Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[p. 13]

Maleisië en Borneo
Voorheen de koloniën

Een land als Maleisië door Aya Zikken Uitgever: Nijgh & Van Ditmar, 224 p., f34,50
The Head-hunters of Borneo door Carl Bock Uitgever: Oxford University Press, 340 p. Importeur: Van Ditmar, f39,35
The Field-book of a Jungle-wallah door Charles Hose Uitgever: Oxford University Press, 212 p. Importeur: Van Ditmar, f29,80
Malay Poisons and Charm Cures door John D. Gimlette Uitgever: Oxford University Press, 300 p. Importeur: Van Ditmar, f43,90

Tessel Pollmann

Aya Zikken heeft vele reisboeken geschreven, maar geen zo goed als haar nieuwe verhaal Een land als Maleisië. Heel nederig meldt ze dat ze zich zelden goed documenteert als ze op stap gaat, maar dat is misleiding. Ze leest onderweg veel en combineert dat met alle kennis die ze uit gesprekken opdoet. Fascinerend, goed geschreven en vol van interessante observaties is dit verslag van een reis door Maleisië en dan door Maleisisch Borneo. Het doet haar kennelijk goed niet op vertrouwd terrein te zijn: Indonesië, waar ze veel over schreef, kent ze vanuit haar kindertijd, Maleisië niet. Dat komt haar alertheid zeer ten goede; de afdeling jeugdherinnering en nostalgia - hoe mooi materiaal die op zichzelf ook kunnen opleveren - zijn hier niet aan de orde en dat maakt Een land als Maleisië fris, verrassend en zelfs spannend.

Over Borneo is opeens een hele serie nieuwe boeken en herdrukken verkrijgbaar. Dat komt niet in het minst omdat een deel van Borneo vroeger Engels grondgebied was waarna het overgegaan is naar Maleisië. Daarmee ligt het in het Engelse koloniale taalgebied en dat levert een aantal Engelse auteurs op. In de serie Oxford in Asia herdrukt de Oxford University Press samen met filialen in Singapore en soms Hongkong een serie klassieken over Azië waaronder The Head-Hunters van Borneo. Het boek is van 1881, en geschreven door Carl Bock, een Noor die van exploreren, schrijven en mensen hield. Hij kon met de Borneose edelen goed omgaan en kreeg er menig prachtverhaal los dat de hedendaagse lezer nog grinnikend leest. Dat neemt niet weg dat Bock ook aardig schmierde en overschreef. Maar hij was slim en had gevoel voor humor en schreef smakelijk over Dayaks en Punans. R.H.W. Reece schreef de inleiding bij de reprint waarin prachtige illustraties uit de oorspronkelijke uitgave zijn gekopieerd. In kleur.

Naturalist

Sarawak, het Britse deel van Borneo werd bestuurd door de zeer eigenwijze oom en neef Brooke die het land gewoon in eigendom hadden. Deze blanke pachter-koningen worden fraai beschreven in Charles Allens Tales from the South China Seas, een pocket over Maleisië die vanuit koloniaal stamdpunt geschreven niettemin schitterende egodocumenten bevat. Oom en neef Brooke hadden een hofhouding om zich heen waartoe ook Charles Hose behoorde, een naturalist die vogels, dieren en mensen beschreef onder de titel: The fieldbook of a jungle-wallah. Een kundig en amusant boek dat in 1929 voor het eerst verscheen en nu herdrukt is. Met illustraties en index, maar zonder inleiding. Jammer maar niet ongebruikelijk bij deze Oxford in Asia-serie waarvan sommige delen zeer slecht en andere delen weer prima bezorgd zijn.

Aya Zikken

Nog meer Maleisië: een Oxford in Asia-paperback is ook Malay Poisons and charm cures, een medisch verslag van de geneesmiddelen, de vergiften, de zwarte magie en betoveringsmethoden die de Maleisische medicijnman aan het begin van deze eeuw toepaste. In dit medische verslag, geschreven in 1915 door de arts dr. John D. Gimlette, wordt een overzicht gegeven van de vergiften zoals ze in Maleisië gemaakt en gebruikt worden, plus de tegengiften. In de afdeling ‘Zwarte Kunst’ wordt zeer uitvoerig de pelesit en zijn werking beschreven, plus de wijze waarop deze duivel kan worden uitgebannen. Als men dan teruggrijpt naar Aya Zikken, dan gaat daar een van de prachtigste hoofdstukken over haar directe ervaring met de pelesit die als een duivel het lichaam van mensen doorboort en daar grote schade aanricht.

Bij Aya Zikken staat hoe je hem moet verjagen; bij dr. Gimlette is dat bovendien gevat in een intrigerend wetenschappelijk betoog.

■