Vrij Nederland. Boekenbijlage 1987

Karakterspiegeling

De confrontatie door Monika van Paemel Uitgever: Meulenhoff, 155 p., f24,50

Koos Hageraats

De eerste druk van Monika van Paemels roman De confrontatie verscheen in 1974. In de Vlaamse kritieken werd de roman toegejuicht, de spaarzame Nederlandse reacties waren gematigd tot koel. Maar zo goed als de ophemeling door de Vlaamse pers overdreven genoemd kan worden, zo moet achteraf ook geconstateerd worden dat de Nederlandse kritiek in dit geval zeker niet overliep van begrip. Misschien levert de herkansing andere resultaten op, nu er na het grote succes van haar imponerende epos De vermaledijde vaders (1985) een stilitisch grondig herziene tweede druk is verschenen van De confrontatie.

Het is een caleidoscopisch opgezette bekentenisroman waarin de schrijfster zich splitst in twee alter ego's: Mirjam, een geëmancipeerde, opstandige maar geïsoleerde vrouw die zich met haar verlangen naar zuiverheid en oorspronkelijkheid terugtrekt in haar eigen wereld, en Zoë, haar zelfstandige, zelfverzekerde en aanvaardende vriendin. Daarnaast treedt in cursieve passages de schrijfster zelf op: zij geeft reflecties op haar schrijverschap en op het ontstaan van deze roman. Zowel door het kaftontwerp (een omfloerste foto van het spiegelbeeld van de schrijfster die in een naakte pose een boek zit te lezen) als door de poging om zicht te krijgen op zichzelf, ligt een identificatie van de schrijfster met Mirjam het meest voor de hand. Van een definitieve oplossing is echter geen sprake, want geleidelijk vervloeien de twee vrouwen tot één persoon.

In de monologen van de beide vrouwen vindt weinig handeling plaats. Belangrijker is de voortdurende spiegeling van de karakters van Mirjam en Zoë, een spiegeling waarin zowel hun verschillen als hun overeenkomsten zichtbaar worden. Daarbij wordt het karakter van Mirjam het duidelijkst uitgewerkt, zowel in haar eigen monologen als in die van Zoë. Maar het blijft, door het accent dat Van Paemel legt op het vorm-experiment, een bij uitstek literair personage. Dat lijkt me het gevolg te zijn van een duidelijke keuze die hier gedaan is. Of die keuze geslaagd is of niet, hangt dan ook in de eerste plaats af van de smaak van de lezer.

■