Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[p. 11]

Meisjes moeten hun plaats kennen
De dubbele seksuele moraal onder jongeren

Sue Lees
richard mildenhall

Losing Out. Sexuality and adolescent girls door Sue Lees Uitgever: Hutchinson, 182 p., f29,25

Lodewijk Brunt

De verhouding tussen jongens en meisjes wordt misschien het beste gekenmerkt door het feit dat er geen geschikt vocabulaire bestaat waaruit meisjes kunnen putten om jongens uit te schelden. Woorden als ‘lui’ of ‘klootzak’ zijn niet sterk genoeg geladen en hebben geen betrekking op de sociale identiteit van de jongen in kwestie. En voor actieve mannelijke seksualiteit bestaat in feite helemaal geen denigrerende uitdrukking. Dit zet meisjes in een nadelige positie, want waarmee moeten ze de jongens te lijf gaan door wie ze worden beledigd en uitgescholden?

In Losing Out, geschreven door de Britse sociologe Sue Lees, wordt dit verschijnsel onder de loep genomen. De schrijfster heeft met tal van schoolmeisjes gesproken, individueel en in groepsverband, en laat aan de hand van goed gekozen citaten uit de gesprekken zien wat deze onevenwichtigheid voor de betrokkenen betekent. De zestienjarige Debbie zegt: ‘Het is me opgevallen dat er weinig goeie scheldwoorden voor jongens bestaan. Maar als je meisjes wilt beledigen, dan zijn er een heleboel. Je zou er een compleet woordenboek van kunnen samenstellen.’ Een groot aantal negatieve kwalificaties voor meisjes is op de een of andere manier met dieren of dierlijkheid geassocieerd, zoals teef of stomme koe, maar deze zijn niet zo bedreigend als de term slet, of equivalenten daarvan. Debbie legt uit wat de verschillen zijn: ‘Waarschijnlijk betekenen ze allemaal wel ongeveer hetzelfde, maar je kunt het vriendelijk zeggen of je kunt het gemeen zeggen. Zoals alle meisjes zou ik niet willen dat ze me een slet zouden noemen. Als ze je een koe of een kakker of zoiets noemen, een koe of een hond, dan weet je dat je dat niet echt bent - een koe of een hond - en andere mensen weten dat ook, want dat kunnen ze zélf zien. Maar als iemand je een hoer of een slet noemt dan zou je dat best kunnen zijn, want waarom word je anders zo genoemd? Dat is omdat je er vermoedelijk eentje bent, denk je niet?’

Volgens Sue Lees loopt ieder meisje in principe het risico voor slet te worden uitgemaakt en het venijnige ervan is, dat je je er slecht tegen kunt verdedigen. Meisjes worden door dit woord gestigmatiseerd, anders dan met scheldwoorden voor jongens het geval is, slaat het direct op hun identiteit. Sletten deugen niet, moeten gemeden worden in het sociale contact en staan bloot aan voortdurende vernederingen. Het is geen wonder dat meisjes bijna alles willen doen om te voorkomen dat ze zo'n stigma krijgen opgedrukt. Maar veel ruimte hebben ze niet, want ze lopen dan gauw de kans tot het andere uiterste te vervallen en als ‘stomme trut’ door het leven te moeten gaan.

Slet of trut, hoer of madonna, ‘good girl’ of ‘bad girl’, voor die dilemma's zien de meeste meisjes zich van jongs af aan geplaatst. Het is niet goed of het deugt niet. Terwijl jongens allerlei kwaliteiten hebben die betrekkelijk ‘geslachtsneutraal’ zijn, ook als ze zich als mietjes gedragen kunnen ze toch om hun artistieke of wetenschappelijke prestaties worden gewaardeerd, vormt vrouwelijkheid het bepalende kenmerk van meisjes. Welke statussen meisjes allemaal mogen hebben, het feit dat ze van het vrouwelijke geslacht zijn overschaduwt alles. Dat is hun ‘meester-status’. Daarom is de term slet zo effectief, hij treft altijd de roos. Het gaat dan ook eigenlijk om méér dan een scheldwoord, het woord slet fungeert als ‘morele censuur’ zoals Sue Lees het noemt, een middel om meisjes op hun plaats te houden.

Afhankelijkheid

De schrijfster komt tot deze conclusie na een nauwgezette analyse van het dagelijkse gebruik dat op scholen van het woord slet wordt gemaakt. Twee dingen vielen haar op. Ten eerste is de term uitermate vaag en kan daardoor vrijelijk worden toegepast. Je zou misschien denken dat het woord is voorbehouden aan seksueel losbandige, ontuchtige meisjes, maar in de praktijk blijkt dat er ook meisjes voor slet worden uitgemaakt die zich op een bepaalde manier kleden, die zich vrolijk en uitbundig gedragen, die met verschillende jongens tegelijk omgaan of die in het ‘verkeerde gezelschap’ worden aangetroffen. Vooral meisjes die zich onafhankelijk opstellen tegenover jongens en geen vaste verkering hebben, lopen het grootste risico. ‘De term slet kan worden gezien als een middel tot controle van jongens over meisjes,’ zegt Lees, ‘een vorm van controle die er op gericht is meisjes te dwingen tot “aanvaardbare” vormen van seksualiteit en sociaal gedrag. Het brengt meisjes tot afhankelijkheid van jongens en uiteindelijk tot het huwelijk.’ Ten tweede is het gebruik van de term slet allerminst aan jongens voorbehouden, meisjes doen er zelf net zo hard aan mee. De wereldbeschouwing die aan de toepassing van dit controlemiddel ten grondslag ligt, dat meisjes hun plaats moeten kennen en zich inschrikkelijk dienen te gedra-

Vervolg op pagina 14