Vrij Nederland. Boekenbijlage 1987

Te kwistig met de damesromantiek
Colometa van Mercè Rodoreda, goedbedoeld maar vlak

Mercè Rodoreda

Colometa door Mercè Rodoreda Vertaling: Elly de Vries-Bovée Uitgever: De Bezige Bij, 255 p., f32,50

Maarten Steenmeijer

Colometa van Mercè Rodoreda (1909-1983) is, voor zover ik weet, de eerste moderne Catalaanse roman die in het Nederlands is vertaald. Dat de uitgever dit werk heeft gekozen is niet verrassend: La Plaça del Diamant (1962), zoals de originele titel luidt, is in Spanje zeer vermaard (onder andere door de recente verfilming), terwijl de roman buiten de Spaanse grenzen dank zij de vele vertalingen ook bekendheid geniet. Voeg hierbij het wervende nawoord van Gabriel García Márquez waarmee de Nederlandse editie is verrijkt en er is alle reden om te vermoeden dat hier sprake is van iets bijzonders.

Dat vermoeden werd niet bewaarheid: Colometa is nu, vijfentwintig jaar na dato, een onopvallende, wat ouderwetse roman. Hij deed me sterk denken aan de poëtisch-realistische vrouwenromans die in de eerste decennia na de burgeroorlog een belangrijk stempel op de Spaanse (= Castiliaanse) literatuur drukten, en dat suggereert dat er wellicht meer kruisbestuiving tussen de Spaanse en Catalaanse literatuur heeft plaatsgevonden dan vaak beweerd wordt.

Van dit type roman is in de jaren vijftig en zestig ook het een en ander in Nederland binnengedruppeld, en vrijwel onmiddellijk weer verdampt: wie herinnert zich nog namen als Carmen Laforet en Ana María Matute? Hoofdpersoon en vaak ook verteller in deze romans is een vrouw die het in allesbehalve rooskleurige omstandigheden alleen moet zien te redden. Haar wel en (vooral) wee wordt niet zuinig gelardeerd met lange overpeinzingen, die een steeds groter zelfbewustzijn verraden. Wijzer geworden door haar ervaringen zal de vrouw - al dan niet verbitterd - verder door het leven moeten, zo leert ons het slot.

Deze verhalen worden op uiterst serieuze, nogal plichtmatig literaire wijze verteld. De opgelegde symboliek en de zware, lyrische toon maken duidelijk dat de bedoeling goed, maar het resultaat een beetje onhandig is. Wat diepzinnige mijmeringen moeten zijn - en waarschijnlijk destijds ook wel waren - worden nu platitudes, wat poëtisch is bedoeld, wordt zeurderig. Romans als Senorita Andrea (de ridicule Nederlandse titel van de roman die in het Spaans Nada, dat is, Niets heet) van Carmen Laforet en Eerste herinnering van Ana María Matute laten zich nu lezen als sympathieke, maar gedateerde romans.

Dat geldt ook voor Colometa, het verhaal van een eenvoudige, gedweëe vrouw uit Barcelona die ‘niet goed wist waarvoor (ze) nu eigenlijk op de wereld was’ en die op een gegeven moment beseft dat ze het alleen moet zien te rooien. Ze krijgt wat meer greep op haar bestaan, maar dat gebeurt pas tijdens haar tweede huwelijk. Inmiddels is haar eerste man in de oorlog gesneuveld en heeft ze twee opgroeiende kinderen om voor te zorgen. De Geschiedenis met een hoofdletter (de woelige jaren van de Tweede Republiek, de burgeroorlog, de franquistische dictatuur) gaat echter - ook aan het slot van de roman nog - aan haar voorbij en is dan ook nauwelijks expliciet aanwezig.

Spreektaaltoon

De auteur heeft voor een ik-verhaal gekozen, en dat is zeker niet de eenvoudigste vorm. Want zij was hierdoor gedwongen om voortdurend alle gebeurtenissen vanuit het naïeve, bijna onnozele gezichtspunt van de vrouw te presenteren. Hierin is Rodoreda zeker geslaagd, behoudens de wat al te literaire symboliek van sommige motieven vissen, kleuren en ratten). Maar ik had graag gezien dat er meer was gezondigd tegen deze (schijn van) au-

Vervolg op pagina 16