Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

De bekentenissen van een zoetgevooisd monster
De Thugs in India: negentiende-eeuws terrorisme

The Confessions of a Thug door Philip Meadows Taylor Uitgever: Oxford Univerity Press, 553., f39,35

Hans Moll

Onlangs werd een actie op een Brits vliegtuig verijdeld, in de handbagage van een Ierse vrouw werden explosieven gevonden. Na een korte achtervolging werd haar Palestijnse verloofde aangehouden. Hij had haar uitgeleide gedaan en buiten haar medeweten een bom in haar tas gestopt. De vrouw werd na een verhoor weer vrijgelaten, haar onschuld stond buiten kijf. Geen krant liet onvermeld dat zij zwanger was.

De aanslag van Londen was niet de eerste in zijn soort. Eerder kregen twee Zweedse meisjes die uit Griekenland vertrokken van hun vakantie-verloofdes een pakje mee. Natuurlijk wilden ze wel wat extra bagage meenemen, ze wisten hoe lastig het hun Arabische vrienden altijd gemaakt werd bij de douane. Zonder problemen kwamen pakje en begeleidsters in het vliegtuig, alleen werd Zweden niet gehaald.

Het doel van terreurdaden is angst zaaien, daarom zijn non-combattanten graaggeziene slachtoffers. Hoe onschuldiger en weerlozer het slachtoffer, des te groter de kans dat men zich ermee kan vereenzelvigen en des te groter de terroristische waarde van de aanslag. Toch raken deze aanslagen ons als uitzonderlijk meedogenloos, voornamelijk vanwege de voorbedachte rade waarmee de daders een vertrouwensrelatie met hun slachtoffers aangingen.

De tactiek om iemands vertrouwen te winnen met het uitdrukkelijke oogmerk hem of haar te doden is uiteraard geen uitvinding van de twintigste eeuw, noch is zij voorbehouden aan een bepaalde bevolkingsgroep. Eeuwenlang hebben bijvoorbeeld de Assassijnen in het Midden-Oosten hun schrikbewind uitgeoefend. Deze sekte, wier naam in vele talen nog altijd synoniem is met moordenaar, en afgeleid is van ‘hashish’, was berucht om haar vaardigheid iedereen, ook de best bewaakten, te vermoorden. Bekend is de anekdote van Saladin (1138-1193), de door alle kruisvaarders gevreesde veldheer en staatsman.

De grootmeester van de Assassijnen meende dat Saladin zijn plaats gewezen moest worden. Hij zond een koerier naar hem met een boodschap die strikt persoonlijk was. De man werd gefouilleerd, wapens werden niet gevonden en hij werd tot het privévertrek van Saladin toegelaten. Daar zat de gesel van de Christenwereld, met twee Mammelukse lijfwachten. ‘Ik moest u iets onder vier ogen zeggen,’ zei de Assassijn, waarop Saladin antwoordde, ‘Spreek, want deze Mammelukken zijn al vele jaren mijn vertrouwelingen, ik beschouw ze als mijn zonen.’ De koerier wendde zich tot de lijfwachten met de vraag, ‘Wat zouden jullie doen als ik in naam van mijn meester bevel gaf sultan Saladin te doden?’ Als een man trokken zij hun zwaard en verklaarden gereed te zijn dit bevel uit te voeren. De drie Assassijnen vertrokken zonder Saladin een haar te krenken, maar de boodschap was naar behoren overgekomen.

Naast de Assassijnen kennen we in de geschiedenis nog een andere organisatie die door haar moorddadige praktijken een bedenkelijke faam heeft opgebouwd: de Thugs van India. Zij maakten deel uit van een gilde bandieten die hun slachtoffers beroofden na hen eerst op rituele wijze gewurgd te hebben. Philip Meadows Taylor was in de jaren dertig van de vorige eeuw politiefunctionaris in Brits Indië en uit de vele bekentenissen van gevangen Thugs stelde hij een verhaal samen dat in 1839 werd uitgegeven als The confession of a Thug. Deze roman is begin dit jaar opnieuw uitgegeven door de Oxford University Press en biedt ons een unieke kijk in de gedachtenwereld van een ‘gentleman’ massamoordenaar. Taylor reikt ons en passant een mogelijkheid om het morbide cynisme van de terrorist-versierders binnen de horizon van ons bevattingsvermogen te brengen.

