Vrij Nederland. Boekenbijlage 1987

[p. 8]

Het dwergwerpen in Piringen
Coot van Doesburghs veldstudies in de onvermoede werelden van de sport

Het ongetrainde lichaam door Coot van Doesburgh Uitgever: Agathon, 144 p., f 22,50

Nico Scheepmaker

Het ongetrainde lichaam is de titel van een bundel van eenenzestig columns van Coot van Doesburgh die de lading uitstekend dekt. Coot, van het vrouwelijk geslacht, in tegenstelling tot Kootje Prins, ging eens in de drie weken voor NRC Handelsblad met een ongetraind lichaam (ze had in haar jonge jaren alleen aan ballet gedaan) op een tak van sport af die zij alleen van horen zeggen kende, en schreef daar dan, vanuit haar verbazing en nieuwsgierigheid, een column over. Die kwam in de maandagkrant, min of meer als panacee voor al die lezers die zich op die dag steeds geconfronteerd waanden met een wereld die voor de helft uit sportbeoefenaars moest bestaan (en voor de andere helft uit soldaten en hongerlijders). Haar column ging wel steeds over sport, maar vanuit het gezichtspunt van de outsider, en bovendien geschreven met de pen (schrijfmachine) van de columniste, niet van de sportverslaggever. Haar column gaf daardoor enig soelaas aan al degenen die geen interesse hebben voor sport as such, maar wel voor een goed geschreven stuk, desnoods over sport. Mijn vrouw bijvoorbeeld, die volstrekt immuun is voor sport, las wél die columns van Coot van Doesburgh.

Toch schijnt die titel: Het ongetrainde lichaam, tot misverstanden te kunnen leiden. Coot van Doesburgh vertelde me tenminste dat ze de bundel bij De Bijenkorf een keer bij de medische boeken, tussen kanker en multiple sclerose, had zien liggen, en ook een keer tussen de sportboeken had zien staan. Beide zijn onjuist. Zoals het ook onjuist zou zijn een bundel columns van Jan Blokker tussen boeken over binnenlandse politiek te zetten omdat zijn columns daar vaak over gaan. In feite drong Coot van Doesburgh op eenzelfde manier de wereld van de sport binnen als de antropoloog en schrijver Desmond Morris (De naakte aap) de wereld van het voetbal. In zijn inleiding van The Soccer Tribe (‘Spel om de bal’) schrijft hij: ‘Toen ik in hun wereld binnenkwam, voelde ik me als vroeger een ontdekkingsreiziger als hij voor het eerst doordrong in een verre en vreemde inheemse cultuur. Ik begreep niet veel van hun dreunende krijgsliederen of van hun bonte uitmonstering, van hun primitieve bijgeloven en hun rare gewoonten. Ik kwam op het idee dat de beste manier om dit aan te pakken, zou zijn om net te doen of ik echt een antropoloog was, bezig met een objectieve veldstudie. En zo ben ik dan begonnen aan een systematische analyse van deze vreemde en soms wilde “voetbalstam”.’

Mankracht

Het verschil met Desmond Morris is alleen dat Coot van Doesburgh zich niet aan een systematische analyse heeft gewaagd, maar hapsnap, te hooi en te gras, een proefje hier en een proefje daar heeft genomen van die grote appeltaart die de sport is. En zoals een dichter dankzij de rijmdwang vaak op een originele zinswending stuit, zo boorde zij, Coot van Doesburgh, in haar ongeoefendheid op sportgebied, dikwijls een onderdeel van de sportbeoefening aan dat door de eigenlijke sportpers altijd over het hoofd was gezien. Zo schrijft zij over haar speurtocht naar de ‘sportbeha’, en over haar bezoek aan het dwergwerpen in het Belgische dorpje Piringen. Ze doet dat, zoals in al haar stukken, op de beschrijvende wijze, nagenoeg zonder dialogen, in een ‘tongue-incheek’-stijl die weer gecompenseerd wordt door haar enthousiasme voor al die nieuwe werelden die voor haar opengaan. Laat ik, ter illustratie, een flink stuk citeren van ‘Motorcross’, waarin alle elementen van Het ongetrainde lichaam (onwetendheid, verbazing, enthousiasme, schrijfvermogen) verzameld zijn:

