Joodse Riten
Vervolg van pagina 10
teiten en achtergronden. Systematische aandacht voor het jodendom dus, een novum in de media. Feestdagen en gebruiken, maar ook een pleidooi voor het zionisme - een ideologie waartegen de meeste Nederlandse rabbijnen zich krachtig verzetten en die destijds evenmin op grote steun van de joden in dit land kon rekenen. Van al die aandacht kregen de joden toen kippevel - en sommigen krijgen dat vandaag nog, misschien met iets meer recht. Maar, zei De Vries dan, ‘voorbij is de tijd dat de joden hun oude riten angstvallig voor de buitenwereld wegstoppen en vermijden ze gewoon aan anderen bloot te leggen’. Het is deze openhartigheid die aan zijn voortdurende populariteit ten grondslag ligt.
Onvermijdelijk is evenwel dat de piëteitvolle herdrukken de recente ontwikkelingen in het jodendom buiten beschouwing laten. De Vries' erkenning bijvoorbeeld, dat de vrouw in bepaalde situaties in het joodse huwelijksrecht (scheiding en zwagerhuwelijk) aan chantage bloot kan staan, legt de vinger op de zere plek, waarmee ook het moderne jodendom zich geconfronteerd ziet. De Tweede Wereldoorlog, die bijvoorbeeld tot gevolg kan hebben dat een weduwe wier echtgenoot in de kampen ‘vermist’ is, nooit kan hertrouwen zonder dat zij ‘bastaards’ voortbrengt, heeft de problemen inzake persoonlijke status zeer urgent gemaakt. Door middel van wijzigingen in de huwelijksakte hebben ook sommige orthodoxe rabbijnen een bijdrage aan een oplossing proberen te geven - zij het nog onvoldoende. Binnen alle stromingen van het jodendom staat de positie van de vrouw trouwens ter discussie, zoals thans op een tentoonstelling in het Joods Historisch Museum uitgebreid te zien is.
Ook het bestaan van de staat Israël, een wensdroom van De Vries, is uiteraard niet in dit boek verdisconteerd. Bepaalde riten en symbolen, feest- en gedenkdagen zijn juist verrijkt of zelfs tot stand gekomen naar aanleiding van de oorlog, maar vooral ook door het ontstaan van Israël. Het feminisme laat ook al zijn duidelijke sporen achter in het joodse leven, zoals blijkt uit de talrijke riten die orthodoxe en liberale vrouwen hebben (her)ingevoerd.
Joodse riten en symbolen is verouderd, maar klassiek. Het blijft vreemd dat de moderne interpretaties en inzichten tot nog toe aan de Nederlandse lezer zijn onthouden.
■
Edward van Voolen is conservator bij het Joods Historisch Museum te Amsterdam
Auteursrechtelijk beschermd