zou hij nooit zijn geworden: hij hield niet van Shakespeare. In de fraai uitgegeven, tweedelige Tolstoy's Letters, selected, edited and translated by R.F. Christian (Martyrium, 737 p., f 29,50) vinden we er op verschillende plaatsen getuigenissen van, Hamlet is in Tolstojs ogen ‘crude, immoral, vulgar and senseless’. In zijn leven schreef Tolstoj een ontzagwekkende hoeveelheid brieven: er werden er alleen al 8500 gepubliceerd. Briefschrijfkunst bevatten de 608 hier geselecteerde epistels niet veelvuldig. Maar fascinerend zijn ze hier en daar zeker, bijvoorbeeld waar Tolstoj in een brief aan een bevriend Russisch schrijver klaagt over het gebrek aan sympathie van Toergenjev voor de personages in diens werk.
Ook Tsjaikovski was een druk briefschrijver. Een deel van zijn correspondentie verscheen als Letters to his family. An autobiography by Piotr Ilyich Tchaikovsky (Martyrium, 577 p., f 12,90). Op 23 december 1876 schrijft hij aan een nicht: ‘Een paar dagen geleden was graaf Lev Tolstoj hier. Ik ben trots en gevleid door zijn belang in mij en volstrekt overrompeld door zijn persoonlijkheid.’ Bij een concert van muziek van Tsjaikovski breekt Tolstoj in huilen uit. Tsjaikovski's brieven bevatten verder uitvoerige passages over dagindeling, gezondheid, interieur van hotelkamers, voorstellingen van opera of toneel. Schrijven kan Tsjaikovski zeker, veel passages van de 681 opgenomen brieven zijn van een literaire schoonheid.
Over de windhandel in kredietpapieren schreef Pieter Langendijk twee toneelstukken: Arlequin Actionist en Quincampoix. Deze stukken verschenen in 1720, het jaar waarin de windhandel zijn einde vond, in een vloed van spotprenten, satirische blijspelen en gedichten. Een verzameling anti-windhandelstukken werd in hetzelfde jaar in folio uitgegeven; in 1980 verscheen een herdruk in facsimile: Het Groote Tafereel der Dwaasheid; ‘vertoonende de opkomst, voortgang en ondergang der Actie, Bubbel en Windnegotie, in Frankrijk, Engeland en de Nederlanden’ (Scheltema/Holkema, f 195, -). Stemmingsvolle, vaak hilarische beelden uit de geschiedenis van de aandelenhandel.
Een zeer informatief lexicon is Book Illustrators of the Twentieth Century door Brigid Peppin en Lucy Micklethwait (Martyrium, 336 p., f 24,90). Biografie en bibliografie van ruim 800 illustratoren wier werk het eerst in Engeland werd gepubliceerd. Van minder naslagwaarde maar zeer fraai is Haida Printmaker, 75 zeefdrukken van Robert Davidson, een Haida-Indiaan van de noordwestkust van Noord-Amerika (Scheltema/Holkema, 117 p., f 14,90).
Tenslotte zeer bijzondere, oude ramsj. In 1925 verscheen van architect en meubelontwerper K.P.C. de Bazel een map met 64 houtsneden. Ex-librissen, verhuisberichten, kwitanties, tijdschriftlogo's, versieringen voor prospectussen, diploma's, annoncekaarten, kalenders, menukaarten, visitekaartjes et cetera. Toegepaste kunst in Jugendstil/art deco met hier en daar al vroege Amsterdamse School. De map werd nimmer uitverkocht en is (afgeprijsd) te vinden in het Huis aan de Drie Grachten, Oudezijds Voorburgwal 249 (per map f 250, -, houtsneden los f 10,-).
ATTE JONGSTRA
Auteursrechtelijk beschermd
