Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[Hoe was het mogelijk?! - vervolg]

loos - en dat voor iemand die reeds in het begin van het boek uitdrukkelijk te kennen heeft gegeven over een passie voor de literatuur te beschikken, getuige de ontboezeming dat de kleine Geldof (ook al) op dertienjarige leeftijd ‘Camus, Sartre, Kafka and the others (...)’ verslond. The others? Nergens wordt er in het boek blijk gegeven van beïnvloeding door of voorliefde voor voornoemde schrijvers, en ‘the others’ moeten dan Agatha Christie en Alistair MacLean zijn, in wier boeken Geldof zich wel eens voelt rondlopen als hij op vakantie gaat... Enfin, na een slordige honderd pagina's wordt de lezer deelgenoot van het formeren van The Boomtown Rats, hetwelk gebeurt tijdens een feestje en, weer wat later, in een broodjeszaak. Ook hier wordt de mythe van de droomcarrière ruimschoots bevestigd. Na een aantal optredens in rokerige achterzaaltjes, een kortstondige hippie-periode en, bovenal, veel conflicten met andere locale popgroepen, vindt datgene plaats waar de gemiddelde gitaarspelende puber zo zielsveel op hoopt: de band wordt aangesproken door een met cocaïne zwaaiende manager in een Amerikaanse slee (‘“Try Holland! I know a DJ there (...)”’), lastig gevallen door groupies (‘Always sex had been so complicated. This was sex for the fun of it.’) en, uiteindelijk, benaderd door een platenmaatschappij (‘It was hard to turn down a million pounds.’). The Boomtown Rats worden binnen anderhalf jaar beroemd, de single Rat trap komt op nummer één, en wat volgt is een stroom van anekdotes, voorzien van een flinke dosis name dropping, waarbij vooral Geldofs wrok jegens de Britse muziekpers en collega-muzikanten amuseert. Maar alles wordt pas werkelijk spannend op het moment dat hij is uitgeschreven over zijn glorietochten met ‘The Rats’, zijn uitstapjes naar de filmwereld en niet te vergeten de wereldtournees, en Geldof, jawel, aanbelandt bij het prille begin van wat zou uitgroeien tot een muzikale en vooral wereldomspannende collecte - bij de geboorte van Band Aid.

Goeden en kwaden

Waar de rechttoe-rechtaan, overgesimplificeerde verteltrant van Geldof totdantoe meestentijds verveelde ofwel irriteerde, blijkt dit nu de juiste toon te zijn voor het verslag van een langzaamaan gestalte krijgende poging om de crème de la crème van de Britse popmuziek in één studio te krijgen om het liedje Do they know it's Christmas op te nemen. Het resultaat is verbazingwekkend en bovenal hartverwarmend. Collega's zeggen optredens of plaatopnames af, komen overvliegen uit het buitenland en tonen zó veel enthousiasme dat Bob Geldof de moed krijgt om de media in te lichten en, eveneens, te enthousiasmeren. Op 25 november 1984 wordt - terwijl er zegge en schrijve één iemand bij de deur staat om de pers en andere nieuwsgierigen op een afstand te houden; terwijl een broodjeszaak zorgt voor wat versnaperingen; terwijl popartiesten die goed zijn voor een miljoenen-verkoop eigenhandig komen aanzetten met instrumenten en apparatuur - het lied en de bijbehorende, sobere, videoclip opgenomen. Groepen en artiesten als Spandau Ballet, Duran Duran, Sting, Wham!, Bananarama, Paul Weller en Phil Collins, amusementsconcerns die gewoonlijk niet wars zijn van uiterlijk vertoon, hebben volgens Geldof allen door waar het dit keer om gaat want de hypes der popmuziek blijven achterwege: ‘They looked like a bunch of yobs down the pub on a Sunday lunchtime’. En even verder

[p. 11]

op noteert Geldof de contrasten met de Amerikaanse variant van Band Aid, te weten USA for Africa; tijdens de opnamen van We are the world tiert het stardom alsmede de onderlinge concurrentie welig en is er een koud buffet en een alcoholische pracht en praal aangerukt als bij een Hollywood-première.