Prooi

Taylor schrijft de Thugs als voornaamste eigenschappen jachtdrift en sociale schizofrenie toe. Gevraagd naar het waarom van zijn wrede ambacht antwoordt de hoofdpersoon, Ameer Ali, ‘U kent niet de grootse en stimulerende opwinding die bij ons beroep hoort. Hoeveel Engelsen zijn niet hartstochtelijk toegewijd aan de jacht? Een tijger, een panter, een buffel, ja zelfs een zwijn roept in jullie de meest felle hartstocht op om te doden. Jullie riskeren zelfs je leven in de achtervolging. Hoeveel hoger is onze prooi niet! Het jachtdier van de Thug is de mens. Hij heeft gezworen dat hij zijn medeschepsels, van kind tot grijsaard, meedogenloos, nooit falend, zal vernietigen.’ In het jagerslatijn dat Taylor zijn hoofdpersoon in de mond legt, beweert Ameer Ali zevenhonderdnegentien mensen vermoord te hebben, ‘Ach, sahib, als ik niet twaalf jaar in de gevangenis had gezeten waren het er duizend geweest.’

Met bijna academische afstandelijkheid, geeft de Thug het opsporen, meelokken en vernietigen van de reizigers weer. Voor sommige ongelukkigen toont hij enig medelijden, vrouwen en kinderen die ‘noodgedwongen’ gewurgd moeten worden. Anderen worden met zinderende haat nagejaagd en voor weer anderen voelt hij soms zelfs affectie. Van een man zegt hij, ‘Vaak wenste ik hem als vriend ontmoet te hebben, maar hij was een “bunij”, een prooi, en de adem van de dood was al in zijn neus.’ En zo gauw iemand tot bunij was verklaard, stond zijn lot vast. De voornaamste wet die voor de bunij's gold was wel dat alles was toegestaan om hun achterdocht weg te nemen. De prooi moest wijs worden gemaakt dat hij veilig was, en met vriendelijk en voorkomend gedrag werden de wapens van achterdocht en waakzaamheid onschadelijk gemaakt.

Taylor moet geschrokken en geïntrigeerd zijn geweest door de manier waarop deze mensenjagers hun prooien beschreven. Regelmatig schetst hij hoe vredig de slachtoffers met hun beulen omgaan. ‘Wat is het lot toch vreemd,’ laat hij Ameer Ali mijmeren, ‘daar ligt de man die nog maar een paar uur te leven heeft, zij aan zij in een vredige slaap, naast degene die hem zal vernietigen.’

Op begrijpende, zij het wat meewarige toon, spreekt de seriemoordenaar avant-la-lettre over de eenzaamheid van het reizen die mensen doet verlangen naar gezelschap. De grootste last die mensen meedragen blijkt hun wantrouwen te zijn en iedereen is uiteindelijk bereid zijn vertrouwen te schenken.

Het woord ‘Thugee’ komt van verleiden, overhalen en dat vereist charme. Mensen die op hun hoede zijn charmeren vraagt vakmanschap, en Ameer Ali was er een grootmeester in. Zo knap is Confessions of a Thug geschreven dat de lezer, ondanks de gruwelijke details, zo nu en dan overvallen wordt door een ‘occasional sympathy for Ameer Ali’. Een ervaring die, aldus de inleider, ‘profoundly disturbing’ is.

Om voorbeelden van schennis van vertrouwen te vinden, hoeven we overigens niet naar India of het Midden Oosten. In onze literaire en filmische traditie vinden we talrijke vrouwelijke spionnen; Matahari's, die de vijand, door middel van hun lichamelijke bekoringen, geheimen moeten ontfutselen. Ook iemand tijdens het kussen of andere intieme verstrengelingen uit de weg ruimen, is als thema in de ontspanningsliteratuur niet onbekend. De bunij par excellence, James Bond, dankt zijn leven aan een onpeilbaar diepe en weinig benijdenswaardige paranoia. Ieder gewoon mens echter, loopt altijd de kans een lange en internationale traditie voort te moeten zetten; de traditie van het bedrogen uitkomen.

■