Vrij Nederland. Boekenbijlage 1987

Existentiële levensangst

Wij doden Stella door Marlen Haushofer Vertaling: Pauline van Santen Uitgever: Bzztôh, 72 p., f 17,50

Eric Gobbers

Slechts in tweede instantie is Wij doden Stella het verhaal van het jonge meisje Stella, die een als ongeval vermomde zelfmoord begaat wanneer het tot haar doordringt dat haar verleider (en gastheer) Richard zijn belangstelling voor haar verliest. In de eerste plaats gaat het om de vertelster, Richards vrouw Anna. Zij schrijft haar verhaal neer tijdens een weekend dat haar man en twee kinderen, Wolfgang en Annette, elders doorbrengen. Ze doet dit om hel te kunnen vergeten, hoewel ze van haar biecht geen heilzame werking verwacht.

Het geheel werd een subtiel portret van de complexe vrouw die Anna is. Fundamenteel zijn er twee soorten mensen, stelt Anna vast: de denkenden (waartoe zijzelf en haar zoon Wolfgang behoren) en de levenden (Richard, Annette. Stella). Het zijn de denkenden die het moeilijk hebben, voor hen is het leven een hele zware opgave. ‘Steeds moeten de denkenden zich realiseren dat ze leven, maar de levenden hoeven niet te denken,’ observeert ze.

Richard is een vlotte jongen. Voortdurend heeft hij verhoudingen, hij neemt niet eens de moeite uit te kijken voor lipstickvlekken en krachtige parfums, zo zeker is hij van zijn zaak: Anna behoort hem toe. ‘Richard is een monster: een bezorgde vader, een advocaat met aanzien, een hartstochtelijke minnaar, verrader, leugenaar en moordenaar.’ Hét chantagemiddel waarnaar hij altijd kan grijpen is hun zoon Wolfgang. Met hem heeft Anna een sterke band, zij zijn er twee van dezelfde soort. Het is om wat van haar is - de band met Wolfgang, het staren in de tuin - te beschermen dat ze niet heeft ingegrepen in de affaire met Stella. hoewel ze besefte dat het onervaren meisje ten onder zou gaan. Anna heeft gefaald in haar functie van stand-in moeder. Stella was immers aan haar zorgen toevertrouwd door haar moeder Luise, een losbollige vrouw die zichzelf Anna's vriendin noemt.

Op zeer knappe wijze toont Marlen Haushofer hoe Anna worstelt met de waarheden omtrent het leven die ze ontdekt, de bevindingen waartoe ze gekomen is. De zekerheden die ze vroeger had zijn verdwenen. Sinds ze weet dat mensen maskers dragen, dal niets is wat het schijnt, kijkt ze overal met argwaan tegenaan, meest van al tegen ogenschijnlijke onschuld. Sinds ze weet dat mensen strijdige kenmerken in zich verenigen en dus onbetrouwbaar zijn, is ze verlamd door een existentiële angst. Alles lijkt haar zinloos, ze kan niet handelen. Steeds moeten de zwaarmoedigen (de gevoeligen, de trouwen) uitkijken voor de strikken die gespannen worden door de optimistische ‘levensgenieters’.

Wij doden Stella is een novelle die voor het eerst verscheen in 1958 bij een kleine Weense uitgeverij. Het werk van Haushofer (1920-1970) wordt vanaf 1983 opnieuw uitgebracht. In het najaar verschijnt bij Bzztôh een vertaling van de roman Die Wand, die als Haushofers meesterwerk geldt.

■