‘Ik durf het nauwelijks aan iemand te bekennen, maar afgelopen zaterdagavond was ik voor het eerst in mijn leven in het Olympisch Stadion. Door twee elfjarige vrienden was ik verleid tot het bezoeken van de door hen aanbeden en door mij altijd schamper afgedane tak van sport: motorcross. Ik heb dergelijke sporten altijd gezien als onzinnige verspilling van brandstof en eigenlijk, hoewel ik weet dat ook aan motorraces zware trainingen verbonden zijn, vind ik dat sporten gebaseerd moeten zijn op mankracht en dat daar geen motorische hulpmiddelen bij te pas behoren te komen.

Mijn lichte weerzin werd al gauw tot nul gereduceerd door het aanstekelijke enthousiasme van mijn jeugdige begeleiders en de aantrekkingskracht van het nog nooit meegemaakte. Om te beginnen was het stadionbezoek een openbaring. Grote betonnen, naar urine riekende gangen en trappen, en dan ineens het weidse, groene veld met daaromheen de door honderden vrachtwagens gestorte aarde, omgevormd tot de grilligste kunstduinen, -greppels en -doolhoven. Een feestelijke anticipatiesfeer bij de merendeels in zwart leer gestoken bezoekers, nog verhoogd door de onverstaanbare stationsgalm van het luidsprekercommentaar, afgewisseld met de maar al te verstaanbare muziek van André Hazes.

De zopas ontstoken lichtmasten brandden eerst turquoise, maar gaven later, toen het ging schemeren, een onwerkelijk lila stralenbundel af, zodat je je in een Willink-omgeving waande waarbij ieder ogenblik een onheilspellend onweer zou kunnen losbarsten.

En toen barstte de hel inderdaad los en ik moet zeggen: het was een verrukkelijke hel. Het geweld waarmee de crossrijders starten is met geen pen te beschrijven. De explosieve kracht waarmee wolken aarde achter hen de lucht worden ingesproeid, de walm van uitlaten, die in een mum van tijd de lichtmasten in een blauwe mist dompelen en ons doen hoesten en kokhalzen, de sierlijke kracht waarmee de rijders na het nemen van een heuvel meters door de lucht katapulten, het werd me allemaal even te machtig tot ik krachtig tot de orde werd geroepen door bestraffende elleboogstoten van mijn jeugdige begeleiders, die geen zin hadden om door een uitzinnig wijf ten aanzien van de hele tribune voor schut gezet te worden.’

Zo, dan heeft u een beetje een idee. The proof of the column is in the reading. Het aardige van Coot van Doesburgh is, dat zij zichzelf ook vanuit het niets in de columnistenwereld heeft gekatapult. Toen Wim Jungman bij Het Parool gepensioneerd raakte als tv-criticus meldde zij zich, als verslaafd tv-kijkster, als opvolgster aan. Dat was in 1980, en toen volgden al snel tv- en andere columns in NRC Handelsblad, Hervormd Nederland, Het Vrije Volk en een ‘gewone’ column in Het Parool. Daarvan zijn die in NRC Handelsblad en Het Vrije Volk overgebleven. Haar column in Het Parool, hoewel die toch meestal over fout parkeren, gif in de grond of inbraak ging (typische Amsterdamse volksonderwerpen!), is per 1 juni opgeheven. Te elitair. Zodra uitgevers columnisten goed genoeg vinden om ze te bundelen, worden ze door Het Parool afgeschaft: eerst Henk Spaan (Appels en peren), nu Coot van Doesburgh, Vreemd...

■

P.S. Motorcross staat op pagina 85 en 86. Om ruimte voor nog een eenenzestigste column te sparen, heeft uitgeverij Agathon de inhoudsopgave opgeofferd.