Vrij Nederland. Boekenbijlage 1985

[p. 11]

Rauwe ogenblikken en champagnebubbels
Nieuwe Amerikaanse en Engelse thrillers

The lonely silver rain door John D. MacDonald Uitgever: Alfred Knopf, 232 p., f 48,40
Shooting in the dark door Carolyn Hougan Uitgever: Fawcett Crest, 327 p., f 14,75
California roll door Roger L. Simon Uitgever: Villard Books, 200 p., f 64,45
The modigliani scandal door Ken Follett Uitgever: New American Library, 256 p., f 14,75
In the blood door Robert L. Duncan Uitgever: Sphere Books, 278 p., f 16,65
Act of darkness door Francis King Uitgever: Penguin, 331 p., f 16,65
R. Ferdinandusse

‘Travis McGee is back! One of the I most popular heroes of contemporary fiction!’ Travis McGee heeft een vriend die niet wilde geloven wat de deskundigen zeggen: roofvogels kunnen niet ruiken. Dus zette die vriend een aantal precies gelijke kisten neer, en in één daarvan stopte hij een kadaver. De buzzards (buizerds, zegt de dictionaire) cirkelden een tijdlang boven de kisten en landden vervolgens onhandig maar feilloos op de juiste kist. Maar ja, denkt Travis, je weet maar nooit, aas trekt vliegen aan en misschien ruiken de buzzards het vlees niet maar zien ze met hun scherpe ogen de staalblauwe glans van de vliegen. In die nadenkende bui betreedt McGee een verlaten boot in een lagune, waar de vliegen uitwalmen als hij de kajuitdeur opent en doet een gruwelijke vondst. Er volgt verderop een bombrief die twee kinderen het leven kost. Een paar gangsters worden door McGee gemold. De aanrander wordt uiteindelijk gevangen en zijn lippen met lijm aan elkaar geklit; en een boze moeder houdt zijn pik nog eens tussen de tuinschaar. Rauwe ogenblikken dus, in The Lonely Silver Rain, het eenentwintigste Travis McGee-avontuur van John D. MacDonald. (De auteur heeft kortgeleden in de Amerikaanse Playboy verteld dat die kleuren uit de titel helemaal niks anders betekenen dan een opzettelijke verkooptruc: met de naam van de auteur en de held én nog een steeds weerkerende kleur achtte hij de herkenbaarheid van de serie het grootst). Travis McGee gaat met zijn tijd mee in de plot: drugs-oorlog in Florida en omstreken. Maar het pruttelen over het leven is niet helemaal weg, er zijn kleine bekentenissen van de ouderwordende held: er zijn al generaties jongeren waar hij zich bij verveelt, et cetera. En als gewoonlijk loopt het verhaal nog een hoofdstuk of twee te lang door: hij krijgt er ook nog een dochter bij. Een held die zoveel heeft doorstaan valt wel iets te vergeven. Maar de Silver Rain is alleen bij vlagen fascinerend vakwerk.

Amsterdam

Als ik manager van Hotel l'Europe in Amsterdam was stuurde ik een fles jonge jenever naar Carolyn Hougan, want ze beschrijft dat hotel als een smaakvolle, gastvrije plaats, waar het goed toeven is, en waar je graag geholpen wordt om je in Amsterdam staande te houden. Heel wat beter dan Dikker en Thijs' Garden Hotel, waar ze na één nacht al wegvluchtte. Ze is Carolyn Hougans hoofdpersoon, een Amerikaanse vrouw die van de ene op de andere dag naar Amsterdam vertrekt omdat haar man - een perfecte droplul - haar verliet. Ze valt in onze hoofdstad in twee opwindende avonturen tegelijk: de kroning van Beatrix (een binnenstad met rookbommen en politiecharges) én een professionele CIA-affaire. Hougan is een journaliste, het is haar eerste boek, en het mag er wezen. De CIA moet optreden tegen een soort Bilderberggroep, die plannen ontwikkelt om de Sjah (van Perzië, al onttroond maar nog actief in die dagen) te vermoorden. Hougan heeft dat gedetailleerd opgezet en gedegen studie gemaakt van de spionage-Iiteratuur, maar het plezier komt verder vooral van de avonturen van de CIA-agent en de reeds genoemde vrouw in dat bezette Amsterdam. Een enkele scène is een beetje teveel van het goede, maar de plot zit logisch en lekker in elkaar. En Hougan heeft veel leuke détails over Amsterdam opgeschreven, zonder het bekende toeristische geleuter. De tocht naar de Keukenhof is zelfs heel aardig in de plot verwerkt. Er zijn mensen die zich ergeren als een Amerikaans auteur het Nederlands niet goed kopieert (Orange Boven, Leve de Koningen), maar ik denk dat de editor het begrijpelijk heeft willen houden, want Het Parool, Telegraaf en Vroom en Dreesmann komen er perfect van af.

