Vrij Nederland. Boekenbijlage 1987

Veel ellende met mannen
Haastige roman van Fay Weldon

Fay Weldon
jerry bauer

In the heart of the country door Fay Weldon Uitgever: Hutchinson, 226 p., f36,05

Ageeth Scherphuis

Natalie is mooi als een meisje uit een vroege Chaplin-film met die zelfde nietszeggende blik van sexy idiotie op haar gezicht. Het was alsof ze was geschapen om door het leven te gaan met ondertitels: ‘Help me’, ‘red me’, ‘Arme kleine ik’. Zomer en winter loopt ze op schoenen met hoge hakken en open tenen, geen sinecure in de modder van het Engelse platteland. Ze weet niet of haar man het schoolgeld van de kinderen heeft betaald, ze weet niet of er een hypotheek op haar nieuwe bungalow zit en ze moet de secretaresse van haar man bellen om te weten of de rekening van de delicatessenwinkel is betaald.

Het loopt dan ook slecht met haar af. ‘Op zo'n ochtend, net voor het gaat regenen’, om vijf over half negen reed haar man weg in zijn Ford Cortina, nagewuifd door Natalie, de kinderen en de hond. Op weg naar kantoor, maar in werkelijkheid op weg naar Spanje, in gezelschap van de plaatselijke prinses carnaval, met de juwelen van Natalie en de salarissen van zijn personeel.

Je zou geneigd zijn te denken dat zulke Natalies niet meer bestaan, maar ze zijn er nog steeds en Fay Weldon is en blijft hun advocaat, op haar geheel eigen manier. Het is niet hun schuld dat ze in de wijd open staande val van de afhankelijkheid trappen: zo worden ze opgevoed. Éen moment van onbedachtzaamheid en een levenslange afhankelijkheid van, meestal niet naar eigen keuze, man of bijstand is het gevolg. Fay Weldon weet de slaapwandelende Natalie aannemelijk te maken, tenminste voor een groot deel van het verhaal. Op het laatst kan ik haar niet helemaal meer volgen, maar dan heeft het leven en hebben vooral de mannen in haar leven haar zulke streken geleverd dat iedere vrouw het hoofd in de schoot zou leggen.

Natalie's tegenpool is Sonia, moeder van drie kinderen, verlaten door man en minnaar, al lang in de bijstand, cynisch en tot de tanden bewapend voor de strijd om te overleven. Zij vertelt de geschiedenis van Natalie en tegelijkertijd haar eigen treurige verhaal.

Even los van de polemiek over de vraag of een vrouw wezenlijk anders schrijft dan een man: niemand anders dan Fay Weldon (een vrouw) kan de geschiedenis van Natalie en Sonia zo beschrijven: geestig, kattig, ordinair, spannend vooral ook en afstandelijk, maar tegelijk met zoveel mededogen voor haar zusters die zo stom zijn geweest hun emotionele en economische lot in handen van een man te leggen.

Natalie is niet in staat de samenspannende buitenwereld (lees mannen) en de instanties waarvan ze voor haar levensonderhoud afhankelijk is, het hoofd te bieden. Ze trekt met haar kinderen bij Sonia in en volgt daar een moderne leerschool in het verwerven van een uitkering en het doorstaan van de vernederingen die de samenleving van de staat afhankelijke vrouwen aandoet. Maar met al haar ervaring, al haar cynisme kan Sonia niet op tegen Natalies ingeslepen natuur van afhankelijk kindvrouwtje en de stoet van heren in het plattelandsstadje die een slaatje slaan uit de treurige situatie van Natalie. Binnen de kortste keren gaat Natalie door de knieën voor een man die bereid is haar in een flat onder te brengen (alleen in de winter, 's zomers kan hij de flat voor veel geld verhuren aan toeristen). Het begin van de hilarische tragedie die Sonia in het gekkenhuis brengt en Natalie in de armen van de man van haar werkster in een caravan naast de vuilstortplaats.

Fay Weldons afkeer van het buitenleven is haast nog groter dan haar minachting voor liegende, bedriegende, hun voordeel halende, en vrouwenhatende mannen. De manier waarop ze het modderige, treurige, grijze, altijd koude en regenachtige Engelse platteland beschrijft, doet ieder stadsmens deugd. En wat er nog aan moois is daarbuiten wordt vernietigd door Natalies ex- en tegenwoordige minnaars die illegale bestrijdingsmiddelen en hormonen aan de plaatselijke boeren verkopen. Nee, noch van mannen noch van het buitenleven kan in de ogen van Fay Weldon iets goeds komen.

Natuurlijk kun je je afvragen of Natalie niet wat erg veel ellende ondervindt, van haar man, haar minnaars en mannen en vrouwen achter de loketten; er komen in deze categorieën tenslotte ook aardige exemplaren voor. Zouden een ex- en tegenwoordige minnaar in werkelijkheid samenspannen om een afhankelijke arme ziel die zo schandelijk door haar man in de steek is gelaten, uit haar huis te krijgen en erger: om het voor bijna niets te verkopen en de rest in hun eigen zak te stoppen? Het is een beetje ongeloofwaardig, maar als Fay Weldon het opschrijft, klinkt het meteen plausibel.

The Heart of the Country is geen Praxis (Fay Weldons mooiste roman), het lijkt af en toe alsof ze haast had en de apotheose is wat al te hilarisch, uitzinnig en onverwacht, maar het blijft een Fay Weldon: een feest om te lezen. Een bijkomend voordeel: The Heart of the Country geeft een beeld van onze moderne tijd waar latere (verbijsterde) geschiedschrijvers haarfijn uit kunnen opmaken hoe en op welke fronten de strijd tussen de seksen zich in de jaren tachtig afspeelde.

■