Dubieus te noemen zaken als hiervoor worden onvermoeibaar door Geldof aangestipt, want let wel, op het moment dat de actie Feed the world is geboren, is de wereld volgens Geldof louter te verdelen in de goeden en de kwaden. De kwaden zijn zij die geld uit de actie wensen te slepen - nergens schroomt hij man en paard te noemen. De Daily Mirror deugde niet want de krant eiste publicitaire en financiële voordeeltjes in ruil voor een front-page story. De redactie van het immens populaire tv-programma Top of the Pops deugde niet want zij weigerden de video-clip en bijbehorende gironummers uit te zenden zonder een hitnotering van het liedje. De managers van veel popartiesten (o.a. die van Sade, The Eurythmics en van Michael Jackson) deugden niet want, in tegenstelling tot de musici zelf, wilden zij wel degelijk geld zien. Bob Geldof toont de bijkans onoverkomelijke onwil aan van velen als het gaat om het opzetten van een groots project waar nu eens niet iets mee valt te verdienen. Want terwijl het publiek enkel deelgenoot was van de bewonderenswaardige inzet van de popmusici, had de organisator van de kerstplaat en het concert te kampen met tegenstand afkomstig uit verschillende sectoren, variërend van de snack-bar keten rondom het Wembley Stadion (waar het Britse deel van Live Aid plaatsvond) die de opbrengst van de verkochte drank en etenswaar weigerde af te dragen, tot en met de onwil van de Britse regering om de te heffen belasting op de verkochte singles kwijt te schelden; van de Franse tv die Live Aid niet wilde uitzenden (‘To them it was popmusic and popmusic is not French.’), tot en met het ongeïnspireerde gekweel van Bob Dylan tijdens het concert in Amerika, aan het eind waarvan hij zei dat het dan wel leuk en aardig was dat de hongerenden in Afrika geholpen zouden worden, ‘but it would be nice if some of the money went to the American farmers’. Maar het onwaarschijnlijke geschiedde, en veel, heel veel geld stroomde binnen; en hoewel volgens Harry Mulisch het slechte altijd slechter dan het goede goed is, werd de snack-bar keten op de dag van het concert door het publiek goeddeels geboycot en besloot de Britse regering dat de belastingopbrengst van de hitsingle zou worden overgeheveld naar het departement van ontwikkelingssamenwerking. In Frankrijk werd een groot deel van de concerten alsnog uitgezonden en werd, hoewel de opbrengst klein bleef, geld ingezameld - en wat Bob Dylan betreft, toen hij het podium verliet, begaf hij zich rechtstreeks naar zijn manager en naar een van de Amerikaanse organisatoren en lispelde ‘sorry’.

Zonder terughoudendheid noemt Bob Geldof Live Aid ‘the greatest assembly of rock musicians ever’, en voor iedereen die bekend is met de wereldwijde impact van de hedendaagse popmuziek is het misschien niet eens zo verwonderlijk wanneer Geldof zijn boek beëindigt met een opsomming van zijn ontmoetingen met (veelal politieke) grootheden. Als dan ook nog eens, zonder valse bescheidenheid maar nog minder met allerlei grootspraak, de stormvloed van onderscheidingen die hem ten deel viel wordt geïnventariseerd, moge inmiddels duidelijk zijn welke proporties het initiatief van de destijds bijna vergeten popzanger heeft aangenomen. Inmiddels is Band Aid nog steeds niet opgeheven, het is zelfs een organisatie die, in Engeland, op basis van gelijkwaardigheid samenwerkt met andere hulpverlenende instellingen. En hoewel Geldof niet meer aan het hoofd staat van de nu al respectabele instelling is hij er, naar eigen zeggen, nog steeds ten zeerste bij betrokken. ‘I am too close to it now to stand back and see it in all its unlikely power and glory, but in future years I know I will wonder how the hell it was possible and what it was that enabled me to do it.’ Deze zelfde vraag is hem, getuige dit boek, talloze malen gesteld, zij het in variërende bewoordingen; door Bono Vox van de band U2 en door François Mitterand; door organisator in Amerika Bill Graham en door Peres de Cuellar - enkel Margaret Thatcher en moeder Theresa hebben de jonge Geldof niet lastig gevallen met de niet te beantwoorden vraag, al zijn de motieven van beide dames voor het achterwege blijven ervan vermoedelijk zo uiteenlopend als maar kan.

Na de hoofdstukken over de initiatieven tot het opzetten van plaat en concert is de toon van Geldof misschien wel evenzo onbeduidend als ervoor (Lady Diana is ‘a good laugh’ en Charles ‘quite a nice chap, actually’) maar kom, een kniesoor... In Engeland werd mij verteld dat ook de opbrengst van dit boek zal worden aangewend om de honger te bestrijden. En daar las ik ook nog, weggestopt tussen de vele berichten over zijn persoonlijke geldelijke schulden, in een boulevardkrantje dat Bob Geldof van plan is om binnenkort weer muziek te gaan maken. Chapeau!

■