California

Lang geleden, in de mooie jaren zestig, schreef Robert L. Simon The Big Fix en de grote Ross MacDonald zelf schreef dat het net zo'n mijlpaal in het genre was als The Big Sleep. Maar private eye Moses Wine heeft het nooit gemaakt, althans niet zo erg gemaakt. Nu, twintig jaar later is zijn vierde avontuur op de markt, California Roll. (Als ik 't goed begrijp is dat een soort Japanse loempia gevuld met zeewier, avocado en rijst). Moses Wine, toen links en antikapitalist is in dit boek in dienst van een computerfirma in Silicon Volley, met de opdracht te waken voor bedrijfsspionage. Maar al gauw valt een floppy met gevoelige gegevens in Japanse handen en de scène verplaatst zich naar Tokio waar verraderlijke Japanse schonen en een Russische KGB-agent de plot vervolmaken. Enig begrip van de computer is misschien gewenst, ook Moses Wine heeft een robot die hem helpt. Het gaat er allemaal nogal gemakkelijk aan toe, en Roger L. Simon moet dat ook gevoeld hebben want dat is juist een onderdeel van de intrige. Aangenaam, vaag vrolijk, maar niet erg opwindend.

Follett en Duncan

Voordat Ken Follett met The Eye of the Needle (terecht) een bestseller schreef was het ploeteren. Hij schreef daarvoor twee boeken over Piers Roper, een financiële klusjesman. Die twee boeken (The Shakeout, 1975, en The Bear Raid, 1976) vielen niet op en leiden een kalm bestaan in pocketvorm. Een paar jaar geleden, toen ik Follett voor VN interviewde, zei hij dat zijn uitgevers overal ter wereld stonden te trappelen om die boeken opnieuw uit te geven en om ze te vertalen, maar dat hij dat absoluut en krachtig had geweigerd en zou blijven weigeren. Ze waren niet goed genoeg.

Ken Follett

Ondertussen is gebleken dat Follett, onontdekt door de kenners van het genre, in diezelfde tijd, onder het speudoniem Zachary Stone nog twee boekjes schreef: The Modigliani Scandal, 1976, en Paper Money, 1977. Het eerste hiervan is nu opnieuw in pocket op de markt, dit keer onder de naam Ken Follett. In een kort voorwoord schrijft hij dat hij heruitgave lang tegenhield omdat het boek in zijn ogen mislukt was. Hem stond toen een boek voor ogen waarin zou worden geschilderd hoe het leven van een individu altijd ondergeschikt was aan Krachten die hem Manipuleren, althans zoiets. Maar de critici vonden het gewoon een luchtige crime-story. En ook Follett ziet dat nu zo, en in dat licht heeft hij The Modigliani Scandal maar opnieuw laten uitgeven. De omslag zegt A High Speed, High Stakes Caper. Het woord caper betekent ook een waarschuwing: het is een kunststukje, waarbij het toeval helpt om temidden van champagnebubbels de eindjes van het verhaal aan elkaar te knopen. Een plot maken is één van Folletts talenten en deze Modigliani is een vroege proeve van bekwaamheid, zonder de vraag of het ook zinnig is. Een leuk boekje dus wel.

Van Robert L. Duncan (ook in pocket) is er In The Blood. Totaal anders dan zijn andere thrillers: het gaat over een maniakale bijlmoordenaar. Misschien moet elke thrillerschrijver zoiets eens proberen. De maniak opent het boek met een mooie roof: hij steelt de beste bijl van Amerika, heeft iets tegen joden - en de expert die tegen hem ingezet wordt is dan ook Detective Luitenant Peter Stein. Goed opgezet, goed geschreven met alle behendigheid van Duncan. Het vervelende alleen is dat het gegeven en het plot al zo oud als de wereld zijn: met grote wetmatigheid gaat de maniak zich ook keren tegen Steins familie, en Stein is net iets te stom (hij leest dit soort thrillers blijkbaar niet) om dat op tijd door te hebben, dus de redding komt pas in de laatste bladzijden. Een spannend boek, dat wel.

India

Francis King schreef Act of Darkness al in 1983 en was de golf van The Jewel in the Crown en de verfilming van A Passage to India net voor. De pocket komt er mooi achteraan. Het boek speelt (dus) in India, in de jaren vlak voor de oorlog - met een ontknoping die lang daarna komt. Het is een roman over een moord binnen een blank gezin (vader, stiefmoeder, dochter, jongetje, gouvernante tevens minnares) met een bijbehorend onderzoek van de autoriteiten. De moord is tamelijk geheimzinnig en wordt meesterlijk uitgewerkt: elk van de aanwezigen is verdacht, tegen iedereen zijn aanwijzingen, maar een definitief bewijs lijkt niet te vinden. Pas in later jaren wordt - en tamelijk verrassend - de ware toedracht onthuld. Het verhaal wordt prachtig verteld, met alle koloniale trekjes, met stille kracht en een zware seksuele onderstroom. En de plotselinge verrassingen - een oprecht recensent kan niet eens vertellen wie er vermoord wordt - van het detectivegenre komen op exact de juiste momenten. De romancier als detectiveschrijver, of misschien wel omgekeerd.

■